Студенттердің типологиялық ерекшеліктері

Студенттердің типологиялық ерекшеліктері

          Студенттерді оқыту – олардың іс-әрекеті мен психикасына білім беру, шеберлік пен дағдыларды қалыптастыру мақсатымен, әсер ету. Т.В.Габайдың анықтауы бойынша, өзіне 2 жүйелікті, немесе іс-әрекетті қамтитын оқу іс-әрекетінің құрамдас бөлігі. Біріншісі – оның негізгі функционалдық компоненті–іс-әрекет-оқу. Оқу іс-әрекетінің функционалдық дайындық компонентіне – оқыту іс-әрекеті кіреді. Оқыту іс-әрекеті – оқушылардың алғашқы тәжрибе меңгерулерімен іске асатын, «таза» таным актісі. Оқыту іс-әрекеті оқу іс-әрекетінің сәтті болуына бағытталған. Оқу іс-әрекетінде тек іс-әрекеттің танымдық қызметі ғана қамтылмай, оның қажеттілік, түрткі, эмоция ерікке де бағыталуымен анықталады.Іс-әрекеттің негізгі сипаты оның заттылығында. Заттығы оның табиғи объектілігінде ғана емес, ондағы қоғамдық қозғалыс тәсілінде.Іс-әрекеттің  екінші бір сипаты- оның әлеуметтік, қоғамдық-тарихи табиғатында. Ол психологиялық жаңа құрылудағы қалыптасатын іс-әрекеттің сыртқы формасының ішкі формаға ауысуындағы негізгі интериоризациялық бағыт.Іс-әрекетәруақытта да жанама сипатқа алады. Ондағы негізгі құрал рөліне жабдық, материалдық заттар, белгілер, символдар және адамдардың қарым-қатынасы жатады.Адамның іс-әрекеті әруақытта мақсаткөзделген, белгілі жоспарланған нәтижеге саналы бағытталған мақсат ретінде, жетістікке жетуге негізделіп жүзеге асады. Мақсат іс-әрекетті жетелепотырады және оның барысын реттейді.Іс-әрекет- белгілі жұмыстың жиынтығы емес, оның түрткілерін туғызып отыратын әрекет жүйелері.Іс-әрекет адамның білімінен, түрткісінен, қабілетінен сыртқы дүниесінің нәтижелілігін анықтайтын, өнімділік сипатын көрсетедіОқу іс-әрекетінде абстрактылықтан нақтылыққа, жалпыдан жекеге көшу жүзеге асады.  Оқу іс-әрекетінің негізгі нәтижесі оқушыларда теориялық білімді қалыптастырумен анықталады. Зерттеушілер қазіргі студенттер типтерін төмендегідей бөледі: бірінші типтегілерді шартты түрде «кәсіпкерлер» деп атауға болады. Бұл студенттер білімді болашақтағы  бизнес жолында жетістіктерге жетуі үшін, қызметте тезірек көтерілуі үшін, басқару ісімен, ұйымдастырушылық қызметпен айналысу үшін қажетті теориялық және тәжірибелік бағытта алуға тырысады. Ол өз мамандығын дұрыс таңдағанына күмәнданбайды; екінші тип – «эмигранттар». Олар білім алуда шет тілін терең білуге тырысып, шет елдерде жұмыс істеу үшін  білім алады. Оларда жеке бастылық, оптимизм және кез келген жағдайларға төзімділік жақсы дамыған.Осы екі типке қарсы тұратын үшінші тип «дәстүрлісі». Олар жақсы білімді, кәсіби дайындықты қалайды, сол себепті білімді диплом алу үшін, ғылыми ізденумен шұғылдану үшін алады Оқыту мен таным жүйесінде студенттер іс-әрекетін және жүріс-тұрысын үш негізгі типтерге бөлуге болады: Бірінші типтегі студент жоо-дағы оқыту міндеттері мен мақсаттарына кең түрдегі көзқарасымен ерекшеленеді.Олар бағдарламада көрсетілген деңгейден көрі кеңірек  білім алуды қалайды және оқу орнының барлық өміріне белсенді қатынасады. Бұл типтегілер мамандануға үлкен көңіл бөліп, жан-жақты дайындалуға бағытталған. Екінші типтегі тұлға өз мамандығына нақтылы бағытталғандығымен ерекшеленеді. Бұл типтегі студенттердің де танымдақ іс-әрекеті бағдарламадан тыс терең білімге арналады. Бірінші типтегіге бағдарламаның кеңдігі маңызды болса, екінші типтегіге білімнің тереңдігі маңызды. Үшінші типтегі студенттердің танымдық бағыты бағдарлама көлемінде ғана болады. Бұл типтегілердің сұралынған студенттердің 26,8% көрсеткендей шығармашылығы және белсенділігі өте төмен болып келеді Оқытушы мен студенттердің қарым-қатынасы 2 түрлі нұсқада болуы мүмкін. 1) Өзара түсінушілік, оқу әрекетінің орындалуы, бір-бірінің мінез-құлқын болжау қабілетінің дамуы; 2) түсінуге қабілеті жоқ, конфликтің пайда болуы, бір-бірінің мінез-құлықты анықтау; Қарым-қатынастың жағымды жақтарына жету және бір-бірі жайлы жиналған ақпараттың байланысы педагогтың коммуникативті білімнің даму деңгейіне байланысты, оның эмпатияға қабілеті мен рефлексияны бақылауға, дұрыс тындауға, сенімділікке, қарым-қатынастың өзгеруінде, конфликтарды дұрыс жеңіп шығуын білу. Басты рольді оқытушының психологиялық ерекшеліктері мен өзара қарым-қатынастары ойнайды. Сабақтарда педагогикалық қарым-қатынастың орнатылуына келесі коммуникативті әдістемелерді қолданылады. Аффектілерді жою, қарым-қатынастың сенімсіздігі, әдістердің басымдылығы. -Сабақта студенттердің оқытушымен қарым-қатынасы қорғаушылық атмосферасын құрастыру. -Диалогтарға қатысу, қуаттау, жауаптарды қолдау. -Студенттердің өзіндік ықыласымен  ауызша жауаптарын ынталандыру. -Студенттің жауабы кезіндегі аяулы жағдайларды құрастыру. -Жеке студенттер жағынан шығармашылық белсенділігі басқаларға басымдылығына жол бермеу. -Қарым-қатынас кезіндегі коммуникативті қолдаудың қолдану тәсілдері. -Лекция мен дұрыс айтудың жолдарына көмек көрсету. -Нақты жағдайдың қарым-қатынасының коммуникативті мағынасын түсіру. -Қатысу мен қарым-қатынас техникасында коммуникативті әдістемесінде тура және    қосымша оқыту. -Студенттің оқытушымен диалогтағы мінез-құлқы. -Студенттің оқытушымен диалогқа түсудің ынтасын қолдау. -Студенттерге ойлау жинақталуына жағдай тудыру. -Студенттің оқу-саналылық белсенділігінің әдіс-тәсілдері. -Сабақтарда студенттердің оқытушымен тәкелей белсенділікті байланыстың болуы. -Ынтасын тудырған үшін студенттерге топ алдында мақтау. -Демонстрация түрінде өзінің қателіктеріне критикалау. -Педагогикалық қарым-қатынастың арқасында негізгі психолого-педагогикалық оқытудың тәсілдері. Басты негізгі жоғары оқу орнында алынған білім ғана емес, сонымен қатар меңгерудің амалдары, оқу әрекеттерімен ойлау, саналылық күштің дамуы мен студенттің шығармашылық потенциалы. Бұны тек оқудың әдістемелері жағдайында студенттің басым байланысына жетуге болады. Оқудың дамуына схема ұсынылған «естиді – еске алды – ойын айтты» «түсінді – ұғынды – еске алды – қолданды» схемасына ауысуы.