Зейін психологиясы

 Қарым-қатынастың студенттер өмірінің барлық сферасында, тіпті олардың профессионалдық және әлеуметтік-психологиялық бейімделуіндеде маңызы өте зор. Ерекше зейінді авторлар студенттік шақтағы қатынас пен қарым-қатынас белсенділігіндегі өзара байланыс қажеттілігіне аударды.

Олар әділетті түрде студенттік шақтағы маңызды әлеуметтік-психологиялық  ерекшеліктерге міндетті түрде іс-әрекеттің  ұжымдық формасына тырысудан  туындаған, құрдастарымен интенсивті қарым-қатынас қажеттілігі кіретінін белгілейді.

Сондықтанда студенттердің арасында студенттердің  топтық қызығушылықтырын қорғаумен  байланысты сондай-ақ хабарлай отырып орындауға болатын  ұжымдық бағытта  жүретін тапсырмалардың маңызы өте зор. Студенттер коммуникативтік дағдылар қажеттілігінің маңыздылығын, қатынастың дамуын анық меңгереді.

Жоғарғы оқу орнына келген студенттер алғашқы кездерде әр түрлі жағдайлық сензитивті кезеңдерді, жаңа талаптар мен ықпалдарды жоғары қабылдауды басынан өткізеді.

Студенттердің қарым-қатынас стильін қалыптастыруда осы кезеңнің маңызы өте зор, бірақ жиі оны ешкім ешқалай ескермейді. Осы кезеңде ойластырылған педагогикалық өзара әрекеттер маңызды түрде студенттердің әлеуметтік өмірдегі тәжірибелерді меңгеруі, көптеген әр түрлі әлеуметтік топтармен байланысты құру қаблетілікті, жолдастықты, достықты дамытуы, тәжірибемен, ақылымен, мұңымен, көңіл-күйімен бөлісе білуі эффективтілікті жоғарлатады.

  Сондықтанда қарым-қатынастың студенттер өмірінің барлық сферасында, яғни олардың профессионалды қалыптасуы, тұлғалық қасиеттерінің дамуы, топта және студенттік ұжымның қалыптасуындағы тұлғааралық қатынастың қалыптылығы, әлеуметтік-психологиялық бейімділігі жағынан алатын орны өте үлкен.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

III. Бөлім: Қарым-қатынас үрдісінде зейін қасиеттерінің            деңгейін эксперименталды  зерттеу

3.1.  Эксперименталды  зерттеу әдістемесіне сипаттама

       Зерттеу  жұмысының мақсаты: 

    Қарым-қатынас үрдісінде зейін қасиеттерін (көлемін, тұрақтылығын, шоғырлануын) эксперименталды зерттеу.                                         Зерттеу жұмысының міндеттері:

1. Қарым-қатынас үрдісінде зейін  қасиеттерін (көлемін, тұрақтылығын, шоғырлануын) эксперименталды зерттеуге әдістемелерді таңдап алу.

2.  Қарым-қатынас үрдісінде зейін  қасиеттерін (көлемін, тұрақтылығын, шоғырлануын) анықтайтын таңдалған әдістемелерді жүргізетін студенттер тобымен танысу.

3. Зейіннің қасиеттерін  (көлемін, тұрақтылығын, шоғырлануын)             анықтайтын әдістемелерді таңдалған  топтарға жүргізу.

  4.  Әдістеменің көмегімен  алынған эксперименттің нәтижелерін  талдау,            өңдеу.

     Зерттеу жұмысының  объектісі:

     Қарым-қатынас және зейін теорияларын зерттеу. (Орталық Азия Университетіндегі шет тілдері мамандығының I-ші курс студенттері).

        Зерттеу  жұмысының болжамы:

     Қарым-қатынас үрдісінде зейін қасиеттері (көлемі, тұрақтылығы,   шоғырлануы) эффективті түрде орын алғанда қатынас нәтижелі болады.                                                                                           

 Жеке болжамдар:

1. Жасөспірім жасындағы сыналушыларды констатациялы эксперименттен алынған мәліметтері бойынша салыстырғанда зейін қасиеттерінің (көлем, тұрақтылық, шоғырлану) арасында өзгешеліктер бар.

2. Болашақта жоғарыда аталған зейін қасиеттеріне дамытатын жаттығуларды таңдауға мүмкіндік туғызылады.

  Зерттеу жұмысының  әдістемелері:                                                                                                                        1.   Зейіннің көлемін зерттеу.

    2.   Зейіннің  тұрақтылығын анықтау.(Бурдон кестесі)

    3.   Мюнстерберг  әдістемесі.

 

3.1. Эксперименталды зерттеу  әдістемелеріне сипаттама.             Әдістеме 1.  Зейіннің көлемін  зерттеу.

Зерттеуді орындау үшін топ  парларға бөлінеді. әрбір зерттеуге қатысушылар мен экспериментатордан тұратын

Соңғысының функциясы  хронометриялық пен сыналушылардың мінез құлқын бақылаумен қортындыланады.

Тапсырманы орындап болғаннан  кейін зерттеуге қатысушылардың рөлдері ауысады. Тапсырманы орындау уақыты екі минут.

Нұсқау:

Сіздердің алдарыңызда тестік кесте, онда 25 ерікті орналасқан сандар. Сіз ол сандардыөсу ретіне қарай аналогиялық жұмыс кестесіне жазуыңыз керек. Уақыт шектелгендіктен жылдам жұмыс жасауға тырысыңыз.

 Тестік кесте

16 38 98 29 54

80 92 46 56 35

43 21 8 40 2

65 84 99 7 77

13 67 60 34 18

 

 

 

 

 

Жұмыс кестесі     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

      

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Әдістеме 2. Зейіннің тұрақтылығын анықтау.

Тәжірибе 1.

Мақсаты: Бурдонның корректуралық  кестесінің көмегімен зейіннің тұрақтылығын анықтау.

Материал: Бурдон кестелері.

Тәжірибе жүрісі: тәжірибенің мақсатымен таныстыра отырып, сыналушыларға алдын ала жасалған екі Бурдон кестесі таратылады (пробалық және негізгі тәжірибе үшін).

Бурдон кестесі (пробалық тәжірибе үшін).

 

Г Х Б П К Ш З  П Ю В Р Б Х П А Е  Т  Д  Д Ж С Г Р В Х С Г И К В

Р Г М А И Т К  О Б Е М Ф О И Ю Ш  Л З Ж  В В П Е П А Ч Н В С

Ю Р Х Б Я З Ш  И О С В Ч  Е Х Т Е  С П  М Н Н О Ж Х Ш Н А Е Ч

Ж В Л  Ю Ф О В П А К Ч М К Ч З Ш А Ж К Я Д Х И С В П Б Ю

П В У Ю ША Т Х С  Г М К Р А Т Ю Д Д  Р Г Р Л В Р Г Г А М К Е

З О У Б Х Ф П Л Ж Ш Я И С Ю Д Ю Х В Т У Ч П Я И Х Н Л У Т

В Б К О ГЗ М Х Я  Я Р Д А Ч Ю Ж С Ф Н П Д С Р К Г А О Ю Д Я

 

Одан кейін алда тұрған жұмысты хабарлайды: кестенімұқият қарай отырып, тік сызықпен А, М, К, З әріптерін сызыңыз.

«Бастадық» деген бұйрықта барлық сыналушылар жұмысқа кіріседі. «Болды»! деген сөзде оны аяқтайды. Пробалық тәжірибе бір минут жүргізіледі. Бұнда сондай-ақ тік сызықпен А, М, К, З әріптерін сызып шығу керек.Сондай-ақ сыналушыларға әрбір миуттан кейін «птичка қой»!дегенбұйрықболатыны жайлы да ескеру керек. Бұл белгі бұйрық қай әріптің жанында айтылса, сол жерге қойылады. Пробалықтан негізгі тәжірибенің айырмашылығы төрт минут беріледі. 2 және 4 минуттан кейін қосымша тітіркендіргіш енгізіледі. Мысалы метронмен 1минутта 60-80 қоңырау  соғылады.

                           Бурдон кестесі (негізгі тәжірибе үшін)

                                                А М К З

Ю Т Л Е Ф Г Ж И У П Щ С Р Д Е А Т Л Б З К И Н С Я В П М О З А ГН Б П С

ВИ О М Ш С Я С Н Л Ч О Ж В М Ф Е Ю З У Х Д Р Т Г К Б ИА Н Д К Х УТЦ

ГЗ Ш Я Н Б Х Ю А ВЧ Ю Ф Д П С З И Х П Ч Ж Г О Б Ш Ж С ВУА РЛ М ТП

Б Д К ОМ В З С Ю Х Н Г ЯЖ В С Ю И М П Е Т Р Ш У Х К П Л Ж И УЧФРТ

Е З Н Г А Р Х М Ф П У Ю Н К Я З Г Ш В Л П Т Е Б Р Ж Н Ч О К Б Р Ч М С

Д Л ОУ Ж А Г З Д В Ю Я И Ф М С Х У К Ш Л П Т Е Б Р Ж Н Ч О К Б РЧМС

З С Х И Г Х Л Я Ч З Д Е Ж О Ф О Н Б ГУШ Т ЮК М А П И Б Р В Е Н ПАКВ

К РА М О Ч Р П Д Х И Ю П Ж Ш Г В Ф С З Б О Я Ж Х Л Ю В ЕБ Д КТФСУ

Л ПЕ З Б У Т Н В С О Ю М Ю П Ж Е Ш Ж Н В Р Т Х СК Л П АХИ ШДАГЦ

М Т Р Г Ж М Ж У З Х Д Л П А ЕК БР Н Ю И Ч Б Ф Я О Г Т Ш С А Д КОЧХ

ИБ Ф С Е Н С  М Ф ЮО Н Я ЯХ Л Р Е А У Д В Ж Т Г Ш В И К Б Л Н П В ЗФ

А У Р Г О Л К Ю Х У Ш ЮМ Н В П С Я С Х Е З Н П Ч О Ж Ф А Ж НТБКДВ

И РЧ З Е К М Н Х Т Ю Ж Ч Б Р В Г С Б Ж П И Ю У Д П Х А Е Н С Ш МЛЗД

Ж М П Д Ж У Ш С Е М П Т О Н Ю А В К Б И Ч Р Л Я У Д Ф З Г К О А Н ГБ

Н Л П Б З Я Ю Б О Ж Х М У Ф Д Т П А Ч Г З С К Е В Р Н Л И Ш И В ТФХЖ

Г А Ж М П Г Т К П У Р О И Д Н В Ч У Л С Я Е Х Ф Б З А Ш Ж М ДКОСШК

Ч Н Л Х Б Н Я  О Ч Ш Л Ф Х М С З А Е В П Г Т К И ДЮРБУЮРБУЮРИЗУЯ

МД Т Ф Е К ИГ Ю СХ В ЯГС Ж Д Ж Т Е А П Х Б Р В Ю П З Ш А К О Ш ЯИ

Д В А К Н Х Ю Р Х Л У Ж С В Н Ч П Е П В Ж З Л Ш Ю И С Ф М Е Г И БМР

Б Д К ОМ ВЗ С Ю Х Н Г Я Ж В С Ю И М П Е Т Р Ш У Х К П Л Ж И Ч Ф Р К

И Р Ч З Е К М Н Х Т Ю Ж Ч Б Р В Г С Б Ж П И ЮУ Д П Х А Е Н С Ш ТМЛЧ

Г З Ш Я Н Б Х Ю АВ Ч Ю ФД П С З И Х П Ч Ж Г ОБ Ш З С В У А Р Л МТШ

Л П Е З Б У Т Н В С ОЮ М Ю П Ж Е Ш Ж ИВ Р Т Х С К Л П А Х И Ш Д АГ

             

                   Әдістеме 3.  Мюнстерберг әдістемесі.

Экспериментатор нұсқауды оқып, тапсырманы орындау уақытын белгілейді.

Нұсқау.

Сіздердің алдарыңызда қатар  бойынша басылған әріптердің басылған тесттік материалы. Осы берілген әріптерден сөз тауып оларды сызуға тырысыңыз.

Мысалы:  ПЮКЛБЮСРАДОСТЬУФРНКП

Тапсырмаға уақыт берілгендіктен тез орындау керек.

                      

Стимулдық материал

 

БСОЛН ЦЕТРОЦ РАЙОН ЗГУЦ НОВОСТЬХЭЫГЧ АФАКТУЕКЭ КЗАМ ЕН ТРОЧ

ЯГШГЦПРОКУРОРГЦРЕТАБЕСТЕОРИЯЕНТЕД ЖЗБЬМ ХОККЕ ЙЫХТРОН ЦЫ

ФЩУЙГЗХТЕЛЕВИЗОРБОЛДЖШЗХЮЭЛГШЬБПАМЯТЬШОГХЕЮЖИ НДРОШ

ХЭНЗВОСПРИЯТИЕИЕЦУКЕНДШИЗХЬВАФЫАП РОЛДБЛЮБОВЬАБФЫРПЛО

ЕСЛЖСПЕКТАКЛЬЯЧСИМТЬБАЮЖЮЕРАДОС ТЬВУФЦНЭЖДЛКРИНАРОДШ

ЛДЖЬХЭГНЕОКУЫФЙ ШРЕПОРТ  АЖЗ Ж ДОРЛАФЫВЮЕФБЬДЬКОНКУРСЗЖ

ЙФЯЧЫЦУВС КАПФЛИЧ НОТЬЭХЖЭЬСЮД Ш НГЛЫД ЖЭПРПЛАВА НИЕДТЛ

ЭЗБЬТ РЛШ РЖНПРКЫВКОМ  ДИЯЪШЛД КЦУЙФОТЧАЯ Н ИЕЗФРЯЧАТЛДЖЭ

ХТЬФТАСЕНЛАБОРАТОРИЯГШДШНРУЦГРГШЩТЛОСНОВАНИЕЗШРЭМЪТД

ИТАОНРИКГВМСТРПСИХИАТРИЯБПЛ МЕТЧЬЙФЯОНТЗАЦЭЬАН ТЗАХТЛИО

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                 3.2.   Зерттеудің нәтижелерін  талдау.

              Зейіннің көлемінің деңгейін  зерттеу әдістемесін талдау.

Тапсырманы орындап болғаннан  кейін нәтиже тексеру кестесі арқылы салыстырылады. Егер сіз белгілі бір уақытта 18 немесе оданда көп санды дүрыс қойсаңыз, онда сіздің зейін көлеміңіздің деңгейі нәтижелі іс-әрекетті орындауға жеткілікті, жақсы. 15-17 сан болса, сіздің зейін көлеміңіздің деңгейі қалыпты. 12-14 сан - сіздің зейін көлеміңіздің деңгейі орташа, яғни оны жаттықтырудың мәні бар. 11 немесе оданда аз – сізге міндетті түрде зейініңіздің көлемін жаттықтырумен айналысу керек. /34, 100-110/

Тексеру кестесі

2 7 8 13 16

18 21 29 34 35

38 40 43 46 54

56 60 65 67 77

80 84 92 98 99

 

       Зейіннің  көлемінің деңгейін зерттеу әдістемесін  Стьюдент әдісі арқылы өңдейміз. Стьюдент әдісі екі таңдау тобы көрсеткіштерінің ортаңғы мәндерінің арасында айырмашылықтың болуы немесе болмауы жөніндегі болжамды анықтауға бағытталған. Орта мәннің айырмашылығын есептеуде мына формула ұсынылады.

 

t=

 

М1 және М2  - әр таңдау тобының орта мәндері.

S1  және  S2  - әр таңдау тобының стандартты ауытқуы.

n1 және  n2  - әр таңдау тобының элементтерінің саны.

Зейін көлемінің деңгейін зерттеу әдістемесі бойынша зерттеушілердің  көрсеткіштері 1-ші кестеде көрсетілген.

Кесте 1.

Зейін көлемінің деңгейін зерттеу әдістемесі бойынша сыналушылардың  көрсеткіштері.

Зерттеуші-лер тобы

1-топ Алынған Нәтиже-лер Хi-М (Х-М)2 Зерттеуші-лер тобы

2-топ Алынған

Нәтиже-  лер Хi-М (Х-М)2

1 8 0,3 0,09 1 8 1,1 1,2

2 8 0,3 0,09 2 10 0,9 0,8

3 6 -1,7 2,9 3 10 0,9 0,8

4 10 13,3 5,3 4 10 0,9 0,8

5 6 -1,7 2,9 5 11 1,9 3,6

6 6 -1,7 2,9 6 6 -3,1 9,6

7 6 -1,7 2,9 7 6 -3,1 9,6

8 8 0,3 0,09 8 10 0,9 0,8

9 8 0,3 0,09 9 10 0,9 0,8

10 10 13,3 5,3 10 12 2,9 8,4

11 6 -1,7 2,9 11 10 0,9 0,8

12 6 -1,7 2,9 12 10 0,9 0,8

13 5 -2,7 7,3 13 10 0,9 0,8

14 6 -1,7 2,9 14 8 1,1 1,2

15 6 -1,7 2,9 15 6 -3,1 9,6

∑116  ∑41,5  ∑137  ∑49,6

 

Топтар бір-бірінен тәуелсіз. Бірінші және екінші топ зерттеушілерінің саны – 15.

М1=7,7                     М1=9,1                    

n1=15                         n1=15

 

S2 1 =  _____________ = (2,9)2                      S2 2  =  ______________  =( 3,5)2 

 

t=

tэмп=

Енді критерийдің n1=15 және n2=15 үшін шеткі мәндерін табамыз. Қосымша бойынша  1=n1+n2 мәні үшін шеткі көрсеткіштер:

tкрит=

Енді алынған эмпирикалық көрсеткіш пен шеткі көрсеткіштерді салыстыру үшін мәндік өсін құрамыз.

     

     tэмп=1,01  tкрит=2,048         tкрит=2,763

                      tкрит ≤ tэмп

Біздің алып отырған эмпирикалық мәніміз критикалық мәннен кіші болды, демек,  жан-жақтан келіп, жаңа әлеуметтік ортаға енді  бейімделген студенттердің қарым-қатынастағы зейіндерінің деңгейлері төменгі көрсеткішті көрсетті. Және осы көрсеткіш бойынша психологиялық көмектің қажет екендігі анықталды.

Зейіннің тұрақтылығын анықтауға арналған әдістеме.

Стьюдент әдістемесі арқылы өңделді.

Зейін тұрақтылығының деңгейін зерттеу әдістемесі бойынша зерттеушілердің көрсеткіштері 2-ші кестеде көрсетілген.

Кесте 2.

Зейін тұрақтылығының деңгейін зерттеу әдістемесі бойынша сыналушылардың көрсеткіштері.

Зерттеуші-лер тобы

1-топ Алынған Нәтиже-лер Хi-М (Х-М)2 Зерттеуші-лер тобы

2-топ Алынған

Нәтиже-  лер Хi-М (Х-М)2

1 38 4,3 18,5 1 38 1,8 3,24

2 40 6,3 39,7 2 40 3,8 14,4

3 30 -3,7 13,7 3 40 3,8 14,4

4 35 1,3 1,69 4 40 3,8 14,4

5 35 1,3 1,69 5 43 6,8 46,2

6 40 6,3 39,7 6 41 4,8 23,04

7 35 1,3 1,69 7 41 4,8 23,04

8 38 4,3 18,5 8 45 8,8 77,4

9 38 4,3 18,5 9 30 -6,2 38,4

10 30 -3,7 13,7 10 42 5,8 33,6

11 35 1,3 1,69 11 25 -11,2 125,4

12 35 1,3 1,69 12 41 4,8 23,04

13 21 -12,7 161,3 13 35 -1,2 1,44

14 25 -8,7 75,7 14 41 4,8 23,04

15 30 -3,7 13,7 15 41 4,8 23,04

∑505  ∑421,5  ∑543  ∑484,1

 

Топтар бір-бірінен тәуелсіз. Бірінші және екінші топ зерттеушілерінің саны – 15.

М1=33,7                     М1=36,2                    

n1=15                         n1=15

                 

 

S2 1 =  _____________ = (30,1)2                     S2 2  =  ______________  = (3,5)2 

 

t=

 

 tэмп=

Енді критерийдің n1=15 және n2=15 үшін шеткі мәндерін табамыз. Қосымша бойынша  1=n1+n2 мәні үшін шеткі көрсеткіштер:

tкрит=

Енді алынған эмпирикалық көрсеткіш пен шеткі көрсеткіштерді салыстыру үшін мәндік өсін құрамыз.

                  

            tэмп=0,2  tкрит=2,048         tкрит=2,763

                      tкрит ≤ tэмп

Біздің алып отырған эмпирикалық мәніміз критикалық мәннен кіші болды, демек,  жан-жақтан келіп, жаңа әлеуметтік ортаға енді  бейімделген студенттердің қарым-қатынастағы зейіндерінің деңгейлері төменгі көрсеткішті көрсетті. Және осы көрсеткіш бойынша психологиялық көмектің қажет екендігі анықталды.