Монреаль хаттамасы

 

9-БАП:  ЖҰРТШЫЛЫҚҚА ХАБАРЛАУ, ЖЕТКІЗУ, ЗЕРТТЕУ  ЖӘНЕ АҚПАРАТТАРМЕН АЛМАСУ      

 1. Жақтар өзінің ұлттық Заңдарына, ережелеріне және практикасына сәйкес дамушы елдердің қажетін, оның ішінде оларға зерттеулерді дамыту, ақпараттарды жетілдіру мен алмасуды тікелей немесе жетік білетін халықаралық органдар арқылы көмектесу мақсатында ынтымақтастық жасайды. Ондағы хабарлар:  
      а) реттелуші және ауыспалы заттарды қауіпсіз сақтау, өтеу, айналымын жақсарту немесе жою үшін немесе басқа жолмен газдардың шығуын қысқартудың ең жетілген технологиясы туралы;  
      в) реттеудің тиісті стратегиясын қолдануға байланысты шығындар мен пайда туралы;  
      2. Жақтар реттелуші заттардың немесе басқа озон қабатын бұзатын заттардың шығуларының экологиялық зардаптарын жұртшылықтың терең түсінуіне қамтамасыз ету ісінде жеке, бірігіп немесе жетік білетін халықаралық органдар арқылы ынтымақтастық жасайды.  
      3. Осы Хаттама күшіне енгеннен кейін екі жылдың ішінде және екі жылда бір рет екі Жақ Хатшылыққа осы бапқа сәйкес өзінің өткізген шаралары туралы қысқаша есеп береді.

 

10-БАП:  ТЕХНИКАЛЫҚ КӨМЕК      

1. Дамушы елдердің қажетін  ерекше ескере отырып және  Конвенцияның 4 бабының ережесі туралы  есте сақтап Жақтар Хаттамаға  қатысуды және оны орындауды  жеңілдету үшін техникалық көмекті  кеңейтуде ынтымақтастық жасайды.  
      2. Кез келген Жақ немесе осы Хаттамаға қол қойған Жақ техникалық көмек көрсетуді сұрап Хатшылыққа сауал жасайды.  
      3. Жақтар өздерінің бірінші Кеңесінде осы баптың 1 және 2 тармақтарында және 9 бапта айқындалған міндеттемелерді, оның ішінде жұмыс жоспарын дайындау жөнінде орындаудың жолдары туралы келіссөздерді бастайды. Мұндай жұмыс жоспарларында дамушы елдердің қажеті мен міндеттемелерін ерекше көңіл бөлінуі тиіс. Хаттаманың Жақтарға жатпайтын мемлекеттер мен экономикалық интеграция жөніндегі аймақтық ұйымдардың осындай жұмыс жоспарларында көрсетілген шараларға қатысуын ынталандыру көзделсін.

 

10-БАП:  ҚАРЖЫЛАҢДЫРУ МЕХАНИЗМІ      

1. Монреаль Хаттамасының  Жақтары осы Хаттаманың 5 бабының  1 тармақшасының шеңберінде істейтін  Жақтардың Хаттаманың 2А - 2Е баптарында  көрсетілген реттеу шараларын  олардың сақтауын көмектесу мақсатында  Жақтарға технологияларды беруді  қоса қаржы және техникалық  қамтамасыз ету үшін механизм  дайындайды. Осы тармаққа сәйкес  істейтін Жақтар берген басқа  қаржы құралдарына төленген механизм  осы Жақтардың барлық келісілген  қосымша шығынын Хаттамада көрсетілген  шараларды орындауға мүмкіндік  беру үшін жабады. Қосымша шығынның  үлгі тізбесін Жақтардың Кеңесі  белгілейді.  
  Жақтардың бірінші Кеңесі 1/4 шешімінде Хаттаманың 9 және 10 баптарында көрсетілген жұмыс жоспарына қосу үшін мына элементтерді бірінші компоненттері ретінде қарауға қаулы етті:  
      а) ғылыми, экологиялық, техникалық және экономикалық баға беру жөніндегі топтардың баяндамаларын, сол сияқты құрама баяндаманы тарату және одан кейін шаралар қабылдау;  
      в) Сарапшылардың баяндамасын жүйелі түрде жаңартып отыру, оның ішінде экологиялық сенімді айырбастаушыларды өндіру саласындағы өзгерістер немесе ХФУ немесе галондарды пайдалануға балама технологиялық шешімдерді анықтау;  
      с) Коллоквиумдарды, көрсеткіш жобаларды, оқу курстарын сарапшылар мен айырбасты және Жақтардың өздерінің екінші Кенесінде қарау үшін дамушы елдердің ерекше қажетін ескеріп, реттеудің түрлі шаралары бойынша консультанттар жіберуді қамтитын бағдарламалар жасау;  
      д) Реттеуші заттарды өндіруде жұмыс істейтін кәсіп орындарының пайдаланылуы мүмкін модифицирленген технологиялар бойынша зерттеулер дайындау немесе дайындау кезінде осындай заттар пайдаланған өнімдер немесе оларда осындай заттар бар өнімдер тізімдерін Жақтардың екінші Кеңесінде қарауға беру үшін;  
      с) Жұртшылыққа хабарлау үшін материалдарды дайындау мен оларды кеңінен таратуға көмектесу;  
      і) Экологиялық сенімді ауыстырғыштар мен балама технологияларды беру мен айырбастауға көмектесудің нақтылы жолдарын іздеу;  
      о) Хаттаманың ережелерін жүзеге асыруға көмектесетін қаржыландыру мекемелері мен халықаралық ұйымдар бағдарламасының шеңберіндегі шараларды қолдау және Хатшылық олардың көмегімен осы мақсат үшін қаржы тауып беретін тиісті халықаралық, бағдарламалар мен қаржыландырушы мекемелермен нақтылы байланыс жасай алатын қолдау жөніндегі бастамалар;  
      5. Жақтардың екінші Кеңесінің төрағасы Атқару Комитеті 1991 жылдың 1 қаңтарынан бастап "Монреаль хаттамасын жүзеге асыру үшін Уақытша Көпжақты қор" тағайындап, қордың ережесі мен қаржы нормаларын жасауды қамтамасыз етеді.  
      6. Сөйтіп, Жақтар Көпжақты қордан мақсаттарына жету үшін бөлінген ресурстарды қоса нақтылы функционалдық саясатты жүзеге асыруды бақылау және жасау үшін атқару комитетін тағайындайды. Ол үш жылғы мерзімге тағайындалады. Осы үш жылғы мерзімінің аяғына дейін Атқару комитетінің қызметін жүргізуі Жақтар Кеңесінде қайта қаралады. Атқару Комитеті өзінің міндеттері мен қызметін Жақтар бекіткен қызмет төңірегіндегі Халықаралық қайта құру мен даму банкінің (Бүкілдүниежүзілік банк), Біріккен Ұлттар Ұйымының қоршаған орта жөніндегі бағдарламасының, Біріккен Ұлттар Ұйымының даму бағдарламасының және басқа олардың жетік саладағы мекемелерінің көмегімен және ынтымақтастығымен орындайды.  
      5 баптың 1 тармағының шеңберінде жұмыс істейтін Жақтардың тең өкілдігі негізінде және олардың шеңберінде істейтін Жақтар іріктеген Атқару Комитетінің мүшелерін Жақтар бекітеді. Атқару Комитетінің қызмет жүргізуі осы шешімнің II қосымшасы ретінде беріліп отыр.  
      7. Көпжақты қор 5 баптың 1 тармағының шеңберінде жұмыс істейтін Жақтардың жарна есебінен конверттелген валютамен немесе Біріккен Ұлттар Ұйымы жарналарының деңгейшесі негізінде белгіленген ұлттық валюта немесе басқа қызметтерден қаржыландырады. Екіжақты, ал нақтылы жағдайда Жақтардың шешімі негізінде 20 процентке дейінгі көлемдегі келісілген және Жақтардың ынтымақтастық Көпжақты қордың жарнасы ретінде қаралады; ондай ынтымақтастық ең кемінде мың жағдайды көздейді:  
       а) Хаттаманың ережелерінің қатаң сақталуына байланысты;  
      в) келісілген қосымша шығындарды жабады.  
      8. Жақтар Көпжақты қорды әрбір қаржы мерзімі және жеке Жақтардың осы мақсаттар үшін қосатын жарна үлесі бағдарламаларын орындау жөніндегі шығындар сметасын анықтайды.  
      9. Көпжақты қордың шеңберіндегі қаржылар бенефициары болып табылатын Жақтық ризашылығымен бөлінеді.  
      10. Жақтардың шешімі осы шешімнің шеңберінде консенсус мүмкін болғанда қабылданады. Егер де барлық жігер жұмсалып, барлық келісімге қол жетпесе, Жақтардың дауысы дауыс беруге қатынасқандар мен келгендердің үштен екі бөлігі 5 баптың 1 тармағының шеңберінде жұмыс істейтін Жақтардың өкілдік еткен көпшілік даусымен шешім қабылданады және оның шеңберінде жұмыс істейтін Жақтардың дауыс беруге келген және қатысқан адамдардың көпшілігі болған жағдайда шешім қабылданды.  
      11. Осы шешімде тағайындалған қаржыландыру механизмі қоршаған ортаның басқа проблемаларына орай жасалатын кез келген келесі шараларға ешқандай зиян келтірмейді.  
      12. Осы шешімдегі долларға сілтеу Америка Құрама Штаттарының долларларын білдіреді.      

  Жақтар Көпжақты қордың мақсаттарына жету үшін нақтылы оперативті саясатты, басшылық принциптері мен әкімшілік шараларды, ресурстарды бөлуді қоса, жасап, жүзеге асыру үшін Атқару Комитетін тағайындайды. Атқару Комитеті өзінің міндеттері мен қызметін Жақтар келіскен қызмет төңірегіне сәйкес Халықаралық қайта құру мен даму банкінің (Бүкілдүниежүзілік банк) Біріккен Ұлттар Ұйымының қоршаған орта жөніндегі бағдарламасының, Біріккен Ұлттар Ұйымының даму бағдарламасының және басқа олардың жетік білетін саласына сай мекемелер мен ынтымақтастық көмегімен сұрайды. Атқару Комитетінің мүшелер: 5 баптың 1 тармағының шеңберінде істейтін немесе істемейтін Жақтардың тек өкілдігі негізінде сайланады және Жақтармен мақұлданады.

13-БАП:  ҚАРЖЫ ЖАҒДАЙЫ      

1. Осы Хаттаманы жүзеге  асыру үшін қажетті, осы Хаттамаға  байланысты Хатшылық жұмысына  қажеттігіне де қосқан қаржы  тек Жақтар жарналарының есебінен құралады.  
      32. Қаржы шараларына қатысты Жақтардың бірінші Кеңесі І/14 шешімінде былай деп қаулы етті:  
      А. а) Біріккен Ұлттар Ұйымының Мақсатты қоры және Біріккен Ұлттар Ұйымының қоршаған орта жөніндегі бағдарламалар қорының жұмысын реттейтін жалпы процедуралар қоры тағайындалсын;  
      в) Хаттаманың Мақсатты қоры Жақтар бекіткен шығындарды жабады, Хаттаманың осы Жақтарының жарнасын алады және оны ЮНЕП-тің Орындаушы директоры басқарады;  
      с) осы мақсатта Кеңес Орындаушы-директордан Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысы мен ЮНЕП басқарушылары Кеңесінің қажетті ризашылығын сұрап алады;  
      д) Жақтардың бірінші Кеңесінің баяндамасындағы II қосымшада келтірілген Мақсатты қордың атқаратын қызмет төңірегі бекітілсін;  
      с) Жақтар жарнасының түрі ерікті және Жақтардың бірінші Кеңесінің баяндамасындағы III қосымшада келтірілген түріне сәйкес есептеседі;  
      I) Кеңес барлық Жақтарды оларды өз жарнасын олар жататын мерзім басталғанша Мақсатты қорға төлеуге шақырады;  
      г) жалпы бюджет екі жылдық 1990-1991 жылдар мерзіміне 1 580 000 АҚШ доллары көлемінде бекітілсін.  
      В. Жақтарға жатпайтын мемлекеттер және Мақсатты қорға жарна төлемеуші Жақтарға Мақсатты қорға ерікті түрде жарна төлеуі ұсынылады.  
      Бюджетке қатысты Жақтардың екінші Кеңесі ІІ/17 шешіміндегі екі жылдық қайталанатын бюджеттер жүйесін қабылдауға және 1990 жылғы жалпы қайта қаралған бюджетті 3.400.000 АҚШ доллары көлемінде, 1991 жылға қайта қаралған бюджетті 2.423.000 АҚШ доллары көлемінде және 1992 жылғы жалпы бюджетті 2.225.000 АҚШ доллары көлемінде бекітуге қаулы етті.  
      Бюджеттік және қаржылық сұраныстар жөнінде Жақтардың үшінші Кеңесі III/21 шешімінде қаулы етеді:  
      а) барлық Жақтарға қордың 1990 қаржы жылғы шеңберінде жұмсалған шығындар жайында Монреаль Хаттамасы Мақсатты қорының тексерілген және бекітілген есептерін мүмкіндігінше қысқа мерзім ішінде тапсыру хатшылықтан сұралсын;  
      в) Уақытша хатшылықтың озон жөніндегі 1989 жылғы тексерілген және бекітілген есептерін Жақтарға тапсыру хатшылықтан сұралсын;  
      с) Жақтардың келесі Кеңесі басталғанға дейін өткен жылдардың тексерілген және бекітілген есептерін Жақтарға беру хатшылықтан сұралсын;  
      д) Бюроның ұсыныстарын орындауға орай жұмсалған шығындарды Жақтардың осы жылға бекіткен бюджетінің шеңберінде немесе осы шығындарды жабуға төлеу үшін бөлінген басқа қосымша жарна есебінен жабылуы тиіс екені атап өтілсін;  
      с) бекітілген бюджеттердің белгіленген мерзімге жататын мөлшерден артық есептеуінің маңызы атап көрсетілген;  
      I) Жақтардың үшінші Кеңесінің баяндамасындағы баяндаманың II қосымшасы ретінде келтірілген жарна формуласы мен қызмет төңірегіне сәйкес барлық Жақтардың өздерінің төленбеген және барлық жарналарды толық көлемде тоқтаусыз төлеуі талапты түрде сұралсын.

16-БАП:  КҮШІНЕ ЕНУІ      

1. Осы Хаттама 1986 жылы  реттелуші заттардың жалпы әлемдік  тұтынуының бағасы үштен екі  бөліктен кем болмаған мемлекеттер  немесе экономикалық интеграция  жөніндегі аймақтық ұйымдар Хаттаманы  бекіту, қабылдау, мақұлдау немесе  қосылуы жөнінде кем дегенде  он бір құжат тапсырылуға берілген  кезде және Конвенцияның 17-бабының  1-тармағының ережелерін орындағанда  1989 жылдың 1-қаңтарында күшіне енеді.

 

19-БАП:  ШЫҒУ      

 Кез келген Жақ 2А  баптың I-тармағында көрсетілген  міндеттемелер қабылдаған соң  төрт жыл өткеннен кейін кез  келген уақытта Депозитарийге  жазбаша хабар беріп шыға алады:  Мұндай кез келген Шығу Депозитарий  шығу туралы хабар алған күннен  кейінгі бір жылдық ішінде  немесе шығу туралы хабарда  көрсетілген сондай өткен мерзім  ішінде күшіне енеді. 

 

 

      ІІІ. Қорытынды. Монреаль хаттамасына сәйкес қабылданған, озон қабатын бұзатын заттарды пайдалануды реттеу жөнiндегi шаралар әлемде 1986 жылдың деңгейiмен салыстырғанда оның 10 eceгe азаюына ықпал еттi. 
Бiздiң ел озон қабатын сақтау туралы халықаралық келiсiмдерге 1998 жылы қосылды. Қазiргi уақытта Қазақстанда озон бұзғыш заттарды (ОБЗ) пайдалануды қысқарту және оларды айналымнан алып қою, озон қабатын бұзбайтын заттарды қолданумен жаңа технологияларды енгiзу жөнiндегi жұмыстар жүргізілуде. 
Озон қабатын бұзу қатерiн жоюдың негiзгi жолдары мыналар болып табылады: ОБЗ пайдаланудан жедел бас тартуды және оларды қауiпсiз жоюды қамтамасыз ету, ОБЗ-дың заңсыз айналымының алдын алу және қолға алынған күш-жiгердiң табыстылығына көз жеткiзу үшiн тропосферада оның жиналуының тұрақты мониторингін жүргізу. 
Сондай-ақ 2004 жылдың барысында ОБЗ пайдаланатын кәсiпорындардың қызметiн лицензиялау жөнiндегi қажеттi нормативтiк құқықтық актiлердi қабылдау, ОБЗ пайдалану қызметiмен айналысатын мамандарды оқытуды және Қазақстанның үстiндегi озон қабатының жай-күйiн зерделеу жөнiнде iргелi ғылыми зерттеулер жүргiзудi бастау, сондай-ақ жаңа технологияларды енгiзу жолымен ОБЗ пайдалануды қысқарту және қолданыстан алу жөнiндегi жұмыстарды жалғастыру қажет болады. 
Осы iс-шараларды жүргiзу нәтижесiнде ОБЗ шығарындысы қысқарып, ол Жердiң озон қабатын сақтауға септiгiн тигiзетiн болды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер:

1. Әділет порталы, Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің деректер базасы
2. Қ. Р. Қоршаған ортаны қорғау министрлігінің сайты
3. Ecogov. kz  сайты
4. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі:Экология және табиғат қорғау/ А.Қ.Құсайынов. – Алматы: «Мектеп» баспасы»