Интернет желісінің студенттерге әсері мен үлесі

1. Интернет туралы жалпы түсінік

 

INTERNET желісін алғашқы дүниеге келтіруге себеп болған 70-жылдар басында АҚШ қорғаныс министірлігінің APRANET компьютерлік жүйесі болып саналады. Желі нүктелерінің үлкен аумақта шашырап жатқандығына және олардың бір-бірімен қосылу желілерінің күрделілігіне байланысты оның аздаған  бөліктері бұзылғанмен сау желілердің өзара байланысы жылдам қайта кұрылып, қалыпты жағдайына келе алатыны айқындалды.

Дегенмен INTERNET тек желі ғана емес, ол — желілердің желісі. INTERNET көптеген байланыс желілерін бір-бірімен біріктіріп, дүниедегі ең үлкен компьютерлер торабын құрайды.

Оның қарапайым желілік нүктелері өкімет мекемелерінде, университеттерде, коммерциялық фирмаларда, жергілікті кітапхана жүйелерінде, тіпті мектептерде де орналасқан.

INTERNET-тің бір ерекшелігі оның құрамындағы көптеген компьютерлер нақты BBS тәрізді жұмыс істейді (шындығында, INTERNET компьютерлерінің көпшілігі BBS сияқты істемейді, бірақ әркім одан файлдар алып, мәліметтер базасын пайдаланып, яғни оның ішкі мәліметтерін пайдалануға мұрсат алады). INTERNET - ке қосылу дегеніміз — басқа жерлерде тұрған 1000-даған компьютерлік жүйелермен байланысу деген сөз. Желідегі  компьютерлерден үкімет архивіндегі, университеттің мәлімет базаларындағы, жергілікті қорлар көлеміндегі, кітапхана каталогтарындағы құжаттық мәліметтерді, суреттерді, дыбыс клиптерін, бейнелерді және т.б. цифрлық түрге айнала алатын барлық информацияны ала аласыз.

INTERNET информация магистралына өте ұқсас, институт, мектеп терминалы арқылы оған жеңіл кіруге болады. Ол үшін INTERNET- тегі жүйенің нөмірін теру керек. Мұнан кейін керекті жердегі (қала, мемлекет) желі нүктесімен байланысып, өзіңізге қажетті материалдарға қол жеткізесіз. Керек етсеңіз, NASA құжаттарын да, айта берсек, соңғы оқиғалар көрсететіндей, ЦРУ кұпия архивтерін де оқуыңызға болады екен.

INTERNET желісін сипаттау үшін оны телефон жүйесімен салыстыру қалыптасқан. Жалғыз телефон компаниясы болмайтыны сияқты INTERNET компаниясы да тек біреу емес. Дүниежүзілік немесе мемлекеттік телефон жүйесінің иесі кім ? Ешкім де емес. Әрине, оның бөліктерін біреулер иеленеді, бірақ жүйеге толық ешкім ие емес, бұл жүйе өзара келісім  арқылы ортақ пайдалануға арналған. Дүниежүзіндегі ірі телефон компаниялары бірігіп, "телефон жүйесі" қалай пайдаланатыны жөнінде келісіп отырады, яғни әр елдің кодын, төлейтін ақшасын, мұхитаралық кабел құнын -кімдер, қалай бөлісіп көтеретінін және де әр елдің телефон жүйесінің қосылу техникалық мәселелерін бірігіп анықтап отырады. INTERNET желісі де дәл осы телефон жүйесі тәрізді басқарылады.

INTERNET-ті пайдаланудың нақты себептері өте көп. Мысалы, сіздің Бурабайға барып дем алғыңыз келіп отыр, сол жердегі аквалангпен жүзуге ыңғайлы орын туралы білгіңіз келеді дейік.

Олай болса , "scuba" (акваланг) жаңалықтар тобын қарап шығу керек, мүмкін сонда демалған біреу мәлімет берген болар, әйтпесе сұрағыңызды сонда енгізіп, күтіңіз. Біреу сізге жауап беріп қалар (үлкен ықтималдықпен жауап алатыныңызға сенгіміз келеді).

INTERNET- тің бар мүмкіндігін, онда жиналған мәліметтерді түгел айтып беру қиын. Оның үстіне күнбе-күн оған жаңа мәліметтер келіп түсіп жатады.

INTERNET-пен байланысқан провайдер компаниясы деп аталатын мекемелер әрбір компьютерді INTERNET -ке қосып бере алады. Желіге қосылудың бірнеше түрі бар, олар:

-  қосылып тұратын тікелей байланыстар (кіру жолдары);

-  тұрақты қосылып тұрмайтын  байланыстар;

-  почталық байланыстар.

Бұл атаулар әзірге түсініксіз шығар, енді олардың ерекшеліктерін карастырайық.

Тұрақты қосылып тұратын байланыс - мұнда жеке компьютер тікелей TCP/IP желісіне қосылған (Transmission Control Protocol/ Internet Protocol - жеткізуді басқару протоколы (интержелі протоколы) түрінде болады, бұл INTERNET -тің бір шеткі бөлігі, яғни жеке компьютер мекемедегі желімен тұрақты байланыстағы негізгі компьютермен жалғасып тұр. Мұндай байланыс ерекшеленген немесе тұрақты тікелей байланыс деп аталады.

Ерекшеленген немесе тұрақты тура байланыс тек ірі компаниялар мен корпорацияларда болады. Провайдер-компания осындай мекемеде бағдарлауыш орнатып, бағдарлауыш INTERNET -ке кызмет ететін компьютермен (хост-компьютері) қосатын телефон каналын жалдап алады. Телефон каналы мен Internet арасындағы байланыс тұрақты сақталады, сондықтан провайдер-компаниясының компьютерімен байланысуға телефон шалу кажет емес, ауқымды желіге әрбір адам өз компьютерімен кіреді де, қалаған жеріне Internet арқылы мәлімет жібере (алады) береді.

Қосылып тұратын тура байланыс көбінесе SLIP, Point-to-Point Protocol немесе РРР деп аталады (Serial Line Internet Protocol — тізбекті желі үшін Internet хаттамасы, Compossed Slip — тығыздалған Slip, Point-to-Point Proprotocol — "нүкте-нүкте" хаттамасы). Ал XRemote деп аталатын байланыс түрі сирек кездеседі, бұл да TCP/IP секілді, бірақ телефон каналын тұрақты пайдалануға негізделген, ыңғайлылығы жағынан бұл түр тұрақты қосылып тұрмайтын байланыстан кейінгі орында тұр.

Тұрақты қосылып тұрмайтын байланыс қымбаттылығына қарай әр компьютерге қойылмайды да, оның орнына Slip (арзан болғандықтан) қолданылып келеді. Ол желіге телефон арқылы қосылатындықтан, модем мен бір телефон нөмірі қажет болады. Солар арқылы хост-компьютермен байланыс орнатылған соң, Slip-пен қосылып тұрмайтын байланыс аралығында (жылдамдығынан басқа) ешбір өзгеріс жоқ.

Почталық байланыс. Internet- пен қосыла алатын бірнеше почталық байланыс түрлері бар. Провайдері CompuServe болып келген компьютерлер бірден Internet-пен почталық байланысқа кіре алады. Олар өз почтасын Internet-ке беріп, одан да бірден хат-хабар ала береді. CompuServe жүйесінде почта адресі алдына Internet деп жазып қойылады. Бұл ортада әр түрлі тақырыптардағы дискуссияларға қатысу үшін LISTERV жүйесін пайдаланған абзал. Осы секілді почталық байланыстар желілік көмек (network gateways) деп аталады, олар Internet желісімен шектеулі тәсілдер арқылы байланысады.

Почталық қатынастың қолмен терілетін терминалдық байланыс түріндегі тағы бір түрі бар, бірақ ол тек почта жүйесімен ғана қосыла алады. Тағы да UUCP деген почталық байланыс түрі бар, онда байланыс тек осы мақсат үшін жұмыс істейтін программа арқылы орнатылады .

1. Интернеттің пайдасы

 

Интернеттің пайдасы өте зор. Алдымен интернетке анықтама берейік. Интернет бүкіл ғаламдық тор. Ол бүкіл әлемдегі миллиондаған компьютерлік желілерді бір-бірімен байланыстыратын орасан зор компьютерлік желі . Қазіргі уақытта кез келген информациялық технологияның жаппай техникалық компоненті компьютер болып табылатыны белгілі. Компьютерлік телекоммуникацияны пайдалану – алыстағы компьютермен диалогтық режимде немесе электрондық почта режимде жұмыс істеуді ұйымдастыруды қамтамасыз етеді. Сондай-ақ, электрондық почта өте қолайлы және аса қымбат емес. Интернеттің пайдалы жағын қарастыратын болсақ оның бірі қашықтықтан оқыту болып табылады.

Қашықтықтан оқыту (қашықтыққа арналған оқыту) - оқытудың электрондық және телекоммуникациялық  құралдары арқылы білім беру ұйымдарынан алыс тұратын оқу-танымдық қызметті және тұлғаларды дамытуды мақсатты және әдістемелік ұйымдастырылған түрдегі  басшылықтың  бір түрі.  Қазіргі таңда қашықтықтан оқыту өзіміздің университетімізде де қолданылуда.Осы ережеде мынадай негізгі ұғымдар мен анықтамалар пайдаланылады:  

1) Тьютор (Tutor) – білім алушылардың өзіндік жұмысына басшылық жасауды жүзеге асырушы қашықтықтан оқытудың оқытушы консультанты;  

2)  Контент – ақпараттық толықтыру – мәтін, графика, мультимедиа және өзгеде ақпараттық толықтыру;  

3) Тьюторлық сыныптар – компьютерлермен,  бейне мониторлармен және  басқа да ақпараттық коммуникативтік құралдармен жабдықталған сыныптар.  

Қашықтықтан оқыту нысаны негізгі үш технологиялар бойынша жүзеге  асырылуы  мүмкін:           

 Желілік технология (автономды желілік курстар немесе виртуалды кафедралар , Интернетті пайдаланатын университеттер);

Кейс-технологиялар негізінде қашықтықтан оқыту;   

ТВ-технологиялар негізінде қашықтықтан оқыту

Интернетте көптеген пайдалы да қажетті ақпараттарды табуға болады

1.Алысты жақындату

2.Қоғамға (адамға) байланысты мүмкіншіліктерді арттыру.

3.Сана-сезімді жоғарылату.

4.Ізденіс талпынысқа қашықтықтан оқу бағдарламаларына сұранысты арттыру.

5.Қажеттілікті толығымен  қанағаттандыру.

6.Дамыған мемлекеттермен тең дәрежеде бәсекелесу.

7.Әлемде болып жатқан жаңалықтардан сол сәтте хабардар болу.

8.Халықтарға түрлі жолдармен көмек көрсету.

9. Интернет арқылы мәтінді, хабарламаны, құжаттарды, фото, аудио, видео материалдарды  қабылдап алуға не керісінше жіберуге болады; 
10.Күн сайын емес, сағат сайын, сәт сайын бүкіл әлем жаңалықтарымен танысып отыруға; 
11.Кез келген тақырыпқа қатысты материалдар, анықтамалар алуға; 
12. Қашықтықтан оқуға, яғни үйде отырып білім алуға; 
13.Қызмет түрлерін ұсынуға, тауар сатып алуға не сатуға; 
14.Қаржылық операциялар жасауға; 
15.«Maіl.Ru Агент», «Facebook», «Skype» т.б. арқылы реалды уақытта тіл қатысуға да, бейнебайланыс орнатуға да болады. Бұдан өзге біз біліп-біле бермейтін жаңа көкжиектерін айтып тауысу мүмкін емес… (материалдарды және моральді жағынан болсын).

1. Іздестіру жүйелері

 

2.   Іздестіру жүйелерінің түрлері

     1)Yahoo! (http://www.yahoo.com)

Yahoo– тез іздестіретін анықтамалықтардың бірі. Ақпараттарды жеке сөздер бойынша немесе классификатор бойынша іздеу мүмкіндігін береді.

    2)Aport! (http:\\www.aport.ru)

Апорт – ақпараттық іздестіру жүйесі алдыңғы қатардағы іздестіру жүйесіне кіреді. Бүгінгі күндері мәліметтер көлемін 20 млн индекстелген құжаттар құрайды.

     3)Яндекс http:\\www.yandex.kz

Яндекс  – ақпараттық іздестіру жүйесі 1997 жылы ашылған. Бүгінгі күндері қордағы индекстелген құжаттар көлемі 33 милионға жуық. Ақпараттық іздестіру жүйесі логикалық операторлармен белгіленген өзінің меншікті жүйесін қолданады, сонымен қатар көптеген түрлі іздестіру функцияларын ұсынады.

     4)Rambler http:\\www.rambler.ru

Rambler   –іздестіру жүйесінде Ресейдің және ТМД елдеріндегі  серверлерде орналасқан 12 миллионға жуық мәліметтер индекстелінген. Өзекті сөзбен қатар классификаторлар арқылы іздестіру мүмкіндігі қарастырылған.

      5)Google http:\\www.google.com

Google -  ақпараттық іздестіру жүйесі 1999 жылы қыркүйек айында ашылған. Бүгінгі күндері Searchenginewatch.com эксперттерінің айтуына қарағанда қордың көлемін 560 млн құжаттар құрайды. Жүйе қолданушыларға қарапайым және кеңейтілген іздестіру интерфейсін ұсынады. Көптеген тілдерде сонымен қатар қазақ тілінде ақпарат іздеу мүмкіндігі бар.

Google Компаниясын қызметін  білмейтін адам кемде-кем шығар.Бұл  компания әлемдегі ең үздік  “іздеу машинасы” болып табылады.және   Android ОС негізін қалаушы.

Бірақ Google бұдан басқа ондаған қызметтер көрсетеді.Және ол қызметтер іздеуден және Android-тан әлде қайда өзгеше.

1.Google Mars қызметі. Бұл қызмет Google Earth-қа ұқсайды.Басты ерекшелігі Марс планетасын қызыл түстілермен көрсетілген. Енді сіз үйіңізде отырып Марсқа барып қайтуыңызға болады http://www.google.com/mars/ 

Сурет 1. Google Mars  қызметі

 2. Google Scholar қызметі.Бұл қызмет ғылыми жобалар, ғылыми кітаптар, ғылыми мақалаларды іздеуге арналған. Былайша айтқанда ғалымдарға және ғылыми іздеушілерге арналған. http://scholar.google.com

Сурет 2. Google Scholar қызметі

3.Google Art Project қызметі.Бұл қызмет сізге әр қалада орналасақан музейлермен галереяларда виртуалды саяхаттауға мүмкіндік береді.http://www.google.com/culturalinstitute/project/art-project

Сурет 3. Google Art Project қызметі

4.Google Transliterate қызметі.Бұл қызмет сізге шетеле тілінде жазуға көмек береді. http://www.google.com/inputtools/cloud/try/

Сурет 4.Google Transliterate қызметі 

 

5.Build with Chrome қызметі. Бұл қызмет суретерді браузерде 3D форматта көруге мүмкіндік береді.http://www.buildwithchrome.com/static/map

Сурет 5.Build with Chrome қызметі

6.Google Think  қызметі.Міне нағыз қызмет көрсететін қызметкер.Бұл сайт маркетингтік идеялар алуға болады .http://www.google.com/think/

Сурет 6.Google Think  қызметі 

 

7.Power Searching with Google құралы. Бұл құрал қолданушылардың іздеу біліктілігін арттырады. http://www.powersearchingwithgoogle.com/

Сурет 7.Power Searching with Google құралы

8. Schemer қызметі. Бұл қызмет сізге достарыңызбен бірге атқаратын шараларды ұйымдастыруға мүмкіндік береді.Нағыз бізге керек қызмет. https://www.schemer.com/home?lo=1

Сурет 8. Schemer қызметі

9. Google Sound Search ерекше қызметі .Бұл қызмет сізге әннің қалай орындалып жатқанын   көрсетеді.  www.googlesystem.blogspot.com/2012/06/google-sound-search.html

Сурет 9. Google Sound Search ерекше қызметі

10. Google Moderator қызметі.Бұл қызмет форумдарға арналған.Қолданып көруге болады. http://www.google.com/moderator/

Сурет 10. Google Moderator қызметі

11.Encrypted.google.com-қауіпсіз іздеу машинасы. Бұл қызмет SSL протоклы арқылы жұмыс істейді.Сол үшін банк қызметкерлері көптеп қолданады. https://encrypted.google.com/