Экономикалық сферасының есептеулері

Тілдің сөздігі

Сөздер келесі түрлерге бөлінеді:

• Кілттік сөздер (ключевые, заразервированные)
• Стандатты идентификаторлар
• Қолданушының идентификаторлары

Кілттік сөздер тілдің құрама бөлігі болып келеді. Редактор кодында кілттік сөздер қалың (полужирный) шрифтпен бөлінеді, Мысалы,

And    Expor ts   mod

Array    File     nil

As     Finalization    not

Asm     For     object

Begin     Function    of

Case     Goto     or

Class     If     out

Const     Implementation   packed

Constructor    In     procedure

Destructor    Inherited    program

Dispinterfac    Initialization   property e

Div     Inline    raise

Do     Interface    record

Downto    Is     repeat

Else    Label     resource string

End    Library    set

Except     Finally    shl

Стандартты идентификатор келесі анықталған тілдің өңдеуші конструкциясын көрсету үшін қызмет етеді:

• Мәліметтердің типі
• Тұрақты (Констант)
• Процедура және функция

Стандартты идентификаторлары бағдарламада кейбір стандарттармен байланысқан.

Оларға:

Absolute    Name    safecall

Abstract    Near     stdcall

Assembler    Nodefault    strored

Automated    Override    virtual

Cdecl     Packade    write

Contains    Pascal    writeonly

Default    Private

Dispid     Protected

Dynamic    Public

Export     Published

External    Read

Far     Readonly

Forward    Register

Implements    Reintroduce                  

Index     Requires

Message    Resident

Қолданушының идентификаторы белгінің атын, тұрақты (констант), айнымалы,  процедура,  функция және  мәліметтер типін белгілеу үшін қолданылады. Бұл аттар бағдарламашының (программист) өзі береді және ол келесі ережелерге сай келу керек:

Идентификатор әріп немесе санмен (цифр) құрылады

Идентификатор барлық уақытта әріппен басталады, тек 0 – 9999

 диапазонында орналасқан бүтін сан болатын белгі кірмейді,

 Идентификаторда кіші  және бас әріптерді қолдануға  болады, компилятор оларды бірдей  қабылдайды. Арнайы символдарды пайдалануға болмағандықтан оларды әдемілік үшін басты әріптермен жазуға болады. Мысалы, NumberLmes    немесе btnOpen.

Бағдарламада екі идентификаторлардың арасына ең кемінде бір бөлгіш (разделитель) болуы керек.

 

1.3 Клиент/сервер  жӘне КӨпярусты мӘліметтер базасы

 

Көптеген қолданушысы бар үлкен мәліметтер базасы үшін клиент/сервер платформасындағы мәліметтер базасы көп қолданылады. Бұл жағдайда клиенттер тобы үшін мәліметтер базасын қолдану арнайы компьютер - сервер арқылы жүзеге асады. Клиент серверге тапсырма береді, іздеу операциясы немесе мәліметтер базасы жаңалау т.б. Осы күшті (мощный) сервер, тапсырма операцияларына оптималды әдіспен жауап беруге бейімделген, оларды орындап және өзінің жұмысының нәтижесін хабарлап түрады.

Жұмыстың мұндай ұйымдасуы серверді қолданғанда қосымшаның орындалуының тиімділігін жоғарылатады   және мәліметтердің бүтіндігін бақылайды.

Клиент/сервер мәліметтер базасында қосымша мәселе (проблема) шығады - проектілеу қосымшасы, ол максималды түрде сервер мүмкіндіктерін пайдаланып және минималды сетьті іске қосады және одан, яғни сетьтен тек минимум мәлімет алып тұру керек.

Бұл жаңа сетьтегі мәліметтерді өңдеудің көп жақты жолы. Әдетте бұл әдіс (Delphi - де) мәліметтер базасын ұйымдастыру әдісі multi -tier -көпжіпті деп аталады. Бұл терминді жіп сөзі мәліметтерді бір ағыны ретінде қарастырылады. Қазіргі кезде көбіне үшярусты түрі тараған:

• Компьютердің ең соңғы деңгейінде клиенттер қосымшасы орналасқан, ол қолданушыға интерфейсті пайдалануға мүмкіндік береді.

• Екінші деңгейде сервер қосымшасы орналасқан, ол мәліметтер базасымен қолданушы арасындағы мәліметтер алмасуын қамтамасыз етеді.

• Үшінші деңгейде мәліметтер базасының алынған (удаленный) сервері орналасқан,  ол  сервер  қосымшасынан  мәліметтерді  қабылдап,  оларды басқарады.

Бұл мәліметтер базасының қиын және майысқақ ұйымдасуы. Delphi - де негізінен осы жүйедегі алғашқы екі деңгейін құруды қамтамасыздандырадырылған. Сонымен қатар соңғы деңгейде қолданушының копьютеріне Borland DataBase Engine (BDE) орнату қажет етілмейтіндігін ескеру керек. Осымен мәліметтер базасының көпярустылығының бір қасиеті қорытындыланады.

 

1.4   Delphi - де мӘліметтер базасымен байланысты ұйымдастыру

 

Delphi - дегі мәліметтер базасының негізгі жұмысы Borland DataBase Engine (BDE) болып табылады - Borland фирмасының мәліметтер базасының процессоры. BDE мәліметтер базасы және қосымша арасында делдалдық қызмет атқарады. Ол қолданушыға мәліметтер базасын нақты шешуге арналған жұмыс үшін бір тұтас интерфейс ұсынады, Delphi қосымшасы мәліметтер базасына тікелей катынаса алады, тек BDE - ге ғана катынасады.

Delphi қосымшасы, мәліметтер базасымен байланысу қажет болған жағдайда, BDE - ге қатынасады және мәліметтер базасының псевдонимін және сондағы керек таблицаны хабарлайды. BDE DLL - ге қосылатын минамикалық библиотека ретінде іске асады. Олар, басқа библиотекалар сияқты, API - мен (Application Program Interface -интерфейс прикладных программ) және IDAPI - мен (Intergrate DataBase Application Program Interface) байланысқан. Бұл қосымша қолданатын, мәліметтер жұмыс істеуге арналған процедура мен функциялар тізімі.

BDE - псевдоним бойынша мәліметтер базасы үшін лайықты драйвер табады.

Драйвер - көмекші программа, ол анықталған түрде мәліметтер базасымен калай жұмыс істеу керек екендігіне көмектеседі. Егер BDE - нің СУБД — ға сәйкес өзіндік драйвері бар болса, онда BDE осы арқылы мәліметтер    базасындағы    керек    таблицамен    байланысады     және қолданушының   тапсырмасын   өңдеп,   қосымшаға   өңдеудің   нәтижесін керсетеді.

BDE - SQL мен тығыз байланыста - сұраныстардың стандартталған тілі,

SQL -- серверлер (Sybase, Microsoft SQL, Oracle, InterBase) арқылы мәлімет алмасумен қамтамасыз етеді.

- Бұл мүмкіндік клиент/сервер платформасында кең қолданылады. Delphi 5 те мәліметтер базасымен жұмыс істеу үшін BDE - ден басқа ADO (Active Data Objects) Microsoft фирмасы өңдеген процессоры бар. ADO кез — келген мәліметтер түрінің қолданушылық интерфейсі, реляциондық және реляциондық емес мәліметтер базаны, электрондық почтаны, жүйелік және графикалық файлдарды қосқанда. ADO қолдану мәліметтер базасымен эффекті жұмысты қамтамасыз етеді.

 

1.5 Ақпараттық жүйенің архитектурасы

 

Біз ақпараттық жүйенің ерекшеліктерін: заттар облысы туралы пайдаланушылардың әртүрлі көзқарасын қолдауды белгілеп өтеміз. Қазіргі заманда ақпараттар жүйесі бірнеше көрініс деңгейлерін қолдайды. Олардың түрлерін ақпараттар жүйесі архиткетурасы түсінігімен қабылданған.

Абстракцияның алғашқы деңгейі негізгі қолданушылардың заттар облысы туралы көрінісіне сәйкес келеді - оларды пайдаланушылардың локальды көрінісі деп атайды.

Екінші деңгейді инфологиялық түсінік деп атаймыз; ол өз бетінше пайдаланушылардың локальді көрінісін көрсетеді және ақпараттар объектісінің барлық жиынын көре алады.

Абстракцияның концептуалды деңгейін мәліметтер базасынын администраторы мәліметтердің логикалық ұйымдасу бейнесіне сәйкес болады. Бұл абстракция деңгейі инфологиялық деңгейге ұқсас, бірақ оның өзгешелігі МБЖҚ - ның әдістерін іске асыруында. Концептуалды деңгейде мәліметтер базасын сипаттау МБЖҚ-ның осы жүйеде қолданылатын терминдер мен шектеулер арқылы сипатталынады.

Абстракцияның әрбір деңгейінде заттық объекттің өзіндік моделі анықталады. Бұл модельдерді сипаттау схема деп аталынады.

Қазіргі кездегі МБЖҚ архитектурасы мәліметтер базасыны сипаттауындағы концептуалды және Ішкі тәуелсіз тапсырма болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

Берілгендер қоры туралы мӘлiмет

1. Берілгендер қорында кестені құру

 

БҚ, кестесі Delphi құрамына енгізілген Database Desktop (Берілгендер қоры жұмыс столы) қосымша програмасы арқылы құралады. Ол мына амалдар арқылы жасалады:

1. Tool - Database Desktop (Сервис-БҚ жұмыс столы / қабықшасы) командасын беру. Қабықша программасы көрінеді.
2. Терезеден File — New - Table  (Файл — Жаңа - Кесте) командасын беру. Create Table (Кесте құру) сұхбаттық терезесі шығады.  Онда ашылатын тізімнен  қажетті кесте форматында таңдалып (Paradox). Алғашқы рет Paradox_7 форматы іске қосылып, терезе өрісінде осы атау көрінеді.
3. Paradox_7  форматымен таңдап,  Ok түймесін  шерту (онда      пайдалануға     болатынын      өріс     типтерін жеткілікті).    Бірінші    бағанында    автоматты    түрде өрістің нөмірі жазылып қойылған кесте өрісі атауын сипаттау терезесі көрінеді.
4. Екінші бағаннан бастап ретімен өріске берілетін атауды (FieldName), өріс типін (Type), өлшемін (Size) енгізу (өлшем өріс симвоолдық типті болса ғана енгізіледі). Өрісіті кілттік ету қажет болса, оны бесінші бағанды (Key) көрсетілуі тиіс. Ол "*" символы арқылы белгіленеді (жалпы, кілт Delphi-де және MS Access сияқты арнайы БҚБЖ-лерінде кеңінен пайдаланылады).

Database Desktop арқылы Нөмірі, Шығарған завод, Маркасы, Шығарған жылы, Түсі, Бағасы, Көліктің сипатамасы, Cypemi, Тұтынушы аты-жөні, Мекен жайы, Сымтетігі (N, Shigargan zavody, Marcasy, Shikan jily, Tusy, Bagasy, Kolik sipatamasy, Surety, Tutunushy aty-joni, Meken jaiy, Simtetic) құрамында төмендегі кестені құру үшін алдымен өріс атауын сипаттау терезесін толтыру керек. Өріс атауларын қазақ алфавиті шрифтерімен теруге болады, бірақ олар формада дұрыс көріне берілмейді.

1. Өріс  атауының  ортасында  нүкте (.) символы енгізілгені жөн;
2. Өрістерді   сипаттау   не   дайындау   терезесінің бірінші бағанында автоматты түрде атаулардың реттік нөмірлері көрсетулі тұрады. Оларға көңіл бөлмеу керек. Кезекте өріске мән енгізілген соң КҚ не сәйкес курсорды басқару пернесінің тиіс. Kypcop келесі өріске орналастырылып қойылады;
3. Үшінші бағанға өріс типінің (Type) енгізілуі тиіс. Ол үшін курсор бағанда орналасқан соң Бос орын пернесін басу керек.

Тип	Белгісі	Мән
Alpha	A	Символдық жол. Ұзындығы [1..255] аралығында.
Number	N	Мәні [10308,10308] аралығында алынатын 15 мәнді цифрлық нақты сан.
Short	S	Мәні [-3278-67..32767] аралығында алынатын бүтін сан.
Long Integer	I	Мәні [-2147483647..2147483647] аралығында          алынатын ұзындығы 4 байттық бүтін сан.
Memo	M	Alpha-нің мәндер аралығынан үлкен болатын (> = 255 байттық) символдық жол.
Money	$	Соңына $ символы қойылатын ақшалық форматты сан.
Date	D	Дата
Logical	L	Мәні ақиқат (True) не жалған (False) болатын логикалық типті сан.
Auto increment		Кестеге жол қосылған сайын мәні бірге өсіп отыратын бүтін сан.

 

4. Өріс сипаталып болған соң терезенің Save As... түймесін   шерту.   Құрылатын   кесте   атауы   сүралатын Save table as... терезесі көрінеді.
5. Терезеде    кесте    атаулары    сақталатын    ішкі    бума (мысалы,  My Databases) құрып, оны ашу (егер ішкі бума бұрын құрылған болса, оны ашу жетлкілікті). Файл атауы өрісіне кесте атын енгізу (мысал, Rousl.db) және каталог алиасы үшін терезеде көрінген WORK: атауын қалдырып, Сақтау түймесін шерту. Кесте құрылымы Rousl.db атауы бойынша My Databases бумасында сақталып қойылады.
6. Терезені жабу керек.

Өрістер сипатталып болған  соң кестені құру қиын емес:

1. Database Desktop терезесінің мәзірінен File — Open — Table (Файл — Ашу - Кесте) командасын беру.   Open Table терезесі көрінеді.  Терезеден  MyDatabases ішкі бумасын   ашып   және   каталог   алиасы   үшін   жүйе дайындаған WORK: атауын қалдырып, бума ішіндегі қажетті өріс  сипаттамалары  жазылған  кесте  атауын (Rousl.db) таңдап, одан әрі Ашу түймесін шерту керек. Өрістер енгізілген терезе ашылады.
2. Кестені     толтыруға,     берілгендерді     редакциялауға мүмкіндік   беретін   Table   —   Edit   Data   (Кесте   — Берілгендерді      редакциялау)      командасын      беру (аспаптар панелінің аттас пернесін басуда болады). Rousl атауының астына 1 саны жазылып, (+) өрісіне курсор орналастырылып қойылады.
3. Өрістерді толтыру.
4. Терезені жабу.