Delphi өде автоматтандыру

Мәліметтің белгіленген  кадрлар көмегіндегі диалог кезінде  ПЭЕМ жауапты бар болатын тізімнен таңдайды. Бұл жағдайда пайдаланушы  өте қысқа жауаптарды енгізеді, ол негізгі мәлімет автоматты түрде беріледі.

Диалог түрі АЖО сұрыпталуын да анықтай алады, мысалы,үйренбеген пайдаланушының диалогтық құралдары бар АЖО. АЖО-ның бұнда белгі бойынша сұрыпталуы пайдаланушының маманданған түрі бойынша бөлінуіне байланысты. Мысалы, меню тәсілі бойынша диалогы бар АЖО басқарушы персоналына жатқызылатын пайдаланушы-экономистке орынды емес, өйткені бұған операциялардың қайталана беретін көлемділігі себеп болады.

АЖО-ны тарататын  бағдарламалық құралдар көз қарасы жағынан қарастыратын болсақ, онда сұрыпталуы өте кең болуы мүмкін. Олар программалау тілдері бойынша, пайдаланушыға программалаудың процедуралық құралдарды беру мүмкіндіктері бойынша, пайдалану процессі кезінде бағдарламалық жүйенің құрылысын аяқтау мүмкіндігі бойынша, мәліметтер қорын басқару жүйесінің бар болуы, пайдаланушы тілдерінен трансляторы мен интерпретаторы бойынша, қатені табу мен жою құралдары және т.б бойынша сұрыптала алады. АЖО-да қолданылатын қолданбалы бағдарламалар пакеті (ҚБП) нақты қосымшаға жүйенің байланысын қамтамасыз ету үшін параметрленген бола алады. ҚБП-нің өздерінің генераторлары пайдаланыла алады.

АЖО құрамына диалогты құру мен негізгі есептік функцияларды қамтамасыз ететін әртүрлі бағдарламалық  компоненттер, сондай-ақ мәлімет қорын  басқару жүйесі, трансляторлар, анықтама жүйелері, мәліметтер қорының өзі  құрамында, мысалы, негізгі мәліметтер, диалог сценорит, ережелер, басқарушы  шектері, қате тізімі және т.б міндетті түрде енгізіледі. АЖО-ның негізгі компоненттері оның құрамын анықтайды және АЖО-ны әртүрлі белгілері бойынша сұрыпталу мүмкіндігін қамтамасыз етеді.

АЖО шектерінде ақырғы пайдаланушымен АЖО-ның дамуын қамтамасыз ететін құралдарды қолдануы бойынша оны екі үлкен класқа бөледі: қамтамасыз ететін және интеллектуалды. Екеуі де әртүрлі пайдаланушыға арнала береді. Сонымен қатар, кез-келген АЖО-ның пайдаланушысы бола алмайтындығы туралы алдын-ала айта алатын пайдаланушылар да болды. Мысалы, қызмет көрсететін персоналда өзінің жұмыс ерекшелігіне қарай интеллектуалды АЖО-ны талап етпейді (өзінің тікелей қызметінде).

Ұйымдастырушылық  басқару саласындағы АЖО-ға қызмет ететіндер төмендегідей бөлінеді:

• Мәліметті;
• Анықтамалық;
• Есептегіш;
• Мәтінді өңдейтін.

Интеллектуалды  АЖО-лар біріншіден мәліметке бағытталған және білімге бағытталған (даталогиялық және фактологиялық) бөлінеді.

Мәліметті-анықтамалар АЖО-лар қандай да болмасын басқару процессіне қызмет етеді. Есептегіш АЖО-лар құрамы бойынша әртүрлі және пайдаланушының әртүрлі категорияларымен пайдаланыла алады. Олардың көмегімен бір-бірімен байланысқан және байланыспаған ұйымдастырушылық-экономикалық мәселелерді құруға және шешуге болады немесе АЖО қызмет ету кезінде анықтама алады. Мәтінді құрайтын АЖО-лар әртүрлі құрылымның мәтіндік мәліметтерді өңдеу мен генерациялануына және мәтін семантикалық түрде талдау туралы ұсыныстарды өңдеу генерациясына арналады.

Даталогиялық  түрдегі интеллектуалды АЖО-лар мәліметтер қорын және пайдаланушы тілдерін кең пайдалануға негізделеді. Сондай-ақ осы жағдайда пайдаланушы мәлімет қоры мен тілін өз бетінше өзгерте алады және диалогтың мүмкіндіктерімен құбылта алады. Бұл АЖО-ларда мәліметтер қоры жоқ. Бұл басқарушы объектінің қандай да болмасын қасиетіне түсініктеме беретін ережелерді жинақтау мүмкін емес деген сөз. Құрама компонент түрлеріндегі білім қоры АЖО-ның фактологиялық түріне енгізіледі. Фактологиялық АЖО-лар АЖО шарттарындағы жұмыс жиналған тәжірибемен оның негізіндегі логикалық нәтиже көмегімен басым түрде анықталады.

Ұйымдастырушылық  басқарудың автоматтану түрінде таратылатын негізгі бірнеше функцияларды белгілейік:

• ·Интерпретатция (пәндік облыстан мәліметтер мен факті арасындағы байланыс пен жүйені анықтау үшін оларға талдаумен бейнесін жасау);
• ·Диагностика (басқарылатын объектінің жағдайын іздеу, анықтау және бейнелеу);
• ·Мониторинг (АЖО қызметін тұрақты бақылау мен алынған нәтижені бекіту);
• ·Жоспарлау (әрекеттің берілген келісімін қамтамасыз ету);
• ·Жобалау (пайдаланушылық интерфейсті және дамуды қамтамасыз ету);

2.3. Автоматтанған жұмыс орнын сұрыптау.       

 АЖО индивидуальді,  толық және ұжымдық болады. ЭЕМ  жүйесінің нәтижелі қызмет етуі үшін толық және ұжымдық АЖО-ларға қолданылатын мамандарға (ұжымға) АЖО жұмысын ұйымдастыруға талапты қатаңдату керек және бұндай жүйедегі әкімшіліктендіру функцияларын нақты анықтау керек. «Адам-машина» болып табылатын АЖО жүйесі ашық, икемді, тұрақты даму мен жетілдіруге икемдену керек. Ондай жүйеде мыналар қамтамасыз етілуі қажет:

• Мамандардың мәліметті өңдеудің машиналық құралдарына максималды жақындығы;
• Диалогты режимде жұмыс істеуі;
• Эргономика талаптарына сәйкес АЖО-ның қамсыздануы;
• Компьютердің жоғарғы өнімділігі;
• Күрделі процесстерді максималды автоматтандыру;
• Мамандардың шығармашылық белсенділігін ынталандыратын еңбек талаптарының моральді қанағаттануы;
• Мамандардың өз бетінше оқу мүмкіндігі.

АЖО-да шешілетін  мәселелерді мәліметті және есептегіш  деп бөлуге болады. Мәліметтік мәселелерге кодтау, сұрыпталу, жинау, құрылымдық ұйым, дұрыстау, сақтау, іздеу және мәліметті беру.Көп жағдайларда мәліметтік мәселелерде арифметикалық және мәтіндік сипат пен қатынастың оңай есепті және логикалық процедуралары болады. Олар негізінен күрделі болады және маман жұмыс уақытының үлкен бөлігін алады.

Есептегіш мәселелерді  қалаптастырылатын және қалыптаспайтын болып екіге ажыратылады. Қалыптастырылатын  мәселелер формальдік алгоритмдер  негізінде шешіледі және екі топқа бөлінеді: тікелей есептеу мәселелері және математикалық үлгі негізіндегі мәселелер. Тікелей есептеу мәселелері қарапайым алгоритм көмегімен шешіледі. Ал күрделі мәселелерге әртүрлі математикалық есептерді пайдалану керек.

Соңғы уақытта толық  түрде қалыптастырылмайтын мәселелерді  шешу құралдарын жасауға үлкен көңіл бөлінген. Олар семантикалық деп аталады. Бұндай мәселелер экономикалық объектілерді оперативті басқару кезінде және көбінесе толық емес мәлімет шарттарында шешім қабылдау кезінде туындайды. Қамтамасыз етілу жүйелерге біріншіден мыналарды жатқызады: техникалық, мәліметтік, программалық және ұйымдастырушылық. Сонымен қатар кіші жүйе түрлері де бар.

Техникалық қамтамасыздық, маманның делдалдарсыз жұмысын (программисттер, операторлар және т.б) көздейтін маманданған персоналды компьютер негіз болатын техникалық құралдар қасиетін бейнелейді. Толық АЖО-ларда оңай компьютерлермен 4-6 адам пайдалана алады. Маманданған персоналды компьютер кешеніне процессор, дисплей, пернелік тақта, мәліметтің магниттік жинағыштары, басып шығару құрылғылары және графо құрылғыштар кіреді.

Техникалық құралдар кешеніне жүйедегі әртүрлі АЖО байланысы үшін коммуникация құралдарын және телефон байланысының құралдарын жатқызады.

Мәліметтік қамсыздандыру  – бұл локальді мәліметтер қорында  сақталатын мәліметтер массиві. Мәліметтер, негізінен магниттік жадыларда  ұйымдастырылады және сақталады. Онымен басқару мәлімет қорын басқарудың бағдарламалық жүйесімен жүзеге асырылады. Ол мәліметті жазады, мәліметтік мәселелерді іздейді, есептейді, реттейді және шешімін табады. АЖО-да бірнеше мәліметтер қоры бола алады.

Ұйымдастырушылық  қамтамасыздандыру АЖО-ның қызмет ету, жетілдіру және дамуын ұйымдастыратын, сондай-ақ кадрлар мамандығын даярлау  және көтеру тәсілдері мен амалдары болады. Ұйымдастырушылық қамтамасыздандыру  АЖО пайдаланушыларының құқықтары  мен міндеттерін анықтаумен құжаттық рәсімдеуді көздейді. Бағдарламамен қамтамасыздандыру жүйелік бағдарламалық және қолданбалы түрде болады. Жүйелік қамтамасыздық негізі операциялық жүйе мен программалау жүйесі болып табылады, мысалы, Бейсик алгоритмдік тіл. Жүйелік бағдарламалар мәліметтің рационалды технологиялық өңдеуін көздейді. Сервистік бағдарламалар деп аталатындар (олармен АЖО олардың қажеттілігіне байланысты біріктіріледі) операциялық жүйе мүмкіндіктерін кеңейтеді.АЖО жүйелерінде мәліметтік бкйланысты және АЖО-ның әртүрлі каналдар бойынша байланысып, қамтамасыз ету үшін жүйелік программалауға жатқызуға болатын бағдарламалық құралдарды жатқызуға болады.

Қолданбалы бағдарламалық қамтамасыздануды пайдаланушы бағдарламамен әртүрлі мақсаттағы қолданбалы бағдарламалар пакеті құрайды. Пайдаланушылардың стандартты бағдарламалары алгоритмдік тілдегі (көбіне Бейсик) арнайы мәселелердің бағдарламалық шешімдерін белгілейді.

ҚБП (қолданбалы бағдарламалар  пакеті) үлгі ұстанымы бойынша жасалған және арнайы мәселе класының шешімдеріне бағытталған. ҚБП мәселесін бағдарламалық қамтамасыздың негізгі түрі болып табылады. Олар алгоритмді қалыптастырады, осы класстарға мәселелерді шешу талаптарын өзгертеді, шешімді бақылайды, алгоритмге өзгертулерді енгізеді және т.б. АЖО-да  жұмыс істегенде ҚБП-нің диалогтық режимінде жасалады.

ҚБП-нің мысалдары: есептік операцияларды орындайтын әртүрлі құжатты қалыптастыруға арналған ҚБП, жоспарды қолайлы етуші ҚБП, боланстық шешімдер ҚБП болып табылады. АЖО-ны жасайтын ҚБП-ға өзгеше көңіл бөледі, олар әртүрлі мақсатта бола алады: кестені өңдейтін, мәліметтер массивін жүргізу, мәліметтер қорын жүргізу, құжаттық анықтамалар. Графикалық мәліметпен жұмыс істейтін пакеттер анық, және компактты күйде объектіге тән жағдайды, процессті көрсетеді және жорамалық талдау нәтижелерін бейнелеп береді.

3. Delphi өде автоматтандыру

3.1. Delphi бағдарламалау ортасы

Программалау тілін жүзеге асыру саласындағы программа  құрумен әлемге әйгілі Borland компаниясы 1996 ж. Delphi жаңа буынның комплияторын шығарды. Delphi - Бұл ең алдымен, Windows ортасында  программа құрумен қатар, қосымша Pascal тілінің қуатты комплияторы  болып табылады.  Бұл өте жоғары деңгейлі программалау жүйесі. Обьектілі - бағдарланған программалаудың ең басты жетістігі -  форманы жобалау және оған компаненттерді орналастыру барысында Delphi  осы компаненттерді сипаттайтын  фрагменттерді енгізе отырып, автоматты түрде код программасын құрайтындығында. 

Delphi - жаңа программаны  өңдеуге арналған инструменттер  жиынтығының интегралданған IDE (Integated Development Environment ) ортасы болып табылады. Обьектілі - бағдарланған пргограммалау  технологиясын RAP – Rapid Application Development (қосымшаларды жылдам құру ортасы) жылдам құру жүйесінің негізіне  жатқызады.

Delphi программасымен  көптеген  жұмыстар атқаруға болады. Мысалы: терезелерді түзету, ортасының компаненттер  политрасы, формалар терезесі, обьектілер  тармағының терезесі, программалар  код терезесі , форманың қасиеттерін  өзгерту, формаға жаңа компоненттер  орналастыру т.б. жұмыстар істеуге  болады.

Delphi Ортасын – программалаушының  сапалы жұмысын қамтамасыз ететін  күрделі механизм. Ол экрандағы  бір уақытта ашылатын бірнеше   терезелермен сипатталады. Бұл  терезелер бір – бірінен жартылай  немесе толығымен жауып, экранда  орын ауыстра алады. 

Delphi отасы – көптерезелік  жүйе. Оның негізгі төрт терезесі:

1. Негізгі терезе ( Project 1).
2. Обьектілер бақылаушысының терезесі (Object Inspector).
3. Формаларды құрастырушының терезесі (Form 1).
4. Программа кодының терезесі(Unit 1.Pas).
5. Браузер (көру) терезесі.
6. Обьектілер тармағының терезесі.

Негізгі терезе құрылатын  программаның жобаларын басқаратын негізгі қызметті атқарады. Бұл терезе экранда барлық уақытта болады және ең жоғарғы бөлігінде орналасады. Негізгі терезе Delphi ортасының бас  менюі, питографиялық командалық батырмалар жиынтығы, компоненттер палитрасы орналасқан.

 Негізгі терезеден  басқа терезелерді жыжытуға , өлшемін  өзгертуге немесе экраннан алып  тастауға болады.Форманың терезесінен  Unit кодына өту және одан кері  өту F12 пернесі арқылы орындалады.

 Негізгі терезе жиі  пайдаланылатын пиктограммаларды  орналастырған ыңғайлы: программа  командаларының синтаксисін тексеру;  толадкалық режимді бақылау терезесіне  кіру және т.б.

Негізгі тереземен компаненттер жинағы. Негізгі терезе программаның жобасын құрудағы жұмыстарды басқарады  және Delphi ортасы іске қосылып тұрғанда міндетті түрде экранның жоғарғы  қатарында орналасады. Бұл терезеде Delphi – ң негізгі меню жүйесі , пиктограммалық камандалық батырмалары мен компаненттер политрасы орналасады.

Компаненттер жинағы – Delphi-ң  негізгі байлығы болып табылады. Ол негізгі терезенің оң жағында  орналасып ,қажетті компанентті  тез табуға арналған белгілерден  тұрады:

Компанент деп белгілі  бір қасиетті иемденген және форма  терезесінде кез-келген обьектіні  орналастыру мүмкіндігін туғызатын  функционалды элементті айтады.Delphi ортасының компоненттері 19 топқа  бөлінген ,ол топтарды парақтар деп  атаймыз.

Форма құрастырушының және обьектілер бақылаушының терезесі .форма  құрастырушының немесе форманың терезесі –болашақ программаның Windows жобасы. Алдымен  бұл терезе бос болады. Бұл терезенің  жұмыс аймағы координаттық тордың  нүктелерімен реттелген.

Формада орналасқан әр компоненттер өзінің мекен жайын ,мөлшерімен және түсімен анықталады.форманы құрастыру File=>New=>Form опциялар арқылы орындалады. Шығып тұрған бос формаға бір  компонентті ,мысалы Standard парағының Button  батырмасын орналастыру үшін компоненттер жинағындағы Standard белгісін сырт еткізіп ,парақты екпінді күйге келтіру  керек.