Костюмдегі тепе – теңдік, симметрия және ассиметрия

Жоғарыда аталған композициялық тәсілдер жобалау жұмыстарын ауқымды көлемде іздестіруге және тиімді әрі қызықты нәтижелерге жетуге мүмкіндік- береді. Киімдегі біртекті элементтердің және формалардың (сызықтары, массасы, пішімі, түсі), фактурасы және т.б.) үйлесімділгін үш түрлі композициялық қасиеттер арқылы анықталады, олар ұқсастылық, контраст, нюанс.

Киімнің қолданылуына, пішіміне, адам тұлғасына, материалдьң қасиетіне, өңделу әсіліне, қолданылатын талаптарына байланысты киім пішімін мода ағымына карай түрліше жіктеуге болады.

Киімді сырт көзбен қарағанда біз оның жеке бөліктерін бір-бірімен салыстыра түсеміз. Киімнің көлемін, сызықтарын, ауданың, материалдың фактурасын, түстік таңбалардың шамасын және т.б. бір-бірімен теңестіріп салытырып өлшейміз. Біртекті екі шаманы салыстыру нәтижесі, олардың өзара қатынасы болып табылады.

Өзара үйлесімділіктің ең қарапайым түрі ұқсастылық (тождество) яғни сызықтар мен аудандар, массалар мен мата фактурасы, түстердің үйлесімділігі, қайталануы, тепе-теңдігі бір-бірімен толық ұқсастылық қатынасты білдіреді. Тепе-теңдік толық ұқсастылықты ретімен пайдаланған жөн, себебі жеке элементтердің қайталана беруі оны қабылдауды тежеп, көзді тез шаршатады.

Киім сызығында, аудандағы, массадағы, фактурадағы және тустеп шамалы үйлесімді өзгеріс нюансты қатынасты білдіреді.Өзара ұқсастық шамасы азайған сайын бұл қатынасты қабылдау белсенді әрі динамикалық тұрғыда айқындала түседі.

 

 

 

 

Қорытынды

Заманауи білім беру жүйесінде  оқушыларды, білімгерлерді білім  меңгеруі мен іскерлік, дағдысын қалыптастыруда жобалау әдісі кеңінен қарастырылуда. Мұнда білімгердің белсенділігі интеллектуалдық іскерліктері қарқынды жүзеге асырылады.

Жобалау іс-әрекеттерін жоспарлау  негізінен төмендегідей міндеттерді  шешумен байланысты:

- жобаланатын бұйымға  сәйкес келетін критерийлерді  анықтау;

- дизайндік, экономикалық  баға талаптары негізінде ұлттық  музыкалық аспап үлгілері бейнеленген  бас киім түрлері конструкциялары  нұсқаларын зерттеу;

- киім конструкциясының және дайындалу технологиясының едәуір тиімді нұсқаларын таңдау және талқылау.

Ұлттық музыкалық аспап  үлгісі бейнеленген  киімді көркем жобалаудың эскизді-графикалық және көлемді әдістерін қолдану тиімді. Бұйым әзірлемесінің реттілігі төмендегідей болуы мүмкін:

1) жобалау алдындағы зерттеу  (алдын ала жобалық зерттеу): конструкторлық  тапсырмаларды саналы сезіну; ұқсастықтарды,  әдебиеттерді, жобалау материалдарын  зерделеу; функциональдық, эргономикалық,  технологиялық, экономикалық және  эстетикалық талаптарды анықтау;

2) көркем конструкторлық  іздеу (алдын ала эскиздік жобалау): әзірлемелер; іздеу макеттері;  конструкторлық міндеттерді жүргізу;

3) эскизді жобаның әзірлемесі: планшетте эскиздерді (бұйымның  ортогональдық түрлері және перспективте  көрнекі бейнелеу) дайындау; жобаға  түсіндірмелер жазу;

4) жобалық-конструкторлық  құжаттарды құрастыру: жұмыс сызбаларын  және үлгілерді (шаблондарды), технологиялық  карталарды орындау.

Ұлттық музыкалық аспап  үлгілері бейнеленген  киімді көркем конструкциялау принципімен жоба дайындау туралы негізгі мағлұматтар бұйымның сапалы орындалуына негіз қалайды.

Домбыра мен қобыз үлгілерін  бейнеленген киімді конструкциялау кезінде тек арналуына сай келуіне ғана емес, сондай-ақ оларды қыздар кигенде жан-жақты ыңғайлылық, үйлесімділік қамтамасыз етілу тиіс.

Композиция – барлық элементі үйлесімді, өзара байланысты бүтін  туынды тұрғызу. Көркем конструкциялауда композиция негізін объекті тектоникасы  құрайды және оның тағайындалуы мен  конструкциясына, көлемді – кеңістікті құрылымына жауап береді.

Тектоника – заттың конструктивті  схемасына, оның объективті физикалық  қасиетіне, бөлшектерінің масса  қатынасына және т.б. сәйкес заңдылықты тұрғызылуының көрінуі. Ол заттың бөлшектерінің  өз ара қатынасты (пропорциялы) орналасуында, форманың ритмдік тұрғызылуында  және т.б. көрінеді.

Нюанстар – біртүрлі элементтердің  формасы, өлшемі, фактурасы, түсі және т.б. бойынша өте аз айырмашылығы.

Бұйымды композициялаудағы  суретші – конструктордың жеке жұмыс  әдісіне тоқталайық. Дизайнердің  шығармашылық іздену әдістерінің бірі – эскиз іздеу. Эскизді нобай  объектіге алдын-ала қойылатын  талап сипатын, уақыт мезгілдеріне сәйкестігін бағалауға мүмкіндік  туғызады. Эскиздің шығармашылық іздеу  тездігіне және экономикалық күмәнділігі  жоқ болғанның өзінде эскиз болашақ  бұйым туралы толық мағлұмат бермейді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер

 

1. Рассохина Э.А. «Казахские национальнын традиций и современной одежде»- Алматы, Өнер. 1982.
2. Рыбаков И.А. «Художественные книги Казахстана»- Алматы, «Жалын» 1967.
3. Романов С. Альбом(сост Е. Вандаровская) – Алматы 1987
4. Сарыкулов Г. «Графика Казахстана»- Алматы, Наука. 1972.
5. Сарыкулов Г. Рыбакова И., Ғабитов М.  «Мастера изобразительного искусства Казахстана»- Алматы, «Наука», 1972.
6. Самашев З.С. «Наскальные изображения Верхнего Приртышья» Алматы,Наука, 1992
7. Сидоркин Е. Альбом(сост. Г.Сарыкулова)М Искусство, 1971.
8. Тәжімұратов А. «Шебердің қолы ортақ». Алматы. Қазақстан 1977. 
9. Телжанов К. Альбом (сост. Е.Вандаровская)- Алматы,Өнер, 1973.
10. Тынысбеков К. Альбом (сост. А.Каменина). Алматы ,Өнер1990.
11. Тоғысбаев Т. Альбом (сост.Р.Жангожин). Алматы, «Өнер» 1993.
12. Тотабаева Ш. «Казахские ювелерные изделия»- Алматы, Өнер,1981.
13. Тулапбаев Е. Альбом (сост.В.Филатова)- Алматы, Өнер,1988.
14. Төленбаев С. «Қазақ ою-өрнектері» Алматы-Өнер, 1993.
15. Хлудов Н.Г. альбом (сост. К.Есмағанбетова). Алматы, Қазақстан,1956.
16. Шаяхметов К. Альбом(сост. П.Усачева)М:Советсий художник, 1986.
17. «Шедрость сердца» (о творчестве Г.Шевченко),Алматы,Өнер 1984. 
18. "Ұлттық мұра" бағдарламасы // Қазақстан мектебі. -Алматы, 1992.№ 12      
19. Марғұлан Ә. «Қазақтың сәндік қолданбалы өнері». -Алматы: Өнер, 1986,
20. АрғынбаевХ. Қазақ халқының қолөнері.-Алматы :Өнер, 1977
21. Басенов Т.К. Прикладное искусство Казахстана. -Алматы, Өнер, 1968.
22. Жәнібеков Ө. «Казақ қолөнерінің мәдениеті». -Алматы, Өнер. 1982.
23. Ералин К.Е. Изобразительное искусство Казахстана в системе художественно-профессионалыной  подготовки будущих  учителей изобразительного искусства и художественного труда: дис. ..докт.пед.наук -М,1992. .
24. Этномәдениет концшциясы. // Қазақстан мұғалімі, Алматы. №25,14 август, 1996.
25. Н.Ә.Назарбаев. Қазақстанның болашағы - қоғамның   идеялық бірлігінде.-Алматы: Қазақстан. 1993
26. Білім беру туралы Қазақстан Республикасының заңы. -- Алматы: Қазақстан,1992.
27. Ералин К.Е. Искусствоведческая подготовка студентов средствами изобразителыного искусства. М:Прометей, 1991.
28. Ибраева К. Казахский орнамент. -Алматы. 1994.
29. Қасиманов С. Қазақ халқының  қолданбалы өнері. - Алматы: Қазақстан. 1986
30. Тәжімұратов Ә. Шебердің қолы ортақ. - Алматы: Қазақстан.1977
31. Төленбаев С. Қазақтың ою-өрнектері. - Алматы: Өнер, 1992
32. Басенов Т.К.Орнамент Казахстана в архитектуре. Алматы, 1971.
33. Телжанов К.    Изобразителыное искусстю  Казахской ССР. -  М: Аврора,1972.
34. Ли К.В. Прикладное исіаусство Казахстана.    Искусство народов СССР.-М.:Искусстю.1979.Т.4
35. БолымбаевА. "Қазақтың ұлттық киімдері. Қазақстан: 1976
36. Тоқтабаев    Ш.   «Қазақтың    мерекелік   бұйымдары».   Алматы: Өнер.1981.
37. МұхановМ. Қазақ киіз үйі.   Алматы:Өнер. 1981
38. Мүханов М.   «Қазақ ССР-інің  Мемлекеттік өнер   мұражайы»   -Алматы:Өнер. 1981.
39. ТоқтабаевШ.«БәтимаЗауырбекова».- Алматы:Өнер 1986.
40. Тұякбаева   Б.   «Ахмет   Яссауи    архитектуралық   комплексінің этнографиялық декоры» -Алматы: Өнер. 198б.
41. Мұхажанова Қ. «Ғани Іляев» - Алматы: Өнер.1989.
42. Әлімбаев М. «Ғарып Жарылғапов» - Алматы: Өнер. 1987.
43. МұкановМ.С. Халық мұрасы.-Алматы: Қазақстан. 1974
44. Әбілова 3. Оқушыларға эстетикалық тәрбие беру. - Алматы. Мектеп. 1972
45. Лихачев Б.Т. Теория эстетического воспитания. /Учеб. пособие.-М.: Просвещение. 1985
46. Хворстов А.С. Декоративно-прикладное искуство в школе. -М: Просвещение, 1981.
47. ШпикаловаТ.Я.   Декоративно-прикладное искусство в началыных классах. -М.:Просвещение. 1983.
48. «Қазақстан мектептері мен мектепке дейінгі балалар мекемелеріне имандылық - әсемдік тәрбие берудің кешенді бағдарламасы. -Алматы. РБК, 1990.