Кабельдік байланыс желісі

БӨЛІМ 3

 

КАБЕЛЬДІК БАЙЛАНЫС ЖЕЛІСІ

 

Мазмұны:

1. Кабельдердің конструктивтік элементтері ; 
2. АТС кабельдік желісі;
3. Байланыс кабельдері;
4. Электірлік байланыс кабелдері конструкциялары элементтері;
5. Топтағы симметриялық кабель тарамдарының бұралуы;
6. Экрандар, қабықтар және қорғау қабаттары;
7. Кабельдік арматура

 

Кабельдердің конструктивтік элементтері

 

Кабелдер, сымдар және баулар элект энергиясын электр энергиясын электірлік және жарық дабылдық ақпараттарын беруге арналған электірлік бұйымдар. 

Кабель — бұл бір немесе бірнеше оқшауланған тарамнан (өткізгіш сымдары) тұратын, қорғау қабыршағы болуы мүмкін металдық немесе метал емес қабықпен жабылған это электірлік бұйым.

Өткізгіш сым - оқшауланылмаған бір тарамнан тұратын,  бір немесе бірнеше бұралған сымнан намесе бірнеше оқшауланған тарамнан тұратын, жеңіл метал емес орлған қабықпен және өріммен немесе тек қана талшық материалдарымен және сыммен оралып өрілген бұйым.

Бау — бұл оқшауланған жоғарғы майсқақтықпен тарам, ол әдетте жылжымайтын қондырғыларды қозғалмалы қондырғымен немесе жылжымалы қондырғыларды өз ара қосуға арналған бұйым.

Кабелдер, өткізгіш сымдар және баулар тоқ өткізетін тарамнан немесе оптикалық талшықтардан, оқшаулықтардан, қабықтан және сыртқы орамнан тұрады. 

5.1 Сүгіретте отандық өнеркәсіптерде жасалатын байланыс кабельдері классификациясы келтіріледі.

5.1 Сүгірет– Байланыс кабельдері классификациясы

 

Кабельдік желілер ауалыққа қарағанда үлкен эксплуатациялық сенімділікке ие болады, себебі олар қоршаған ортаның зиянды әсерлеріне (атмосфералық жауын шашын, жел және тағы басқалары) аз мөлшерде түседі және қауіпті және әр түрлі электр энергисын беру желілерінен,  электірленген темір жол желілерінен таралып кедергі келтіретін элетір магниттік өрістерден қорғалған. 

Кабельдік желілер ауалыққа қарағанда құрылысқа және пайдалануға кететін шығындарды есепке алғанда бір канал-километрге шаққанда   үнемді болып келеді; олар қала құрылысы және темер жол бойында өзгеріссіз болады.

Темір жол көлігінде кеңінен  таралған және қолданылады:

- Біріктірілген магистральдық желілер барлық магистральдық, жолдық және бөлімшелік байланыстарды, сонымен қатар автоматика және телемеханика тізбектерді ұйымдастыруға арналған.

- жергілікті байланыс желісінде (станциалық) абоненттік, стрелалық және басқа да темір жол түйіндері немесе станциялар шеңберінде қондыру қарастырылады. 

 

АТС кабельдік желісі

 

Кабелдер атқаратын қызметтері, қолдану саласына, оқшаулау түріне, төсеу тәсілдеріне, тарамдар конструкцияларына, материалдарына, қорғау қабаттарының конструкцияларына және тағы басқаларға сәйкес классифициялынады.

Темір жол АТС нысандарында жие  кездесетін кабельдерді атқаратын  қызметтеріне қарай  классифициялау және оларды топқа бөлу ыңғайлы:

• байланыс кабельдері;
• дабылды – шектеулік (автоматика және телемеханика кабельдері);
• күштік;
• бақылаушы.

Темір жол көліктерінде қолданылатын кабельдік желілер және байланыс тораптары, автоматикалар және телемеханикалар, қолдану саласына қарай бөлінеді:

Алыс байланыс желісі, тораптық түйіндер мен әр түрлі деңгейдегі тораптық станциялар арасындағы темір жол бойына төселеді, олардың негізінде магистралдық, жолдық және бөлімшелік алғашқы желілерді ұйымдастыруға қолданылады;

Станциялық өткізгіш сымдық байланыс желісі, темір жол танциясы және тү»індері шеңберінде төселетін, төменде көрсетілген байланыстарды ұйымдастыру үшін қолданылатын:

жергілікті жалпы технологиялық  байланыс желілер (абоненттік және қосу линиясы);

станциялық тарату және стрелалық байланыс;

екіші коммутациялау бөлімшелік оперативтік-технологиялық байланыс;

екі жақты қатты дауыс  шығаратып хабарлар беру  байланыс желісі;

мәліметтер беру информациялық—есептеу торабы (ИЕТ) абоненттік учаскесі.

Кабельдік желілер мен автоматика және телемеханика тораптары  желілерге және автошектеу тораптарына, , электрлік орталандыруға бөлінеді.

Автобөлшектеу кабельдік желілерге станциондық және жол бойы тораптары кіреді, оларға сонымен қатар оларға жоғарғы вольтты-дабылдық кабельдік ендірмелер жатады.

Кабельдер конструкциясы. Кабелдер бір немесе бірнеше оқшауланған тарамнан (өткізгіш сымдары) тұратын, қорғау қабыршағы болуы мүмкін металдық немесе метал емес қабықпен жабылған электірлік бұйым.

Кабельдердің жалпы  конструкциясы 5.2 сүгіретінде көрсетілген.

 

5.2 Сүгірет– Кабельдердің жалпы  конструкциясы

 

1. – жүрекше, конструкцияның негізі, белгіленген тәртіппен бұралған и топтастырылған тоқ өткізетін тарам (оптикалық талшық). Олар қостап немесе төртеуден және басқада түрлермен жұпталуы мүмкін.
2. – белдік оқшаулық. Қабықтарды жүргізгенде олар зақымдалудан қорғау үшін, тарамдар мен қорғау қабықтар аралығындағы кернеулерді  өсіру үшін, кабель тарамдары қоғалысына үлкен мән беру үшін қолданылады.
3. – Олар кабельдік қағаздардан, пластикалардан или резенкелінге маталардан жасалады.

Кабел тізбектерін сыртқы электір  магниттік өрістерден қорғау үшін экран қолданылады. Бұл үшін алюминдік, мыс немесе алюмополиэтилендік бойлық ленталарды белдік оқшаулаудың үстіне жабады.

4. – металдан жасалған қабық. Олар тарамдарды ылғалдан, әр түрлі химиялық заттардан қорғау үшін және түрлі механикалық әсерлерден сақтандыру үшін қолданылады. Ылғал өткізгіштігі жағынан ең сенімділері алюминиядан, қорғасын және құрыштан жасалған қабықтар болып табылады.

Қорғау қабықтары ретінде пластмассадан  және резинадан жасалған қабықтар қолданылуы мүмкін. Оларды егер тарамдар пластмассадан және резинадан жасалған материалдармен оқшауланған кезде қолданады.

Сонымен қатар полиэтилена құрышпен және алюмини ленталарымен  қосарланған металлопластмассалық қабықтар қолданылады. Кабельге үлкен майысқақтық қасиет беру үшін құрыш қабықтары гофриланылады.

Метал қабықтары жүрекшеге ыстық  жапсыру арқылы немесе дәнекерлеу әдісімен қабыстырылады.

Металл қабықтары битуммен жабылып үстеріне пластмасс шлангасы кигізіледі.

Пластмас қабықтары полиэтилен немесе поливинилхлоридтер мен жапсырылып, жүрекшеге шланга тәрізді қабыстырылады.

Қорғау қабықтарынан киін (4) қорғау жабулары орындалады: көпшік, брон, сыртқы жабу. Олар кабелдерді құрылыс – монтаждау жұмыстарын жүргізген кезде механикалық зақымдардан сақтандырады.

– көпшік, битум құрамдарынан, пластика ленталарынан, сіңірілген кабельдік қағаздардан, сіңірілген кабельдік иірілген жіптен жасалады.

5. – брондардың үш түрі болады, олар құрыштан немесе мырышталған құрыш лентелерынан (Б түрі); мырышталған құрыш жалпақ сымдардан(П түрі); мырышталған дөңгелек сымдардан (К түрі) жасалады.
6. – сыртқы жабу. битум құрамдарынан, битумдардан, сіңірілген шыны иірілген жіптерден, қабатталып жиналған талшықтардан, поливинилхлоридтық, полиэтилендік немесе поли-амидтық ленталардан, полиэтилендік шлангаларда және басқа да материалдардан жасалады. Бұл жабулар брон үстіне әр түрлі байланыста қабыстырылады.

Кабельдік материалдар.

Өткізгіш сым материалдары. Тоқ жүретін тарам ретінде қолданылады:

• маркасы ММ жұмсақ мыс;
• қатты алюмини сымы АТ.

Бұл маркалар электр тоғына аз кедергілермен сипатталады. ММ – да ρ = 0,01754 Ом·мм²/м; АТ - да ρ = 0,0295 Ом·мм²/м. Беріктік шегі ММ – да – 270 МПа АТ – да – 160 МПа.

Алюмини мысқа қарағанда аз тапшы, алайда коррозияға көп түседі және бірнеше көп кедергісі болады. Ол және үлкен контакталық кедергіге ие, бұл келісуді қиындатады. Сондықтан көбіне алюминии күштік кабельдерде қолданылады.

Оқшаулау  материалдары.

Тарамдар және басқа да конструкциялық элементтер бір бірінен оқшаулануы тиіс. Олар электірлік қасиеттерімен сипатталады.

- электрлік беріктікпен – Е_пр (полиэтилен – 30 кв/мм, полистирол – 40 кв/мм);

• жеке көлемдік кедергілермен– ρ, определяющим ток утечки в диэлектрикте ьоқтың ағып кетуін анықтайды (полиэтилен ρ = 10¹⁷ Ом·см);
• диэлектрлік өткізгіштігі – ε, толқындық қасиеттерімен және диэлектрлік шығындарды анықтайды (tgδ) (полиэтилен ε = 2,3, tgδ = 5·10^-4).

Қатты диэлектриктерден кабельдік байланыста кең тарағаны полиэтилен, стирофлекс, кабельдік қағаз, дабылдық - шектеулік – полиэтилен, күштікте – полиэтилен, поливинилхлорид, резенка, кабельдік қағаз.

 

Байланыс кабельдері

 

Қазіргі таңда байланыс кабельдері келесі белгілеріне қарай классифиялынады: қолдану саласына қарай,  қолдану жағдайларына, конструкцияларына және сысдардың өз ара орналасуына, берілетін жиелік спектріне, бұралу жүйесіне, қорғау қабықтары мен жабулары  түрлеріне, құрамына кіретін элементтерге, изоляцияның материалдары мен формаларына, берілетін кернеулерге қарай бөлінеді.

Қолдану саласына қарай байланыс кабельдері магистральдық, аймақтық (облыс ішінде), селолық, қалалық, сонымен қосуға және ендірмеге арналған болып бөлінеді. Сонымен радиостанция антендерін қоректендіруге арналған рдио жиелік кабельдері жасалады.

Қолдану жағдайларына қарай байланыс кабельдері классифициялынады:

- жер асты (оның кабельдік канализацияда, құбырларда, коллекторда, тонелдерде);

- су асты (өзендік, теңіздік);

- ілінетін (контакт тораптары бағандарында және жоғарғы вольтты автоблокировка желілерінде, ЭБЖ бағандарында, көпірлердің фермасында және тағы басқалар.

- астаушаларда және құбырларда төселетін;

- топырақтың үстімен, тереңдетіліп қазылған жер астымен немесе көпірлермен және жол бойымен төселгенде.

Конструкциясы және сымдардың өз ара орналсуына қарай кабельдер бөлінеді:

• симметриялық тізбек , олар состоящие из двух совершенно одинаковых в конструктивтігі және электрлік қатынастары жағынан екі бірдей оқшауланған сымдардан тұрады (5.1,а сүгірет);
• коаксиальдық тізбек, екі цилиндр біріктірілген оспен түрінде болады, бір цилиндр — (тегістей сым) екінші цилиндр ішінде орналасқан (сүгірет 5.3,б).

5.3 Сүгірет– Симметриялы және коаксиальды тізбек

 

Берілетін жиелік спектрлеріне байланысты :

• төменгі жиелікте 12 кГц дейін;
• жоғарғы жиелікте > 12 кГц.

Топта тарамдардың бұралуына қарай:

• кабелдер жұпты бұралуда;
• кабелдер төрттік (жұлдыздық) бұралуда.

Ортақ жүрекшеде бұралу тобында:

• кабелдердің оралып бұралуы;
• кабелдердің баулық бұралуы.

Қорғау қабы түріне:

• металмен (қорғасын, алюмини, құрыш);
• пластмассамен (полиэтилен, поливинилхлорид);
• метал пластмастық қабық (альпэт, сталъпэт).

Қорғау брондық жабу түрлеріне:

- кабель ленталық брон;

• кабель сымдық брон;
• джуттық немесе пластмас.

Құрамына кіретін элементтеріне қарай

- бір келкі;

- араластырылған.

Изоляция  материалдары мен бұралу

- ауа—қағаздық;

- кордельді- қағаздық;

- кордельді-стирофлекстік (полистирольдық);

- түгелдей полиэтилендік;

- қуыстық - полиэтилендік;

- баллон - полиэтилендік;

- шайбалық полиэтилендік және басқа оқшаулау.

Берілетін кернеулерге қарай бөлінеді:

- дабылды—шектеулік, предназначенные для работы номинальным переменным напряжением 380 В ауыспалы және и 700 В тұрақты кернеумен жұмыстарға арналған;

- бақылау кабельдер, 660 В дейін ауыспалы және 1000 В дейін тұрақты кернеулерге есептелген;

- күштік кабельдер для передачи и распределения электрической энергии от 660 В тан бастап ауыспалы кернеуден 500 кВ дейін тұрақты кернеуге дейінгі.

Таңбалау.

Таңбалауды  көрсететін негізгі классификациялық белгілері таңбалауда – шартты белгіленулерінде көрсетіледі.

КМ – коаксиальды магистральдық

МК – симметриялы магистральдық

МКА – магистральдық коаксиальдық араластырылған

ТЗ – симметриялы төмен жиелікті магистральдық байланыс

Т – жергілікті телефон байланысы

О – оптикалық кабель.

Байланыс кабельдерін таңбалауда бірінші тұрған әріп кабельдерді қолдану саласын анықтайды, ары қарай әріптер кабельдің ортасынан бастап конструктивтік элементтерін рет ретімен белгілейді.