Кабельдік байланыс желісі

Кабельдерді таңбалауда  мыс тарамдар, тарамдарды қағазбен оқшаулануы (темір жол магистральдық кабельдерінен басқа), қорғасын қабы белгіленбейді.

Оқшаулау келесі әріптермен белгіленеді:   

С – стирофлекстік (полистирольдық)

П – полиэтилендік.

Қабықтар таңбаланылады

А – алюминидік қабық,

Ст – құрыштық гофриланған,

П – полиэтилендік,

В – поливинилхлоридтық.

Брондық жабулар әріптермен белгіленіледі:

Б – құрыш лента,

К – құрыш дөңгелек сым,

П – жазық сым.

Мысалға: кабель МКПАБ 7х4х1,05

Бұл таңбалар көрсетеді: жоғарғы жиеліктегі симметриялы магистральдық кабель полиэтилендік изоляциамен тарамдары алюминдік қабықты, брондық құрыш лентамен жабу , 7 төртігі болады, тоқ жүретін тарамның диаметрі 1,05 мм.

 

Элементы конструкции  электрических кабелей связи

 

Кабель тарамдары. Көптеген кабель маркаларын дайындағанда тоқ өткізгіш тарамдары ретінде маркасы ММ болатын, жеке кедергісі 0,01754 Ом·мм²/м жұмсақ мыс сымдары және маркасы АТ қатты алюмини сымдары қолданылады.

Тоқ өткізгіштік тарамдар негізінде  дөңгелек формадағы мыстан жасалады диаметрлері 

0,8; 0,9; 1; 1,05; 1,2 мм – көп каналды байланыс кабелдері;

0,32; 0,4; 0,5; 0,6; 0,7 – жергілікті байланыс кабелдері.

Кей жағдайларды алюмендік  мыстық қолданылады, ал су астымен жүргізілетін кабельдерде беріктігін күшейту үшін тарамдар көп сымдылыққа ауыстырылады.

Тегіс цилиндірлік сымтармен  қатар (сүгірет 5.4,а) аса күрделі конструкциядағы сымдар қолданылады. Жоғары майысқақтықты және механикалықтық беріктікті талап етілетін кабельдерде тоқ өткізілетін тарамдар бірнеше сыммен бұралады (сүгірет 5.4,б) (көбіне 7, 12, 19 және т. б.).

Сонымен қатар конструкциялары  құрыш-мыс БҚМ, құрыш-алюмини БҚА, алюмини—мыс. болатын биметалдық сымдар (сүгірет 5.4,в). Су асты кабельдерінде әр түрлі қималардан тұратын  көп сымды тарамдар қолданылады (сүгірет 5.4,г). Ондай тарамдардың ортасында жуан сым өткізгіш болады, оралым жіңішке сымдардан тұрады. 

 

5.4 Сүгірет – Кабель тарамдары

 

Көрсетілген тоқ өткізетін тарамдар симметриалық кабельдерде коаксиалдық  кабелдің ішкі сымы ретінде қолданылады.

Коаксиалдық кабелдерлі дайындағанда «жалт» түріндегі қабықты қолдану көп тараған, себебі бұлар жоғарғы технологиялықпен, электрлік бір келкілікпен сипаталады (сүгірет 5.5)

5.5 Сүгірет – Қабық «жалт» түрінде

 

Сонымен қатар сыртқы қабық ретінде  спиралдық ленталар,  гофриралық құбырлар немесе мыс сыммен өрілген түрде болады.

Коаксиалдық кабелдерді жобалағанда D/d қатынасын есепке алуға үлкен мән беріледі, мұнда D – сыртқы диаметр, d – ішкі сымның диаметрі, коаксиалдық кабелдерде α өшу бұл қатынасқа тәуелді және әр бір материалдар үшін бұл қатынастың оптимальдық мәні болады. Мыс жұбы үшін қатынас D/d = 3,6, ал алюминии үшін D/d = 3,9. Егер кабелде оқшаулау болатын болса, онда қатынас ε тәуелді болады. Сонымен ε өсуімен D/d мәні өсуі тиіс.

Тарамдар изоляциясы. Материалдар, кабельдердің конструктивтік элементтерін оқшаулау үшін, тиесілді электірлік қасиеттері болуы тиіс, майысқақ болуы, механикалық берік және кабельдік өнеркәсібінде технологилы болуы тиіс. Электрлік қатынаста оқшаулау қасиеттері келесі параметрлермен анықталады: электрлік беріктікпен U, жеке электірлік беріктікпен ρ, диэлектрикте тоқ ағуын сипатаумен; диэлектрикалық өткізгіштікпен ε,

Оқшауладың көптеген  түрлері  болады. Оқшаулау жақсы деп есептелінеді, онда егер онда ауа көп болатын  болса (ε→1, tgδ→0).

Көбіне байланыс кабелдерінде келесі оқшаулау қолданылады:

• ауалық-қағаздық (құбырлық-қағаз), кабельдік қағаз лентасынан жасалған;
• кордельдік-полистирольдық;
• кордельдік-құбырлық (кордел үстінде полиэтилендік құбыр);
• кордельдік-қағаздық;
• тегістей пластмасса – тегістей полиэтилен қабатарымен немесе поливинилхлорид;
• қуыстық-қағаздық (қағаз қабаттарынан);
• қуыстық-полиэтелендік;

- жуан пластмасс құбырларынан баллонндық (5.6 сүгірет);

5.6 Сүгірет– жуан пластмасс құбырларынан баллонндық оқшаулау

 

-    баллоннды-кордельдік (5.7 сүгірет);

5.7 Сүгірет – Баллоннды-кордельдік оқшаулау

 

-    шайбалық (5.8 сүгірет);

5.8 Сүгірет – Шайбалық оқшаулау

 

Сонымен қатар басқа да әр түрлі  тарамдарды оқшаулаулар болады.

Алыс байланысқа қолданылатын кабельдер  үшін кордельдік-полистирольдық оқшаулауды қолдану кең қолданыс тапты, жоғарғы жиеліктегі кабельдер ондай оқшауламен озық электірлік қасиеттерге ие болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Топтағы симметриялық кабель тарамдарының бұралуы

 

Байланыс кабельдерінде тарамдар топтарға бұралады. Бұл өз ара әсерлерден және сыртқы күштік тізбектердің сақтандыру мақсатында жасалады. Бұралу тарамдардың қажетті майысқақтығын қамтамасыз етеді.

Келесі бұралу тәртіптері болады:

- жұптық бұралу – екі оқшауланған тарам қ 70.300 мм. қадаммен бұралады. Егер бұралу тәсілдері әр түрлі болса жұптар арасындағы өз ара әсерлер азаяды. (5.9 Сүгірет);

5.9 Сүгірет – Парная скрутка

 

-    жұлдыздық немесе төрттік бұралу– 4 оқшауланған тарамдар квадрат іші бұрыштарында орналастырып және 150÷300 мм қадаммен біріктіріліп бұралады(5.10 Сүгірет);

5.10 Сүгірет – Жұлдыздық бұралу

 

Тізбек қарама қарсы  1-3, 2-4 тарамдарынан құралады. Әр түрлі төрттің тізбектері арасындағы өз ара әсерлер олар бірдей емес қадаммен бұралғанда азаяды.  Тізбектердің ара қашықтығы төрттікте, жұпқа қарағанда үлкен болып келеді, сондықтан сиымдылық аз болады, нәтижесінде өткізгіштердің өз ара әсерінен туындайтын тізбектің өшуі азаяды.

Жұбтық бүралу жергілікті байланыс кабельдерінде қолданылады. Сондай ақ оларды сандық беру жүйелерінде  қолдану тиімді болып келеді.

Жұлдыздық бұралымдар 252 кГц дейінгі диапазонда өз ара өрістерден қажетті көлемді қорғауды қамтамасыз етеді. Жұлдызды бұралымдар көп каналды кабелдер дайындағанда, сонымен қатар жергілікті байланыста қолданылады.

- Екі жұптық бұралу. Алдын ала бұралған жұптар бірге бұралады және олар екі жұптық бұралымды құрайды  (5.11 Сүгірет).

5.11 Сүгірет – Екі жұптық бұралу

 

-    Екі жұлдыз. Екі топ жұпталып, әр түрлі қадамда бұралады (5.12 Сүгірет).

5.12 Сүгірет– Екі қабат  жұлдыз

 

-    Сегіздікпен бұрау. Жүрекше айналасында сегіз оқшауланған тарам орналасады (5.13 сүгірет).

5.13 Сүгірет – Сегіздікпен бұрау.

 

Олардан екі төрттік құралады – бірі тақ тарамдардан , екіншісі – жұп.

Кабел жүрекшесін жасақтау үшін топтар ортақ жүрекшеге оралып немесе буындалып бұралады.

В повивной скрутке ВЧ және НЧ магистральдық байланыс связи кабельдері оралып бұралуында топтар группы концентрициалық қабатпен (оралумен) орталық оралым айналасына орналасады, олар 1÷5 топтардан тұрады. Аралас оралымдар топтар арасындағы өз ара әсерлерді азайту үшін қарма карсы жаққа қарай бұралады. Есептеу ортасынан басталады, ал әр бір келесі оралымда, алдыңғы оралыммен салыстырғанда  алты топқа артық болады (n+6, n – алдыңғыдағы топтар саны). Егер бірінші оралымда 1 топ болатын болса, онда екіншісінде олар 5 және әрі қарай заң бойынша n+6.

Буындық бұралулар тек қана жергілікті байланыс (қалалық) кабельдерінде қолданылады. Топтар алдымен бауға бұралады.

Баудың екі түрі жасалады:

• элементарлы 10 жұптан тұратын (немесе 5 төрттік);

- басты, 50 немесе 100 жұптан тұратын (25 немесе 50 төрттік).

Бір еклкі кабельдік бұралымда кабелдерде оралым жасақтауға бес орталық оралымды 1, 2, 3, 4 және 5 топтарымен әр түрлі формадағы оралымдар қолданылады. Топтар саны әртүрлі болғанда орталық оралымның диаметрі формуламен табылады:

                                                                                                   (5.1)

мұнда d – топтар диаметрі; п – орталық оралымдағы топтар саны (2 - 5).

 

 

 

 

 

Экрандар, қабықтар және қорғау қабаттары

 

Қабельдердің қабықтары мен қорғау қабаттары тарамдар изоляцияларын ылғалдардан сақтайды және кабельдерді тасымалдау, төсеу және пайдалану  барысында механикалық бүлінеуден қорғайды.

Жүрекше спираль түрінде немесе оны бойлай қағаздан, пастмассадан жасалған немесе резиналық  лентелер немесе пластмастық қабықпен оралады, олар белдік оқшаулау жасақтайды.  Белдік оқшаулау жүрекшені бекітеді және олардың формасын сақтайды, кабельдік бұйымдарды жасағанда тарамдар изоляциясын механикалық және жылулық зақымдалуынан сақтандырады.

Тарамдар изоляциясының материалдарына және қабықтары мен кабельдік бұйымдардың конструкциялық ерекшеліктеріне байланысты белдік оқшаулықтарды жасақтау үшін  полиэтилендік, поливинилхлоридтік, полиамидалық неиесе оларға тең келетін пластмассалық ленталар немесе пленкалар, сонымен қатар кабельдік қағаздар резенка қосылған маталар және өрт таралмайтын поливинилхлоридтік пластикат изоляциясы қолданылады.

Белдік оқшаулықтар әр келкі  екі ленталардан немесе поливинилхлоридтік пластикат изоляциясы және  полиэтиленнен жасалуы мүмкін.

Экрандар кабельдерде, өткізгіш сымдарда және бауларда және автоматика мен телемеханика тізбектерін сыртқы және ішкі (өз ара) электромагниттік әсерлерден сақтандыруға арналған.  Күштік жоғарғы вольттық кабельдерде экрандар электір өрістерін тегістеу қызметін. Дабылдарға және шектеуге арналған кабельдерде, сонымен қатар байланыс кабельдерінде  алюминдік және қорғасын қабықтары экран функциясын атқарады.

Байланыс кабельдерінде жүрекшені  немесе олардың жекелеген топтарын (жұп, төрттік, бау) экрандау производится алюминдік, алюминдік гофрировандық, мыс немесе құрыш ленталары, алюмополиэтилендік ленталары, металданған қағаз көмектерімен атқарылады.

 

Кабельдік  арматуралар

 

Кабельдік арматурала – бұл әр түрлі мақсаттағы кабельные муфталар (ұштық, қосатын, тарамдалатын, газ өткізбейтін және тағы басқалар), кабельдік жәшіктер, бокстар, таратқыш қораптар, магистральдық байланыс шкафы (МБШ) және басқа да конструкциялар..

Муфталар құрылыстық ұзындықтағы кабель кесінділерін қосуға және ұштық бөлшектеуге, ұштық кабельдік қондырғылар, кабельдерді ұзартуға және олардан басқа да мақсаттарға пайдалынады.

Қыздырылып отырғызылатын трубкалар (РМ РУТ модифициялынатын) кабельдердің металдық қабыршақтарын және муфталарды жер қабаты немесе кабелдердің монтаждалып қосылған жерлерін электрохимиялық коррозиядан қорғайды.

Бокстар  кабельді қала аралық, кіріспе кабельдердің ұштық қондырғысы болып табылады. Оларды автошектеу дабылдық нүктелері релелік шкафтарында кабельдерді монтаждау үшін қолданылады. 

Кабельдік жәшіктер кабельдік желілінің ауалыққа өтетін жерлерінде қолданылады.

Кабельдік шкафтар кабельдік желілерде киоска орнына қолданылады, ал ауа сым өткізгіш байланыс  желілерінде – кабельдік жәшік орнына қолданылады (олардың ішінде желілік қорғау және келісілетін қондырғылар орналастырылады).

Жол бойындағы жәшіктер олрда жол бойында орналасқан және релелік трансформаторлар, реле, реакторов, жол бойындағы реостаттар және де басқа аппаратураларды орналастыруға арналады. 

Таратылу  қорабтары он жұпты жергілікті телефондар тораптарын, қораптан абоненттің телефон апараттарына дейін төселетін бір жұпты кабельдерге қосуға арналады.

Кабельдік құбырлар жерге төсегенде бір бірімен қосылатын жеклеген қыбырлардын жинақталады (монтаждалады).

Күштік құрылғылар (құдықтар мен қораптар) кабельдерді созуға және монтаждауға арналады, сонымен қатар қолдану процестері кезінде олардың жағдайларын тексеріп отыруға және болған ақауларды жөндеуге арналады.

Кабельдік құрылғыларға кабельдерді  және оларда кабельдік арматураларды  монтаждауға арналған, сонымен қатар кабельдік канализациялар, коллекторлар, тонелдер, қораптар, эстакадалар мен жер асты және жер үсті қызмет көрсетілмейтін күшейткіш және регенерациялық (НУП, НРП) пунктер, коррозядан және электромагниттік әсерлерден қорғау қондырғылары жатады.

Темір жол құрылысында қолданылатын кабельдер келесі топтарға бөлінеді:

1. Алыс байланыс кабельдері. Темір жолдағы симметриялы жоғарғы жиеліктегі магистральдық байланыс кабелі. Кабелдердің бұл топтары каналдардың тональдық жиеліктеріндегі магистральдық,  жолдық және бөлімшелік байланыстарын, төменгі жиеліктегі бөлімшелік байланыс каналдарын және автоматика және телемехника тізбетерін ұйымдастыруға қолданылады.  Олар ВЧ және НЧ төрттігінде құралады.  (МКБА мыстық тарамдармен, СЦБ – ТЗ қондырғыларында, для телефондық и телеграфтық қондырғыларға): -магистральдық жоғарғы жиеліктегі байланыс кабельдері. Кабельдің бұл топтары 12500 км дейін қашықтыққа магистральдық (қалааралық) байланысты ұйымдастыруға арналған. Олардың алдыңғылардан айырмашылығы, кабельдегі барлық төрттік жоғары жиелікте болуы Их отличие от предыдущих в том, что все четверки в кабеле высокочастотные. (МКС –кордельді-стирофлекстік, МК – кордельді-қағаздық, МКП – полиэтилендік изоляция). Негізінде сырқы келеңсіз әсрлерге аз мөлшерде түсетін жол бойларына төселеді  - төмен жиеліктегі көп каналды байланыс кабелдері. Ондай кабельдер телефондық және телеграфтық тораптарда, ауа желілері кіріспе тізбектері қондырғыларында, ауа тораптары кабельдік ендірмелерінде, телефон станциялары арасындағы қосылғыш тораптарда қолданылады.
2. Жергілікті телефондық желілеріндегі кабельдері. Бұл топтағы төменгі жиеліктегі кабельдер АТС-ты абоненттермен қосуға қолданылады, ал шағын қашықтықта (3 – 5 км дейін) - телефон станциялары арасындағы қосылғыш тораптарда қолданылады.. (ТГ, ТБ, ТК, ТП…):
3. Коаксиальдық кабельдер. ТЧ каналдар саны мыңнан асқан және теледидарды көп каналды байланыстарды ұйымдастыруға жие қолданылатын ішкі және сыртқы диамерлері тиісінше 2,6 және 9,4 мм болатын орташа түрдегі коаксиальды кабельдер , сонымен қатар орташа және кіші өлшемдегі рарластырылған жұптар. (1,2/4,6 түрлер). (КМ…).
4. Оптикалық байланыс кабельдері, өздерінің мақсаттарына байланысты төрт топқа бөлуге болады – қалааралық, қалалық, нысандық және су асты.
5. Станциалық кабельдер. 160 және 60 кГц тиесілді жиелік диапазондарында жұмыс атқаратын аппаратураларды монтаждауға арналған (ВЧС-160), 160 кГц дейінгіжиелік диапазондарында жұмыс атқаратын жоғарғы жиеліктегі станциалық кабельдер); КМС және КСВ – симметриалық станциалық, 12-552 кГц (КМС) және 12-250 кГц (КСВ) берілу жиелілігімен жоғары жиелік жүйелер құралдарын монтаждау үшін қолданады. 
6. Дабылдық-шектеулік кабельдері, стрела электір қозғалтқыш құралын, бағдар шамдарды, РЦ, релелік сызбалар және басқа да АТ қондырғыларын, сонымен қатар басқару және бақылау дабылдарын қоректендіру үшін берілетін азғантай мөлшерде электір энергиясын беруге арналған.  (СБ…).
7. Күштік және бақылау кабельдері. Кернеуі және тоқтары бойынша жоғары болып келетін элект энергияларын беру және таратуға арналған. Мысалға ғимараттар ішінде электір қоректенуші қондырғылар арасында, аккумуляторлық батареялар, релелік стативтер, пульт – манипуляторлар және басқа да құрал жабдықтар арасында тізбектерді монтаждауға қолданылады, (ВРГ – мыс тарамдармен, резина оқшаулаумен және поливинилхлоридтік оқшаулаумен изоляцией, ВВГ – мыс тарамдармен, поливинилхлоридтік оқшаулаумен поливинилхлоридтік қабық,  НРГ – мыс тарамдармен, резина оқшаулаумен және резина қабық, СРГ – мыс тарамдармен, резина оқшаулаумен және қорғасын қабық).