Молекулалық биология

Бақылау сұрақтары:

1.ДНҚ құрылысындығы ерекшеліктері қандай.

2. ДНҚ қандай түрлері болады

3. ДНҚ мен РНҚ- ның айырмашылығы неде?

Әдебиеттер:1-7 (негізгі), 8-16 (қосымша)

Тақырып 6. РНҚ құрылысы және физико-химиялық құрамы және олардың тұқымқуалаушылық ақпаратты іске асырудағы мәні.

Сабақтың мақсаты: РНҚ-ныі негізгі класстарының-аРНҚ,рРНҚ,тРНҚ, құрылысы мен құрамы. РНҚ қызметі және оның тұқымқуалаушылық ақпаратты іске асырудағы мәні, физико-химиялық құрамы.

1. РНҚ құрамын зерттеу
2. РНҚ қызметін және физико-химиялық құрамын зерттеу.
3. РНҚ-ныі негізгі класстарының-аРНҚ,рРНҚ,тРНҚ, құрылысы мен құрамы менгеру.

1 тапсырма. РНҚ құрамын зерттеу

2 тапсырма.  РНҚ физика-химиялық құрамын зерттеу.

3 тапсырма. РНҚ-ныі негізгі класстарының-аРНҚ,рРНҚ,тРНҚ құрылысы мен құрамы менгеру.

 

                          т- РНҚ                                                р-РНҚ

 

                                                           а- РНҚ

Бақылау сұрақтары:

1. РНҚ құрылысындығы ерекшеліктері қандай.

2. РНҚ қызметі қандай

3. РНҚ қай жерде орналасады?

4. РНҚ түрлерін атаныз

Әдебиеттер:1-7 (негізгі), 8-16 (қосымша)

Тақырып 7. Ақуыз биозинтезі

Сабақтың мақсаты: Генетикалық код. Прокариоттар мен эукариоттардағы тРНҚ трансляциясы, трансляция кезеңдері, оның механизмдері мен регуляциясы. Ақуыздардың трансмембрандық көшуі, ақуыздың котрансляциялық және посттрансляциялық модификациясы.  

1 тапсырма. Дәптерге  белок биосинтезі кезендерің сал:

Биосинтездің кезендері:

 

 

2 тапсырма. Белок биосинтезі схемасының сүретін салыныз

 

Белок биосинтезі: 1 — и-РНК; 2 – рибосоманың субъединицасы; 3 — т-РНК  аминкышқылымен; 4 — т-РНК аминкышқылсыз; 5 — полипептид; 6 — кодон а-РНК; 7- антикодон т-РНК

 3 тапсырма. Трансляция механизмің схема арқылы менгеру.

 

 

 

4 тапсырма. Ген кодың дәптерге мына кестеден көшір:

 

Бақылау сұрақтары:

1. Белок биосинтезі  қандай кезендерден турады?

2.Кодон, цистрон, ген дегеніміз  не?

3. Ген коды  дегеніміз не?

Әдебиеттер:1-7 (негізгі), 8-16 (қосымша)

Тақырып 8. ДНҚ репликациясы. Репликацияның молекулярлық механизмі.

Сабақтың мақсаты: Репликацияның молекулярлық механизмі. Тұқым қуалаушылықтағы ДНҚ рөлі. Генетикалық аппаратты іске қосу. Комплементарлық ұстанымдары және оның биологиялық маңызы. Репликацияның негізгі ұстанымдары. ДНҚ репликациясы.

1 тапсырма. ДНҚ репликациясың менгеру.

 

 

2. тапсырма.  Репликация механизмін ммнгеру.

 

Бақылау сұрақтары:

1. Репликация туралы түсінік?

2. Репликация процесіне қатнасатын белоктармен ферментерді атаныз?

Әдебиеттер:1-7 (негізгі), 8-16 (қосымша)

Тақырып 9. Генетикалық ақпараттың молекулярлық механизмі. Сабақтың мақсаты: ДНҚ транскрипциясының РНҚ түзілу процесі. РНҚ-дағы ДНҚ транскрипциясының ұстанымдары мен механизмі.

1 тапсырма. ДНҚ транскрипциясының РНҚ түзілу процесін менгеру.

 

 

2 тапсырма. Схема бойыншы транскрипция кезендерің тузілу процесін менгеру.

 

 

1. транскрипция инициациясы; 2.  транскрипции элонгациясы; 3 терминации транскрипция терминациясы

 

 3 тапсырма. Схема бойыншы элонгация тузілу процесін менгеру.

 

 

 

 

Бақылау сұрақтары:

1. ДНҚ транскрипциясының РНҚ түзілу процесі қалай жүреді?

2. Транскрипцияның кезендерің атаныз?

Әдебиеттер:1-7 (негізгі), 8-16 (қосымша)

Тақырып 10.Нуклеин қышқылдарының денатурация және ренатурациясы

Сабақтың мақсаты: Денатурация және ренатурация жайлы түсінік.

1 тапсырма. Нуклеин кышқылдарының  денатурациясы және ренатурациясы схемасын дәптерге салыныз.

 

2 тапсырма. ДНҚ - ның молекулярлық гибридизациясын менгеру

 

 

Бақылау сұрақтары:

1. Денатурация және ренатурация дегеніміз не?

2. Молекулярлы гибридизация не?

Әдебиеттер:1-7 (негізгі), 8-16 (қосымша)

Тақырып 11. Нуклеин қышқылдарының биосинтезі және деградациясы.

Сабақтың мақсаты: Матрицалық және матрицалық емес синтез. Марицалық синтез ингибиторлары.

1 тапсырма. ДНҚ, РНҚ, белок синтезіне қатнасатың заттарды менгеру.

 

2 тапсырма.

Задание 2. Кестені дәптерге көшір

 Антибиотиктар –матрицалық биосинтездін ингибиторлары

 

                                                                                                      8 кесте

Антибиотиктар	Механизм  действия
Репликацияның ингибиторлары
Дауномицин  Доксорубицин	ДНҚ құрылымына кіреді репликациямен транскрипцияны бузады
Актинрмицин D
Мелфалан	Репликацияны бузады
Номермицин  Новобиоцин	Репликациямен транскрипцияны бузады
Транскрипцяның  ингибиторлары
Рифамициндер	РНҚ полимеразамен қосылғанан кейын транскрипция пайда болуына кедергі жасайды
Трансляцияның ингибиторлары
Тетрациклины	Элонгацияның ингибиторлары : 30S рибосома мен қосылады аа-тРНК  А-центр қосылуны кедергі жасайды
Левомицетин	50S  рибосомамен қосылады
Эритромицин	50S рибосома мен қосылады және транслокацияны ингибиторлайды
Стрептомицин	Трансляцияның инициайиясын ингибирлайды

 

Бақылау сұрактар:

1. Матрицалық емес синтез дегеніміз не?

2. ДНҚ мен РНҚ матрицалық  синтезі қалай жүреді?

Әдебиеттер: Бақылау сұрактар:

1.Рекомбинантты ДНҚ туралы түсініг.

2.Гендерді клондау қандай әдістерді білесіз?

Әдебиеттер: 1-7 (негізгі) ,8-16 (қосымша)

Тақырып 12.Тұқым қуалаушылықтың зат алмасуының және тасымалдануының молекулярлық механизмі. Гендік инженерия.

Сабақтың мақсаты: ДНҚ репарациясы. Репарация түрлері. Гендік инженерия әдістерін менгеру.

1 тапсырма. Схема бойынша репарацияның кезендерің менгеру

2 тапсырма. Гендік инженерия әдістерін менгеру.

 

    Бақылау сұрактар:

  1.Тұқым қуалаушылықтың зат алмасуының және тасымалдануының молекулярлық механизмі не?

  2. Гендік инженерияда қолданатың әдістері қандай?

  Әдебиеттер: Бақылау сұрактар:

1. Рекомбинантты ДНҚ туралы түсініг.
2. Гендерді клондау қандай әдістерді білесіз?

Әдебиеттер: 1-7 (негізгі) ,8-16 (қосымша)

Тақырып 13. Мутагенез, ДНҚ репарациясы және кроссинговердің  молекулярлық механизмі

 Сабақтың мақсаты: Нуклеин қышқылдарының мутациялық өзгергіштіктері. Түрлері. Генотиптік өзгергіштік, мутациялық өзгергіштік, мутация жіктелуі.

1 тапсырма. Схема бойнша мутациялардың түрлерін менгеру.

Комбинативті мутация                                Геномді мутация

 

2тапсырма. Дәптерге  мутациялардың классификациясын қөшір:

                                                                                                          9 кесте

Пайда болуына қарай:	1.Спонтаді 2.Индуцирленген
Нысаналық жолға байланысты:	1.Соматиқалық 2.Генеративті
Адаптивті белгілеріне қарай:	1.Жағымды 2.Жағымсыз 3.Нейтральді
Генотипнің өзгеруіне қарай:	1.Генді 2.Хромосомды 3.Геномдые
Жасушада орналасуына қарай:	1. Ядролық 2. Цитоплазмалық

Бақылау сұрактар:

 1. Мутация дегеніміз не?

 2. Мутацияның әсерінен пайда болатын ауру түрлері.

 Әдебиеттер: Бақылау сұрактар:

1. Рекомбинантты ДНҚ туралы түсініг.
2. Гендерді клондау қандай әдістерді білесіз?

Әдебиеттер: 1-7 (негізгі). 8-16 (қосымша)

Тақырып 14. Рекомбинантты ДНҚ технологиялары. 

Сабақтың мақсаты: Рекомбинантты ДНҚ түсінігі. ДНҚ рестрикциясы. Гендерді клондау. Плазмидалар, олардың құрамы және қызметі. Нуклеин қышқылдарының гибридизациясы. Биотехнология жетістіктері және тапсырмалары.

1тапсырма. Рекомбинантты ДНҚ түрлерін менгеру

2 тапсырма. Гендерді клондау әдістерің менгеру.

Бақылау сұрактар:

3. Рекомбинантты ДНҚ туралы түсініг.
4. Гендерді клондау қандай әдістерді білесіз?

Әдебиеттер: 1-7 (негізгі),8-16 (қосымша)

Тақырып 15. Аппоптоз. Программаланған жасуша өлімі жайлы жалпы көзқарас. Аппоптоз регуляциясы.

Сабақтың мақсаты: Жасушаның программаланған генетикалық өлімі.Аппоптоз сигналының трансдукциясы.Аппоптоз регуляциясының молекулярлық механизмі.

1тапсырма. Апоптоздың түрлерін анықтаныз

 

 

2тапсырма. Апоптоздың пайда болу себепшарттарың дәптерге көшірініз:

1)токсиндер; 2) ишемия; 3) радиация; 4) оксидант; 5) гипоксия; 6) гиподермия; 7) гипердермия

3 тапсырма. Апоптозда жасушадағы өзгерістер. Дәптерге салыныз.

 Бақылау сұрактар:

1. Апоптоз туралы түсінік.
2. Апоптоздын қандай түрлері болады?

Әдебиеттер: 1-7 (негізгі),8-16 (қосымша)

 

 

 

 

 

     4. Студенттердің оқытушы жетекшілігімен өзіндік жұмысының жоспары.

1 Тақырып: Кіріспе . Молекулалық биология ғылым ретінде (3 сағат). 

1 тапсырма. Молекулалық биологияның дамуына үлес қосқан ғалымдарды атаныз.

2 тапсырма. Молекулалық биологияның басқа биологиялық ғылымдармен байланысын менгеру.

Бақылау сұрактар:

1. Молекулалық биология ғылым ретінде нені зерттейді?

2. Молекулалық биология жетістері қандай?

 Әдебиеттер: 1-7 (негізгі),8-16 (қосымша)

2 такырып. Молекулалық биологиядағы қазіргі заманғы әдіс-тәсілдер (3 сағат). 

1 тапсырма. Молекулалық биологиядағы қазіргі заманғы қолданылатын әдіс-тәсілдерін менгеру керек

2 тапсырма. Микроскоптариен жүмыс істеу ережесін анықтау керек

Бақылау сұрактар:

1. Молекулалық биология қолданылатың әдістерді атаныз

2. Қандай микроскоптарды білесіз?

 Әдебиеттер: 1-7 (негізгі),8-16 (қосымша)

3 такырып. Кроссинговердің молекулалық негізі (3 сағат). 

1 тапсырма. Кроссинговердің молекулалық негізін  зерттеу

Бақылау сұрактар:

1. Кроссинговер дегеніміз не?

Әдебиеттер: 1-7 (негізгі),8-16 (қосымша)

4 такырып. Жасушаның химиялық құрамы (3 сағат). 

1 тапсырма. Жасушаның химиялық құрамына кіретін органикалық заттарды менгеру керек

2тапсырма. Жасушаның химиялық құрамына кіретін бейорганикалық заттарды менгеру керек. Кестені толтыр

Жасушаның құрамына кіретін химиялық заттар

Заттар

мөлшері %

Бақылау сұрактар:

1.Қандай заттар органикалық заттарға жатады?

2.Қандай  заттар бейорганикалық заттарға  жатады?

Әдебиеттер: 1-7 (негізгі),8-16 (қосымша)

5такырып. Экзоцитоз. Эндоцитоз (3 сағат). 

1 тапсырма. Дифузия және ырықсыз зат алмасу тәсілдерін менгеру керек

2 тапсырма. Фагоцитоз және пиноцитоз зат алмасуын менгеру керек

Бақылау сұрактар:

1 Экзоцитоз дегеніміз не?

2.Эндоцитоз дегеніміз не ?

Әдебиеттер: 1-7 (негізгі),8-16 (қосымша)

 

1 тапсырма. Зат алмасу түрлерін менгеру керек.

2 тапсырма. Метаболизм организмдегі ролі.

Бақылау сұрактар:

1.Метаболизм  дегеніміз не?

2.Зат алмасудын  түрлерін атаныз?

Әдебиеттер: 1-7 (негізгі),8-16 (қосымша)

7 такырып. Генетикалық аппарат молекуласы (3 сағат). 

1 тапсырма. Кестеден хромосоманың субмикроскопиялық құрылысы сызбасын салып, мыналарды дұрыс белгілеу қажет: 1-хроматидтер, 2- центромера, 3- екінші тартылуы, 4-  хромосоманың матриксі.

2тапсырма. Кестеден хроматин түрлерін сал:

 

 

 

Ген кодың менгеру керек

Бақылау сұрактар:

1. Хромасоманың құрылысын атаныз

2.Ген дегеніміз не?

Әдебиеттер: 1-7 (негізгі),8-16 (қосымша)

8 такырып. Геннің құрылысы мен қызметі (3 сағат). 

1тапсырма. Генің химиялық құрамын зертеп менгеру керек

2тапсырма. Ген аппаратының құрамын менгеру керек

Бақылау сұрактар:

1.Ген құрамына қандай химиялық құрылымдар кіреді?

2. Ген аппараты қандай компонентерден турады?

Әдебиеттер: 1-7 (негізгі),8-16 (қосымша)

9 такырып. Әр түрлі ағзалардағы ДНҚ сезімталдығының коэффициенті, нуклеотидтік құрамы (3 сағат). 

1тапсырма. Кестеден ДНҚ құрамын құрылысы сызбасын салыныз

2тапсырма. Аағзалардағы ДНҚ сезімталдығының коэффициенті, нуклеотидтік құрамын менгеру

 

Бақылау сұрактар:

1.ДНҚ құрамына қандай  құрылымдар кіреді?

Әдебиеттер: 1-7 (негізгі),8-16 (қосымша)

10 такырып. Мутагендер және олардың әсерлерінің механизмдері (3 сағат). 

1тапсырма. Тұқым құаулаушылыққа әсер ететін мутагендерді менгеру керек