Еліміздегі және шетелдердегі шалғынтану егістіктері

1 – екі ұрықтық жапырақпен жабылған өсу конусы – І кезең, 1а – бір ұрықтық жапырақпен жабылған өсу конусы; 2 - ІІ кезеңдегі өсу конусы; 3 - ІІІ кезеңдегі өсу конусы – болашақ гүлшоғыр осінің созылып, қалыптасуы; 4 - өсу конусының ІУ кезеңде біртіндеп мамандануы – гүлшоғыр қалақшаларының қалыптасуы; 5 – У кезеңдегі сыпыртқыгүл шоғыры – масақша мен гүлдерінің бастапқы мамандануы; 6 – гүлдердің мамандануы кезіндегі ұрықтық масақша, 6а – төменгі гүл, 6б – масақшаның ортаңғы бөлігіндегі гүл, 6в – жоғарғы гүл; 7 – масақша мен гүл қабыршақтарының өсуі және гүлдің әрі қарай жіктелуі; 8 – УІ – УІІ кезеңдегі масақша (а – қабыршақтармен жабылған масақша, б - қабыршақсыз масақша):  ө.к. - өсу конусы, ж.м. – жоғарғы масақша, м. – масақша, м.қ. – масақша қабыршағы, г.қ. – гүлшоғыр қалақшалары, ж.б. – жапырақ білікшесі, г. – гүл, т.г.қ. – төменгі гүл қабыршағы, ж.г.қ. – жоғарғы гүл қабыршағы, а. – аталық

Екпе шөп , шөп егу – егістікте не табиғи шалғындықта егіп өсірілетін бір жылдық және көп жылдық шөп. Жемшөп қорын жасауда Екпе шөптің маңызы зор. Бір жылдық және көп жылдық шөптерді егудің негізгі мақсаты – пішен, пішендеме, сүрлем, шөп ұнын, т.б. дайындауға қолданылатын, мал жайылатын көк шөп алу. Екпе шөптен мал шаруашылығына қажет арзан әрі құнарлы жемшөп дайындалады. Көп жылдық бұршақ тұқымдас шөп тұқымдарын немесе оларды астық тұқымдас шөп тұқымдарымен араластырып сепкенде топырақ құнарлылығы қалпына келеді және артады. Екпе шөптопырақ құрылымын жақсартуға, су сіңімділігіне, топырақ арасының желдетілуіне, т.б. әсер етеді, шөптерден кейін егілетін дәнді және тех. дақылдардың өнімділігін арттырады. Көп жылдық шөптерді танаптық ауыспалы егісте 1 – 3, кейде танаптан тыс телімге, ал жемшөптік, топырақ қорғайтын ауыспалы егісте 2 – 3 егістікке өсіреді. Екпе шөпті беткей, қыр, шөлдердегі топырақ эрозиясымен күресуде, сондай-ақ көгалдандыру үшін егеді. Қазақстанда көп жылдық масақты шөптерден еркек шөп, жиматарғақ, шалғындық атқонақ; бұршақ тұқымдастардан екпе беде, түйежоңышқа, жоңышқа егіледі. Көп жылдық шөп тұқымдарын шөп-астық тұқым сепкішімен себе 

 

 

16-сурет. Шалғындық бетегенің  даму фазалары және органогенез  кезеңдері (жалғасы):

9 – төменгі гүл қабыршағы жағынан У кезеңдегі гүл көрінісі, 9а – жоғарғы гүл қабыршағы жағынан гүл көрінісі; 10 - төменгі гүл қабыршағы жағынан УІ кезеңдегі гүл; 11 – У кезеңдегі аналықтың әртүрлі мөлшері; 12 - УІ кезеңдегі аналық; 13 - УІ кезеңдегі тұқымбүршіктің бойлық кескіні; 14 - УІІІ кезеңдегі сыпыртқыгүл шоғыры; 14а – ХІ-ХІІ кезеңдердегі сыпыртқыгүл шоғыры; 15 - шалғындық бетеге гүлінің диаграммасы: лд. – лодикулалар, т. – түйін, ат. – аталықтар, м.о. – масақша осі, т.г.қ. – төменгі гүл қабыршағы, ж.г.қ. – жоғарғы гүл қабыршағы, тб. – тұқымбүршік, т-т.ш. - талшықты-түтікті шоқ

                                                     

 Масақтану                                   Гүлдену                           Пісіп-жетілу

17-сурет. Биік райграстың өсу  конусының мамандану кезеңдері: 1 – І кезеңдегі өсу конусы; 2 - өсу конусының төменгі бөлігінде жапырақ пен сабақ буындарының мамандануы – ІІ кезең; 3 - өсу конусының созылуы және гүлшоғыр осінің бастапқы бөлшектенуі - ІІІ кезең; 4 – өсу конусының ІУ кезеңдегі кейінгі мамандануы; 5 – жоғарғы масақшаларда гүлдердің мамандауы – У кезең; 6 – УІ-УІІІ кезеңдерде сыпыртқыгүл шоғырындағы масақшалар сапасының әртүрлілігі (а - сыпыртқыгүл шоғырының төменгі масақшалары, б - сыпыртқыгүл шоғырының жоғарғы масақшалары); 7 – масақтанудың басталуы - УІІ-УІІІ кезеңдері; 8 – масақтану - УІІІ кезең (8а – бірклеткалық тозаң, 8б – аналық, 8в – аналық ауыздың қалақшалары); 9 – гүлдену – ІХ кезең (9а – гүлдену кезіндегі масақшалар, 9б - гүлдену кезіндегі сыпыртқыгүл шоғыры); 10 – ХІІ кезеңдегі сыпыртқыгүл шоғыры: ө.к. - өсу конусы, ж.ө.к. – жоғарғы өсу конусы, ө.к₂ – 2-ші қатарлы осінің өсу конусы, ж.б. – жапырақ білікшесі, ж. – жапырақ, м. – масақша, г. - гүл