Жанұямен қарым-қатынаста жеткен жетістіктерді және қиыншылықтарды талдау

                         «Астана Медициналық Университеті»  АҚ

                     Кафедра: « клиникаға кіріспе »

 

 

 

 

     СӨЖ

 

Тақырыбы: Жанұямен қарым-қатынаста жеткен жетістіктерді және қиыншылықтарды талдау

 

Орындаған : Маденова Б.?????

Жетекші : Смаилова Д. Ж.

Топ: 104

Факультет: жалпы медицина

 

 

 

                                Астана – 2012 жыл

 

 

 

Жоспары:

Кіріспе:

• Дәрігердің науқаспен қарым –қатынасын дамыту

Негізгі бөлімі:

• Дәрігердің науқас туыстарымен қарым – қатынасын талдау :

• Қиыншылықтары;
• Жеткен жетістігі;

Қорытынды

 

Пайдаланған әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бүкіл әлемдік медициналық білім федерациясының Эдинбург декларациясы (1988) , « Әрбір науқастың дәрігер бойынана мұқият тыңдаушыны, тиянақты бақылаушыны , тиімді клиницист және қарым – қатынаста сезімталдылығы жоғары адамды кездестіруге деген мүмкіндігі болуы керек » - деп анықтады.

Адам денсаулығының ақаулары, көбінесе адамның өмір салтымен және оның жүріс – тұрысымен байланысты болуымен орай, дәрігерлер науқастың  емдеу режимін дұрыс сақтауы  үшін және оның модивациясын өзгерту  мақсатында, өарым – қатынас құрудың ерекше формасын ұстануы керек.

Қазіргі таңда дәрігер  мен науқас арасындағы қарым –  қатынас, әлі де болса, субъект –  объект сипатында екенін айтуға тура келіп отыр және оның үш басты себебі бар:

1. Дәрігер науқаспен терапевтік процесс барысында қарым – қатынас орнатуға және оған дайындалу керектігіне аса мән бермейді;
2. Дәрігер өзінің потенциалды мүмкіндіктеріне барлық жағдайларда сүйене бермейді. Дәрігер өзін эмоциясыз, жыныссыз «ойлаушы – нұсқау беруші» және бақылаушы машина іспетті сезініп, дәл осындай көзқараспен науқасқа да өарым – қатынас жасай алады;
3. Дәрігер науқасқа тек медициналық нұсқауларды орындаушысы, медициналық біліктілікке қабілетсіз объект деген түсінікпен  ғана қарап , емдеу барысында сындай ойды ойға алады.

Болашақ дәрігерді дайындау барысында науқаспен қарым – қатынасын қалыптастыруға бейімдеу үшін мынадай мәселелер аса маңызды:

• Антропоцентрикалық философиялық көзқарастың қалыптасуы мен коммуникациялық мәдениет деңгейінің жеткіліктігі;
• Адамның кез келген іс – әрекеті және ең алдымен, дәрігер іс – әрекеті белгілі бір құндылықтармен ретеліп отырады, бұл құндылықтар дүниеге көзқарастың ең басты құрамдас бөлігі болып табылады;
• Дәрігер маманның «Мен – концепциясы» қалыптасуы және өзіндік бағалауы қалыптасуы керек;
• Эмпатия деңгейінің және ( басқа адамның құнды екенін сезіну, науқасқа емдеу процесінің белсенді қатысушысы ретінде қарым – қатынас жасау).

 

 

Қарым – қатынастағы іс – әрекет «адам – адам» сферасы  дәрігердің жемісті іс – әрекетінің маңызды бір тұсы, тек арнайы дәрігерлік дайындық пен жалпы адамшылық қасиеттері ғана емес, сонымен қатар оның әлеуметтік психологиялық қасиеттері.

Қарым – қатынасты жақсарту үшін науқастар мен оның туыстарының  және ұжымдарының тарапынан берілетін  кері байланыс пен олардың өзіндік  бағалауы  негізгі құрал болып  табылады.

Дәрігер тұлғасына қойылатын  психологиялық талаптар:

• Аффиляция болу яғни бауыр басу, адалдық , басқа адамдармен бірге болуға ұмтылу , науқасқа қызығушылықпен қарау ;
• Эмоцияналды тұрақтылық . Бұл науқастың дәрігерге деген сенімділігін арттырады, яғни сабырлы қарым – қатынас орнатуға көмектеседі;
• Эмпатия . Бұл дәрігердің науқас қиындығымен ортақтасу , терең сезіну,

Науқас күйзелістеріне өзіндік  психологиялық тұрғыда «қатысу» болып табылады. Эмпатия негізгі үш түрлі компоненттен тұрады: 
-  Идентификация механизміне негізделген эмоцияналды эмпатия.

-  Интеллектуалды процестерге негізделген танымдық эмпатия.

-  Ішкі интуицияға сүйенетін предикативті эмпатия , яғни басқа адам туралы көзқарасты болжай алу қабілетінен көрінетін эмпатия.

• Сезімталдылық (сенситивтілік). Бұл қасиет дәрігерге науқаспен қарым қатынас жасаудағы өзінің мінез – құлқын қайта қарап , түзетуге көмектесетін «кері байланыс» рөлін атқарады.
• Кәсіби бейімделу;
• Кәсіби «имидж»;

« Дәрігер – науқас » қарым – қатынасында болатын негізгі бес түрлі қиындық :

1. Әңгіме барысында жеңілдетілген қарапайым техникалар мен тәсілдерді қолдану. Мысалы, дәрігер «үйретуші» немесе «қамқоршы» рөлінде , ал науқас орындаушы немесе оқушы ретінде болады. Мұндай жағдайда дәрігер қиын сәттерді шешуге тырыспай , одан қашуға ұмтылып ,

 

 

 

 

 

 

науқастың бұл күйіне оның қзін жауапты етуге тырысады. Яғни, дәрігер коммуникацияның өзі , емдік  процесс екенін ескермей , қателік жасайды.

2. Дәрігер мен науқастың тұлғалық ерекшеліктері әр түрлі. Бірақ , науқастың тұлғалық ерекшеліктерін түүсіну үшін , дәрігер науқаспен тиімді қарым – қатынас құруы қажет.
3. Қарым – қатынастың түрлі тәсілдері , білімдер мен дағдыларды

қолдана алмау. Кей кездері  бар білімдер мен іскерліктерді  немесе қарапайым қарым – қатынас  тәсілдерін пайдалана алмау жағдай жиі кездесіп жатады. Сондықтан , дәрігердің тәжірибелі болуы оның қарым – қатынас әдістерін қолдану шеберлігі өте маңызды.

4. Науқастар , әдетте , өздерінің диагноздарын білгісі келеді , бірақ кейде оған аса мән бермеуі мүмкін. Ал , кейде нақастар диагнозын білгісі де келмейді. Сондықтан , дәрігер , жағдайға орай науқастың мінез – құлқына қарай әрекетете алады.
5. Тәуекел ету қажеттілігін түсінбеу немесе оны дұрыс бағаламау. Дәрігердің ұсынған кеңестері немесе әрекеттері , басқа қауіпті шешімдерден гөрі тәуекелі неғұрлым аз шешімді қабылдауына байланысты. Дәрігердің кей сттерде , ең дұрыс әрекеті – бұл тәуекел мен қауіп деңгейін өлшеп сандық баға беру болып табылады. Науқастарға мұндайда жағдайды толық түсіндіріп , өзіңіздің қалай әрекет еткіңіз келетінін айтыңыз , бірақ шешімді науқастың өзіне қабылдатқаныңыз дұрыс.

Медициналық этиканың негізгі  қағидалары:

1. Науқасқа оның денсаулығы туралы ақпарат беру,

Пациентке денсаулығы және оның қандай құқықтары бар екендігі туралы ақпарат беру дәрігердің адамгершілік парызы болып табылады. Әр азаматтың  өзіне түсінікті түде денсаулығының  жағдайы, зерттеу нәтижелері , қандай ауруы бар екендігі , оның диагнозы мен болжамы , емдеу әдістері, оған байланысты қауіп , дәрігерлік емдеудің нұсқалары , олардың нәтижелері мен  жасалған емнің қорытындысы туралы ақпарат алуға құқығы бар. Науқастың денсаулығы туралы ақпарат оның өзіне , ал он бес жасқа толмаған және заң жүзінде азаматтығы шектелген жағдайда олардың өкілдеріне беріледі. Мұндай ақпаратты науқастың өзіне немесе оның өкіліне беру қызметін емдеуші дәрігер немесе бөлім меңгерушісі атқарады. Денсаулығы туралы ақпаратты азаматқа еркінен тыс беруге болмайды. Азаматттың медициналық құжаттарындағы ақпарат кәсіби құпия болып табылады жіне оны үшінші адамға берілмеуі керек.

2. Науқасқа деген адал қарым – қатынас, оның заңды құқығын сыйлау;

Дәрігердің маңызды  қағидасы науқас өміріне дген құрмет пен аяушылық таныту болып табылады. Дәрігер науқастың  қайғысын жеңілдетуге деген құқығын , заманауи медициналық ілім деңгейінде сыйлауға міндетті. Адамдардың тән  және психикалық саулығына зиян келтіретін әрекеттерден үзілді - кесілді аулақ болу , бас тарту , өлімді тездетпеу, өзін – өзі өлтіруге себеп болмау медициналық қызметкердің парызы болып табылады.

3. Науқастың адамгершілік қасиеттерін сыйлау;

Науқастың әлеуметтік жағдайларына , ауруының ерекшеліктеріне , материалдық  жағдайларына және т.б.  өзгешеліктеріне  қарамастан үнемі білікті көмек  көрсетуге дайын болу – дәрігердің міндеті. Терапия барысында дәрігер науқастың жеке мұқтаждықтарын , оның емдеуді жоспарлау мен орындауға қатысу құқығын ескеріп отырғаны жөн. Науқастармен кездесу кезінде келесі ережелерді үнемі естен шығармағаны жөн: кез – келген ағдайда науқасты мұқият тыңдау , сұрақ қойған соң міндетті түрде жауабын тосу; өз ойын барынша анық , түсінікті , қарапайым түрде жеткізу. Науқасқа өркөкіректік танытып , намысына тиюге , немқұрайлы қарап , қорлауға болмайды.

4. Ең бірінші қағида – зиян келтірме.

« Зиян келтірме » қағидасы медицинада аса маңызды этикалық ереже. Науқастың рухани дүниесіне , денесіне әдейі немесе байқамай я болмаса білместіктен зиян келтіруге болмайды. Меддициналық қызметкердің алып отырған орнына байланысты науқастың денсаулығына зиян келтірмеу ең маңызды міндеті болып табылады. Бұл міндетке немқұрайлы қарау салдарынан науқастың денсаулығына зиян келтірсе онда медициналық қызметкер заң жүзінде жауапқа тартылады. Медициналық қызметкер басқалардың да науқасқа зиян келтіруіне немқұрайлы қарамауы тиіс. Ем шаралар мен науқасты ауырсындыратын басқа да медициналық әрекеттер тек

 

 

 

 

 

науқастың пайдасы үшін жасалуы  керек.

5. Пациенттің медиициналық көмекке келісуге немесе келіспеуге құқығы.

Аталған қағида науқасқа оның денсаулығы туралы ақпарат беру қағидасымен  байланысты және науқасқа терапиялық көмектің түрін таңдап аалуына мүмкіндік  беруді қарастырады науқасқа қандай медициналық көмек көрсетілетіні  туралы жан – жақты ақпарат  беріліп , соған қатысты кеңестер толық қамтылуы тиіс. Осы шарт сақталған  жағдайда ғана науқас өз әрекетін өзі  таңдап алады. Ақпаратты дұрыс толық  ұсынбау алдау болып табылады. Дәрігер науқастың немесе заңды  өкілінің кез – келген медициналық  көмекпен келісу немесе келіспеу құқығына құрметпен қарауы керек.

 

6. Науқастың сапалы әрі дер кезіндегі көмекке деген құқығы

Аталған қағида медициналық  көмектің міндеттілігін және кез  – келген адамға көрсетілетіндігі туралы нақтылайды. Дистрибутивтік әділдіктің бұзылуы әдетте күрделі операцияларға қажетті қымбат дәрілерді үлестіргенде т.б. жағдйда болатынын ескерген жөн. Осындай жағдай арқылы белгілі – бір себептермен медициналық көмек көрсеткен кезде кәсіби стандарттар мен мейірімділік қағидаларын ұстанғаны жөн. Кез – келген адамға өз біліктілігіне сай жедел жәрдем көрсету медициналық қызметкердің кәсіби әрі этикалық міндеті болып табылады.

7. Өлім халінде жатқан науқасты сыйлау.

Дәрігер өлім халінде жатқан науқастың мейірімді қарым –  қатынас жасалып құрметпен өлуге  деген деген құқығын сыйлағаны  жөн. Науқас өмірінің барынша эмоциялы рухани үйлесімділік пен аяқталуының  қажетті шартыдәрігеердің паллиативтік медициналық көмек облысынан  білімдарлығы мен іскерлігі болып  табылады.

8. Кәсіби құпияны сақтау.

Кәсіби міндеттерді орындау  барысында белгілі болған ақпараттарды дәрігер 

 

 

 

үшінші адамдардан құпия  сақтау қажет: медициналық көмек  сұрап келгені , науқастың денсаулығы , диагнозы , емі , болжамы , науқас өліп кетсе де оның жеке басы туралы мәліметтерді , зиянды әдеттерді , туыстары туралы. Дәрігер  науқас туралы ақпараттарды құпия сақтауда , кәсібилік қызметін басшылыққа ала  отырып өз міндетін бұлжытпай орындауы керек.

9. Кәсіби біліктілік

Дәрігердің маңызды міндеттерінің  бірі кәсіби біліктілігін үнемі жоғары деңгейде сақтап отыруы болып табылады. Арнайы білімдер мен іскерліктерді  үнемі жинақтап отыруы медициналық  қызметкердің кәсіби парызы. Дәрігердің кәсіби біліктілігі төтенше жағдайларда  дербес шешім қабылдауға орта және кіші медициналық персоналды басқаруға құқық береді.

10. Науқасты кәсіби біліктіліксіз емдеуден қорғау

Жасырын этикалық емес немесе біліксіз медициналық тәжірибемен  жолыққан науқасты дәрігер жан –  жақты қолдауға міндетті. Дәрігер  дәрілік істі жалпы денсаулық  сақтау жүйесін реттейтін құқық  негіздерін дәстүрлі медицинаның әдістерін  қолдануд білуі шарт. Басқа адамдардың күманды медициналық практикасына кедергі болу – дәрігердің адамгершілік парызы.

11. Өз мамандығын құрметтеу

Дәрігер өз мамандығының беделі мен репутациясын және дәрігерлік істің  стандарттарын жетілдіріп керекті дәрежеде қолдап отыруға міндетті. Дәрігер өзінің кәсіби даярлығына сын көзбен қарап өз қабілеті жетпейтін біліктілікке ұмтылғаны жөн. Дәрігер өзінің қызметі мен кәсіби білімдерін қарсы қолданбауы қажет. Дәрігердің құқығы мен парызы – өзінің рухани , экономикалық және кәсіби тәуелсіздігін қорғап отыру.

12. Дәрігер және оның әріптестері

Әріптестермен қарым –  қатынасында дәрігер адал , әділ, шыншыл болып олардың білімі мен  тәжірибесін мойындағаны жөн. Ол медициналық іс – әрекеттерді  бағалайтын объективті критерийлерді жасауға қатысуы және оның іс – әрекеттерін әріптестері әділ түрде қарастырып бағалауына ұмтылуы қажет.