Азаматтық құқықтың негізгі элеметтері

6. Бiр заңды тұлғаның  құрылтай шарты мен жарғысы  арасында қайшылықтар болған  жағдайда:

1) егер олар құрылтайшылардың iшкi қатынастарына қатысты болса,

құрылтай шартының;

2) егер олардың қолданылуы  заңды тұлғаның үшiншi тұлғалармен 

қатынастарында маңызы болса, жарғының ережелерi қолдануға тиiс.

7. Барлық мүдделi адамдар  заңды тұлғаның жарғысымен танысуға 

құқылы.

 

 

 

                                            24

 

Заңды тұлғаны қайта құру

1. Заңды тұлғаны қайта құру (қосу, бiрiктiру, бөлу, бөлiп шығару, өзгерту) оның мүлкiн меншiктенушiнiң немесе меншiк иесi уәкiлдiк берген органның, құрылтайшылардың (қатысушылардың) шешiмi бойынша, сондай-ақ заңды тұлғаның құрылтай құжаттарында уәкiлдiк берiлген органның шешiмi бойынша, не заң құжаттарында көзделген реттерде сот органдарының шешiмi бойынша жүргiзiледi. Заңдарда қайта құрудың басқа да нысандары көзделуi мүмкiн. Заңды тұлға - жинақтаушы зейнетақы қорын, сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымын, арнайы қаржы компаниясын қайта құру зейнетақымен қамсыздандыру, сақтандыру қызметі және секьюритилендіру туралы заңнамада көзделген ерекшеліктер ескерiле отырып жүзеге асырылады. Акционерлiк қоғамдарды қайта ұйымдастыру Қазақстан Республикасының акционерлiк қоғамдар туралы заң актiсiнде белгiленген ерекшелiктер ескерiле отырып жүзеге асырылады.

2. Қайта құру ерiктi түрде  немесе ықтиярсыз жүргiзiлуi мүмкiн.

3. Заң құжаттарында кӛзделген  реттерде ықтиярсыз қайта құру  сот органдарының шешiмi бойынша  жүзеге асырылуы мүмкiн. Егер заңды  тұлғаның мүлкiн меншiктенушi, ол  уәкiлдiк берген орган, құрылтайшылар  немесе заңды тұлғаның құрылтай  құжаттарында қайта құруға уәкiлдiк  берiлген органы заңды тұлғаны  қайта құруды сот органының  шешiмiнде белгiленген мерзiмде  жүзеге асырмаса, сот заңды тұлғаның  басқарушысын тағайындайды және  оған осы заңды тұлғаны қайта  құруды жүзеге асыруды тапсырады. Басқарушы тағайындалған кезден  бастап заңды тұлғаның iсiн басқару  жӛнiндегi ӛкiлеттiк соған ауысады. Басқарушы сотта заңды тұлғаның  атынан әрекет етедi, бӛлу балансын  жасайды және оны заңды тұлғаны  қайта құру нәтижесiнде туындайтын  құрылтай құжаттарымен бiрге соттың  бекiтуiне бередi. Аталған құжаттарды  соттың бекiтуi жаңадан пайда болған  заңды тұлғаларды мемлекеттiк  тiркеу үшiн негiз болады.

4. Заңды тұлға, бiрiктiру  нысанында қайта құрылатын реттердi қоспағанда, жаңадан пайда болған  заңды тұлғалар тiркелген кезден  бастап қайта құрылған деп  есептеледi. Заңды тұлғаны оған  екiншi бiр заңды тұлғаны бiрiктiру  жолымен қайта құрған кезде, заңды  тұлғалардың мемлекеттiк регистрiне  бiрiктiрiлген заңды тұлға қызметiнiң  тоқтатылғандығы туралы жазба  жасалған кезден бастап олардың  бiрiншiсi қайта құрылған деп есептеледi.

 

 

 

 

 

 

                                            25

Банкроттық

Банкроттық - борышкердiң соттың шешiмiмен танылған оны таратуға негiз болып табылатын дәрменсiздiгi. ттық туралы заңдармен белгiленедi Борышкердiң - жеке кәсiпкердiң немесе заңды тұлғаның ақшалай мiндеттемелер бойынша несие берушiлердiң талаптарын қанағаттандыра алмауы, еңбек шарты бойынша жұмыс iстейтiн адамдармен еңбегiне ақы төлеу жөнiнде есеп айырыса алмауы, сондай-ақ бюджетке және бюджеттен тыс қорларға мiндеттi тӛлемдердi қамтамасыз ете алмайтын қабiлетсiздiгi оның дәрменсiздiгi деп түсiнiледi.

Банкрот деп тану

1. Банкроттық ерiктi түрде  немесе мәжбүр ету тәртiбiмен  танылуы 

мүмкiн.

2. Банкроттықты ерiктi түрде  тану борышкердiң сотқа берген  ӛтiнiшi

негiзiнде жүзеге асырылады. 

3. Мәжбүр ету тәртiбiмен  банкрот деп тану несие берушiнiң, ал заң 

актiлерiнде көзделген жағдайларда өзге де адамдардың сотқа өтiнiш беруi

негiзiнде жүзеге асырылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                  26

 

ҚОРЫТЫНДЫ 
 
Сонымен, азаматтық құқық реттейтін қоғамдық қатынастар шеңбері өте кең және әртүрлі, сондықтан оларды толықтай атап өту мүмкін емес. Бұны істеудің қажетіде жоқ, өйткені азаматтық-құқықтық ғылымының пәніне азаматтық құқық реттейтін қоғамдық қатынастардың барлығын нақтылықпен атап өту кірмейді, оған азаматтық құқық деп аталатын саланың бір пәнінде олардың барлығын біріктіруге мүмкіндік беретін жалпы қасиеттерін анықтау жатады. 
Азаматтық құқық пәнінің түсінігі азаматтық құқықпен реттелетін қоғамдық қатынастар туралы мәселелермен байланысты болса, әдіс түсінігі осы қоғамдық қатынастардың азаматтық құқық нормаларымен қалай реттелетіні туралы мәселелермен байланысты. Сондықтан құқықтық реттеу пәні мен әдісі арасында қатты байланыс бар. Әдіс құқықтық реттеу пәнінің ерекшеліктерімен қайта анықталады.  
Азаматтық құқық пәнін құрайтын қоғамдық қатынастар өзара бағалау сипатына ие. Қоғамдық қатынастарға қатысушылардың өзара бағалауы тек қана бағалаушы тараптар тең болғанда ғана қалыптаса алады. Сондықтан мүліктік-құнды және жеке мүліктік емес қатынастар тараптардың теңдік негізінде реттелсе ғана толық дами алады. Қорытындылай келсек, азаматтық құқықтарда тараптардың заңдық теңдігі әдісі қолданылады. Азаматтық құқықта бұны диспозитивтік қағида деп қарастырады. 
Азаматтың құқықтық субъектілерге тоқтала кететін болсақ оларды 3 деңгейге бөліп қарастыруымызға болады. Қазақстан Республикасының жеке куәлігін алған Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын азаматтар. 
Азаматтардың құқықтық қабілеттілігі. Азаматтық құқыққа ие болып, міндет атқару қабілеті (азаматтық құқық қабілеттілігі) барлық азаматтарға бірдей деп танылады. 
Азаматтардың тұрғылықты жері. Азамат тұрақты немесе көбінесе тұратын елді мекен оның тұрғылықты жері деп танылады. 
Он төрт жасқа толмаған адамдардың немесе қорғаншылықтағы азаматтардың тұрғылықты жері олардың ата-анасының, асырап алушыларының немесе қорғаншылығының тұрғылықты жері болып табылады. 
Азаматтардың есімі. Азамат өз фамилиясы мен өз есімін, сондай-ақ қаласа, әкесінің атын қоса, өз атымен құқықтар мен міндеттерге ие болып, оларды жүзеге асырады.  
Құқық қабілеттілік дегеніміз азаматтық құқықтарды иелену және міндеттерді өтеу қабілеттілігі. Құқы қабілеттіліктің мазмұны азаматтық заңнамаға сәйкес, азамат иелене алатын құқықтар мен міндеттердің кешені арқылы ашылады. 
Мүліктік қатынас деп мүліктік-құнды қатынастарға қатысушылар осы қатынастарды құрған материалдық қажеттіліктер болып табылатын еңбектің саны мен сапасын өзара бағалай алады деп анықтайды. Жеке мүліктік емес қатынастар өз кезегінде осы қатынастарға қатысатын азаматтардың, тұлғаның дара қасиеттерін өзара бағалау жағдайларын қарастырған.  
Азаматтық құқықтың тағы бір қажетті элеметтінің бірі ретінде мазмұны қарастырылады, мазмұны деп осы азаматтық қатынасты қалыптастырушы тараптардың арасындағы негізгі құқықтары мен міндеттерін айтамыз.

                                                                27

Ал азаматтық құқықтың нысаны деп осы жоғарыдағы жағдайларды рәсімдеу тәртібін айтамыз, мысалы азаматтық қатынасты ауызша немесе жазбаша нысанда рәсімдеуге болады. 
Азаматтардың әрекет қабілеттілік ұғымы. Азаматтың өз әрекеттерімен азаматтық құқықтарға ие болуға және оны жүзеге асыруға, өзі үшін азаматтық міндеттер жасап, оларды орындауға қабілеттілігі кәмелетке толғанда яғни он сегіз жасқа толғаннан кейін толық көлемде пайда болады.  
Азаматтық құқық субъектілік туралы түсініктер тұлғаларда құқыққабілеттілік және әрекет қабілеттілік сияқты қасиеттердің болуымен байланыстырылады. Азаматтық құқықпен реттелетін құқықтық қатынастар адаммен өмір бойы бірге жүреді: адамның туған кезінен қайтыс болғанына дейін. Әрине, жаңадан туған нәрестенің шарт жасасуын көзге елестету қиын, сәби азаматтық құқықтар мен міндеттердің белгілі бір жиынтығына ие бола алады (өсиетке мүлік алуға, меншік иесі болуға және т.б). 
Әрекет қабілеттіліктің құқық қабілеттіліктен ерекшелігі, ол психикалық еркіндіктің белгілі бір дәрежесіне жетуді көздейтін, азаматтың еріктік іс әрекеттер жасауымен байланысты. Заң азаматтың әрекет қабілеттілікке жетуінің басты белгісі ретінде жасты қарастырады.  
Толық әрекет қабілеттілік кәмелетке толғандарға, яғни 18 жасқа толғандарға ғана тиесілі болады. Осы ережеден кейде бас тартуға да жол беріледі: толық әрекет қабілеттілік азаматқа 18 жасқа толмай ақ, егер ол некеге отыратын болса және оның некелік жасы заңмен көрсетілген тәртіппен төмендетілсе, берілуі мүмкін.  
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                      28

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 
 
7. Гражданское  право. Учебник. В 2 т. /Отв. Ред. Е.А. Суханов. - М.: Изд-во БЕК. Т.1, 1994.-431 с. 
8. Гражданское право: Курс лекций. Учебное пособие. /Отв. Ред. О.Н. Садиков. - М.: Изд-во БЕК. Ч. 2:Обязательственное право. - 1997. –687с. 
9. Гражданское право. Учебник. В 2 т. /Отв. Ред. Е.А. Суханов. - М.: Изд-во БЕК. Т.1, 1993.-383 с. 
10. Советское гражданское право. Учебное пособие: в 2 ч. /Отв. Ред. О. А. Красавчикова. –М.: Высшая школа, 1968.- 519с. 
11. Советское гражданское право. Учебник. /Отв. Ред. О. Н. Садиков. - М.: Юридическая литература, 1983.- 464с. 
12. Советское гражданское право: в 2 ч. Учебник. /Отв. Ред. В. Т. Смирнов. –2-е изд., перераб. и доп. - Л.: Изд-во ЛГУ. Ч. 1, 1982.- 414с. 
13. Советское гражданское право. В 2 т. Учебник. /Отв. Ред. В. П. Грибанов. –М.: Юридическая литература. Т.1, 1979.- 552 с. 
14. Гражданское право Республики Казахстан: (Общая часть). Учебное пособие. /Отв. ред. Г. И. Тулеугалиев, К. С. Мауленов.- Алматы: Гылым. Т.1, 1998. –227 с. 
15. Гражданское право Республики Казахстан: (Общая часть). Учебное пособие. /Отв. ред. Г. И. Тулеугалиев, К. С. Мауленов. –2-е изд., перераб. и доп. - Алматы: Гылым. Т.1, 1999. –227 с. 
16. Гражданское право. Учебник. /Под ред. А. П. Сергеева, Ю. К. Толстого. –3-е изд., перераб. и доп.-М.: ПРОСПЕКТ. Ч.1, 1998.- 631с. 
 

 

 

 

                                                       29

Қосымша әдебиеттер:

1. Жайлин Г.А. Қазақстан  Республикасының азаматтық құқығы/

Ерекше бөлім. – А.,2003.

2. Саяқбаева Н.А. Гражданское  общество и правовое государство. – 

Алматы, 2000.

3. Қазақстан Республикасының  конституциясы 30 тамыз 1995ж. (21

мамыр 2007ж. өзгертулер мен толықтырулар).

4. №409 – I 1 шілде 1999ж. «ҚР-ның азаматтық кодексі» (ерекше

бөлім) (19.06.2007ж. өзгертулер мен толықтырулар).

5. ҚР-ның азаматтық кодексі (ерекше бөлім) (04.12.2008ж.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                      30