Еліміздің көшбасшысы болуға кім лайық?

	С.Ж.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ  ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА  УНИВЕРСИТЕТІ		КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ  УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ  С.Д.АСФЕНДИЯРОВА

 

Презентация

 

Тақырыбы: Еліміздің көшбасшысы

  болуға кім лайық?

 

Орындаған: Төлеуова Б.Д.

Қабылдаған: Жүсіпова К.Н.

Группа: 12-012-02

Зерттеу агенттігі ағымдағы жылдың наурыз айында саяси элита ішіндегі ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың мемлекет басшысы ретінде ықтимал мұрагерлерінің мүмкіндіктеріне қатысты объективті баға беру үшін сарапшылар арасында сауалнама жүргізді.

 

Рейтингтік зерттеу Қазақстанның саяси элитасының 23 өкіліне қатысты жүргізілді. Оған қоса, сарапшыларға аталмыш орынға ие болу мүмкіндігі бар тұлғаларды атау ұсынылды.

Сонымен қатар зерттеу аясында болашақ мұрагерге тиісті саясаткерлердің 9 негізгі факторларының маңыздылығы есепке алынды.

 

Сауалнамаға республикадағы саяси және әлеуметтік-экономикалық үрдістерді зерттеп жүрген жоғары тәжірибелі 41 маман қатысты.

 

Зерттеу нәтижелері орташа балдарды анықтау арқылы SPSS бағдарламасымен есептелді.

 

Көрсетілген әрбір саясаткерлердің  мүмкіндіктерін бағалау үшін 7 балдық жүйе («1» – ең төмен, «7» -ең жоғары) қолданылды. Аталмыш тұлғалардың мүмкіндіктеріне әсер ететін факторларды сараптау үшін 9 балдық жүйе («1» – ең төмен, «9» -ең жоғары) арқылы жүргізілді.

Факторлар бағасы

 

№	Факторлар	Балдар
		2013	2012
1	ҚР  Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың сенімі	7,61	8,43
2	Ішкі билік элитасындағы басқа ықпал етуші топтар мен негізгі тұлғалар үшін тиімділігі	6,68	6,69
3	Саяси ықпал етуі	6,29	6,23
4	Биліктің  жоғары эшелонындағы жақын жақтастардың (ықпал етуші топтар) бар болуы	6,08	5,89
5	Әлеуетті  саладағы ықпал етуі	5,82	5,37
6	Сыртқы  күштерден, әлем державаларының көшбасшыларынан  қолдау алу мүмкіндігі	5,26	5,51
7	Экономикалық  ықпал етуі		5,43
8	Кәсіби  қасиеттер (білімі, басқарушылық өтілі  және т.б.)	4,32	5,09
9	Қоғам ішіндегі танымалдылығы мен әйгілілігі		5,06

Алғашқы үштікке ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың сенімі (7,61 балл), ішкі билік элитасындағы басқа ықпал етуші топтар мен негізгі тұлғалар үшін тиімділігі (6,68 балл) және оның саяси ықпал етуі (6,29 балл) енді.

 

Мұндай бағалалар Қазақстанның билік элитасы белгілеген «ойын тәртібін» көрсетіп отыр. Себебі мемлекеттің саяси-билік жүйесіндегі негізгі тұлға мемлекет басшысы болып табылады және ол билік элитасы ішіндегі түрлі ықпал етуші топтары арасында тепе-теңдікті ұстап келеді. Оған қоса, оның шешімінсіз элитаның ешбір өкілі келесі екінші Президент лауазымына үміттенуге жағдайы жоқ. Түрлі уақытта мемлекет басшысының бұрынғы жақтастарының (Рахат Әлиев, Әкежан Қажыгелдин, Мұхтар Әблязов, Алтынбек Сәрсенбайұлы, Жармахан Тұяқбай және т.б.) амалдары қатаң тоқтатылды.

Сонымен қатар мемлекет басшысы билік элитасындағы ықпал етуші топтар мен жеке тұлғалардың көңіл-күйін ескере отырып, ыңғайлы мұрагерді анықтайды. Әйтпесе, кері жағдайда өзара қарым-қатынастар мен қарсылықтар жүйесінде ішкі элитаның басым өкілдерінің қолдауынсыз республиканың екінші Президентінің позициясы тұрақсыз болары анық.

 

Президенттік орынға мүмкіндігі бар мұрагердің саяси ықпал ету деңгейі де үлкен маңызға ие. Бірақ та алғашқы екі факторларды ескермейінше, аталмыш тұлғаның (Қазақстанның саяси-билік жүйесіндегі алар орнына қарамастан) келесі мемлекет басшысы ретінде болу үміті жоқ.

Сондай-ақ, екі зерттеулердің нәтижелерін салыстыру арқылы иерархиядағы факторлар мен көрсеткіштердің өзгерісі әлдеқайда байқалады. Әсіресе, мемлекет басшысының ықтимал мұрагерлерге деген сенімінің төмендігі назар аудартады. Ал үміткерлердің саяси ықпал ету көрсеткіші жоғарлағаны көрінеді.

Респонденттердің  осындай бағаларының өзгерісін былай түсіндіруге болады. Сонғы жылдары билік элитасында және елдегі болған үрдістер аясында республикадағы жағдайды бақылау мен жоғарғы биліктің болашақ сабақтастығын қамтамасыз ету бойынша басшылық мүмкіндіктерінің белгілі бір деңгейде азаюы байқалды. Ал осындай уақытта ағымдағы жағдай мен елдің болашақ дамуы үшін жауапкершілікті ала білетін элита өкілдерінің саяси салмағы мен потенциалы артатыны айқын.

Екінші үштікке кірген факторлар алғашқы үштікке қарағанда екінші деңгейде болғанымен, ҚР Президентінің мұрагерлер позициясына үмітті тұлғалар үшін үлкен рөл атқарады.

Қазақстан саяси элитасының ықпал етуші топтарға бөлінуі мен олардың елдегі саяси және экономикалық ресурстар үшін үнемі тартыс жағдайында президенттік таққа үміткер-мұрагерлердің осылардан алшақ болуы аталмыш мақсатқа сәтті жетуіне кепілдік бола алмайды. Сол себепті анықталған тұлғалар үшін биліктің жоғарғы эшелонында жақын жақтастардың немесе потенциалды одақтастардың (6,08 балл) болуы маңызды. Бұл фактор 2012 жылғы зерттеу нәтижелерімен салыстырғанда өскенін көруге болады.

 

Болашақ мемлекет басшысы үшін тек ішкі билік элитасында ғана емес, сонымен қатар Қазақстанның стратегиялық маңызды сыртқы әріптестер тарапынан да, оның ішінде әлемдік ірі мемлекеттер тарапынан (5,26 балл) мойындалуы тиіс. Ресей, Қытай, АҚШ пен Еуропалық Одақтың Қазақстанға ықпал етуін түсіне отырып, болашақ мемлекет басшысын анықтауда олардың көзқарастарын ескермеу дұрыс емес (егер де Қазақстан өзінің барлық қарым-қатынастарын сақтап және одан әрмен арттыру жағдайында ғана болса).

Мүмкіндіктер бағасы

 Төменде көрсетілген Қазақстанның саяси элита өкілдеріне жасалған сарапшылық мүмкіндіктер бағаларының нәтижелері бойынша

 рейтинг жасалды:

№	Үміткер	ҚР  Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың сенімі	Саяси ықпал етуі	Экономикалық  ықпал етуі	Әлеуетті  саладағы ықпал етуі	Қоғам ішіндегі танымалдылығы мен әйгілілігі	Кәсіби  қасиеттер (білімі, басқарушылық өтілі  және т.б.)	Биліктің  жоғарғы эшелонындағы жақтастардың (ықпал етуші топтардың) бар болуы	Ішкі билік элитасындағы басқа ықпал етуші топтар мен негізгі тұлғалар үшін тиімділігі	Сыртқы  күштерден, әлем державаларының көшбасшыларынан  қолдау алу мүмкіншілігі
1	Нұртай  Әбікаев	6,22	5,8	4,18	6,15	4,85	5,49	5,7	4,63	4,37
2	Кәрім Мәсімов	5,8	5,65	5,56	4,54	5,34	5,17	4,79	3,72	4,85
3	Тимур Құлыбаев	5,05	4,78	5,98	3,82	5	4,39	5,59	4	4,9
4	Иманғали  Тасмағамбетов	4,68	5,27	4,75	3,46	6,22	5,63	4,75	3,87	4,21
5	Марат Тәжин	5,61	5,29	2,87	4,41	4,29	5,56	4,1	3,93	4,2
6	Болат Өтемұратов	5,59	4,56	5,54	3,58	3,85	4,37	4,45	3,91	3,51
7	Дариға  Назарбаева	5,76	4,54	4,27	2,77	5,85	4,22	4,76	3,16	4,02
8	Серік Ахметов	4,76	4,34	4,38	3,49	4,59	5,15	4,08	4,21	3,21
9	Қасым-Жомарт Тоқаев	5,12	3,61	2,45	2,37	5,1	5,58	3,95	4,82	4,79
10	Ахметжан Есімов	5,63	4,29	4	3,08	3,54	3,73	4,78	3,55	2,77

11	Әділбек Жақсыбеков	4,73	3,88	3,51	4,09	3,76	4,2	4,05	3,79	3,24
12	Өмірзак Шөкеев	4,58	4,18	4,54	3	4,05	4,02	4,6	3,2	2,62
13	Нұрлан Нығматулин	4,88	4,38	3,38	2,77	4,4	4,4	4,15	3,32	3,05
14	Қайрат Мәми	4,53	4,05	2,95	3,8	3,51	4,41	4,3	3,62	2,76
15	Қайрат Қожамжаров	4,13	3,48	3,03	4,4	3,48	4	3,72	2,95	3,37
16	Әсет Исекешев	4,33	3,22	4,21	2	4,25	3,61	4,01	3,56	3,05
17	Аслан Мусин	3,38	4,03	3,7	3,49	4,13	4,54	3,95	2,72	2,78
18	Қайрат Сатыбалдыұлы	4,95	3,3	3,36	3,85	2,78	3,24	4,13	2,77	2,49
19	Бақытжан Сағынтаев	4,4	3,55	3,26	2,31	3,33	4,18	3,67	3,32	2,47
20	Қайрат Келімбетов	4,38	3,41	4,18	2,15	2,59	4,59	3,09	3,11	3,04
21	Самат Әбіш	5,05	2,78	2,56	4,17	1,79	3,36	4,03	3,19	2,37
22	Бахыт Сұлтанов	3,97	2,84	3,14	1,94	2,57	3,92	2,97	2,8	2,26
23	Бауыржан Байбек	4	2,56	1,76	1,54	3,08	2,82	2,95	2,38	1,79

 

№

Үміткер

ҚР  Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың сенімі

Саяси ықпал етуі

Экономикалық  ықпал етуі

Әлеуетті  саладағы ықпал етуі

Қоғам ішіндегі танымалдылығы мен әйгілілігі

Кәсіби  қасиеттер (білімі, басқарушылық өтілі  және т.б.)

Биліктің  жоғарғы эшелонындағы жақтастардың (ықпал етуші топтардың) бар болуы

Ішкі  билік элитасындағы басқа ықпал  етуші топтар мен негізгі тұлғалар үшін тиімділігі

Сыртқы  күштерден, әлем державаларының көшбасшыларынан  қолдау алу мүмкіншілігі

Айтып кетерлік жәйт, Қазақстанның саяси элита өкілдерін зерттеу барысында өзгерістер енгізілді. Мәселен, қазіргі тізімге Парламент Мәжілісінің депутаты Серік Үмбетов (2012 жылы ол ҚР Президент істері басқарушысы болды) кірмеді. Сонымен бірге қазіргі Қауіпсіздік Кеңесінің хатшысы Қайрат Қожамжаров пен Премьер-министрдің бірінші орынбасары – Өңірлік даму министрі Бақытжан Сағынтаев енді.

Орын	Динамика	Ықтимал үміткердің аты-жөні	Орташа  салмақ (сәуір,2013)	Орташа салмақ(мамыр, 2012)
1		Нұртай  Әбіқаев	30,54	30,68
2		Кәрім Мәсімов	28,91	29,38
3		Тимур Құлыбаев	27,69	28,8
4		Иманғали  Тасмағамбетов	26,88	28,49
5	+5	Марат Тәжин	25,84	25,17
6	+7	Болат Өтемұратов	25,37	23,12
7	‑2	Дариға  Назарбаева	25,07	27,2
8	+6	Серік Ахметов	24,31	23,04
9	‑3	Қасым-Жомарт Тоқаев	23,99	26,5
10	‑1	Ахметжан Есімов	23,06	25,27
11	+1	Әділбек Жақсыбеков	22,67	23,28
12	‑4	Өмірзақ Шөкеев	22,27	25,33
13	‑2	Нұрлан  Нығматулин	22,23	23,35
14	+1	Қайрат  Мәми	21,85	21,93
15	—	Қайрат  Қожамжаров	20,80	—