Инвестициялар: түсінігі және олардың жіктелуі

-өзінің “ішкі нарығын” құру, оның кейбір секторлары басқа елдерде орналасуы мүмкін;

-өз мүддесін аймақтық және  кең ауқымды халықаралық деңгейде  мемлекетаралық қатынастарға еңгізу.

Қарапайым акцияның, немесе дауыстың 10 немесе одан да көп пайызына шетелдік бақылау болса, немесе кәсіпорынды басқарудың “тиімді дауысына” ие болса онда тікелей инвестиция деп түсініледі. Кейбіреулер үшін ол меншікпен, акционерлік капиталдағы үлеспен байланысты.

Тікелей инвестицияның халықаралық  қозғалысының көлемі жөнінде келесі мәліметтер сипаттайды. 1997 жылғы 400,5 млрд. доллар өсімінің көп бөлігі(233,1 млрд. долл )- өнеркәсібі дамыған елдер, 48,9 млрд. долл.- дамушы елдер (оның ішінде 45,3 млрд. доллардан астам – Қытай үлесіне ) және 18,4 млрд. долларға жуығы- Орталық және Шығыс Еуропа (Ресейді қоса ) елдері үлесіне тиді. Инвестициялардың негізгі бөлігі және оны іске асырушы Трансұлттық корпорациялар “үштікке “ (АҚШ, Еуропа Одағы және Жапония) шоғырланған . .[16; 331-334 бет]

 

 

Қорытынды

 

Шетелдік тікелей инвестицияның  өсу себептері және күтілетін  үрдістері түралы мыналарды айтуға болады. Халықаралық капитал жылжуының негізгі қатысушылары жеңілдікті инвестициялы режиммен ерекшелінетін елдерге емес,нарықтық үдерістер белсенді дамыған елдерге жатады. Бұл себептерге келесілер жатады: бәсекенің қысымы, жаңа технологиялар , жекешелендіру , үкіметтің қолдауы. Сонымен қатар инвестициялар келуіне белсенді әсер ететін аймақтық елдер тобын атауға болады : ЕО, НАФТА, АСЕАН, АТЭС,МЕРКОСУР. Себебі, олар бизнестің ғаламдануына,барлық деңгейде салыстырмалы инвестициялық режим әзірлеу және қолдануға жағдай жасайды.  
2000-2004 жылдары елімізге тікелей инвестиция тарту бағдарламасына сәйкес , «1999-2000» жылдардағы Қазақстанға шетелдік инвестицияны тарту бағдарламасының « орындалу нәтижелерін сараптай келе, еліміз экономикалық секторға шетелдік инвестицияны тартудың тиімді аймағы атанды деуге негіз бар. Бұл пікірді шетелдік экономика сарапшылары да қуаттайды.

1993-2001 жыл аралығындағы біздің  елге тартылған тікелей шетел  инвестициясының жалпы көлемі 16.98 млрд. АҚШ долларын құрайды . 1999 жылы экономикамызға қозғау салған шетел инвестициясының жалпы мөлшері , 1.85 млрд. АҚШ долларына тең келіп, 1998 жылға қарағанда 1.5 есеге өскені айқындалды. Ал , 2000 жылы 1999 жылмен салыстырғанда оның көлемі 49 пайызға өскені , яғни 2.75 млрд. АҚШ долларына жеткені белгілі болды. Шетел қаражатының Қазақстанның « тайқазанына» келіп түсуі және оның көлемінің көбеюі еліміздің әлемдік компанияларға ұнай бастағанын көрсетеді. 2001 жылы шетелдік инвестицияның көрсеткіші , мамандар есептеуінше, 4.41 млрд. Ақш долларын құраған. Инвестициялық белсенділік Қазақстанда Ресейден де жоғары дәрежеде екенін мына мәліметтен – ақ аңғаруға болады . 1998 жылы жекелеген инвесторлар Ресей экономикасына 25.8 пайыз қаржы салса, Қазақстан нарығында ол көрсеткіш 65 пайызға жуықтайды. Қазақстанда инвестициялық ағымның жылдан- жылға көбеюінің басты себебін жаңа мұнай- газ кеніштерінің ашылуымен түсіндіруге болады . Жыл сайын елімізге келетін шетел инвестициясының 70 пайызы тау-кен өндірісіне , оның ішінде мұнай – газ секторына жұмсалса, 10 пайызға жуығы ауыл шаруашылығы мен қайта өңдеу өнеркәсібінде игеріледі екен.

Бүгінгі таңда өндірістік инфрақұрылым саласында 27 келісім – шарт негізінде  шетел инвесторларды жұмыс істеп  жатыр. Олар бюджетімізге 689 млн . АҚШ доллары көлемінде « көк қағазын» сала отырып , 3.1 мың жаңа жұмыс орындарының 60 пайызын шетелдіктер иемденеді екен .

Үкіметіміз шетелдік инвесторлармен ауылшаруашылығы саласына қатысты  жалпы саны 14 келісім – шартқа отырып, 27 млн . АҚШ долларын қолма  – қол иемденіп , 1.6 мың жұмыс орнының ашылуына мүмкіндік жасады.

Президент соңғы жылдары Астананың  әлеуметтік – экономикалық жағынан  гүлденуіне баса назар аударып жүр. Сондықтан болар, Астанаың құрылыс – сәулет және өзге де экономикалық салаларында 20млн. АҚШ доллары көлемінде инвестиция тартылып, 2001 жылдың өзінде – ақ 291 жұмыс орнын ашты.

Әлемдік экономикадағы Қазақстанның интеграциялық қозғалысы жыл  өткен сайын артып келеді . Мәселен, 2001 жылы шетелдік инвесторлармен 16 келісім – ьшарт жасалып , 817 млн. Ақш доллары көлеміндегі капитал ел экономикасына араласты.

Бұл – 200 жылға қарағанда 7.6 есе , 1999 жылға қарағанда 1.4 есе көп . Шетел  алпауыттарының Қазақстан бюджетінің жыртығын жамауға себін тигізуі  ел экономикасына шетелдік инвестицияны тартудың халықаралық нормаларына сәйкестендіруге , яғни жетілген ұлттық заңнаманың жемісін көруге болатынына үміт ұялатады. Айталық , ел өнеркәсібінің өркен жаюына бағытталып жатқан шетелдік инвестицияның жалпы көрсеткіші капиталдың 31 пайызын құрап отыр.

Еліміздегі негізгі капитал көздерінің ең қомақты инвестициялық жобалары деп мыналарды айтуға болады : Нидерланды – 580 млн. АҚШ доллары («Испат Кармет» ААҚ);Корея – 25.1 млн. АҚШ доллары («LG ELECTRONICS»компаниясының ірі жобасы); Түркия – 39 млн. АҚШ доллары («Эфес – Қарағанды сыра жасау зауытының» ірі жобасы); Лихтенштейн – 17 млн . АҚШ доллары («АБС орталығы» ААҚ); Ұлыбритания – 11.7 млн . АҚШ доллары («Лосан – Мардон» ЖШС-нің ірі жобасы). Аралығында инвестициялық жобаларды іске асыру нәтижесінде келісім- шарт бойыншат 40мыңнан астам жаңа жұмыс орындары ашылды , 1168.5 млн. АҚШ долларының өнімі өндіріліп, оның ішінде 113.7 млн. АҚШ долларының өнімі экспортталды. Кіріс министрлігінің мәліметтеріне сүйенсек, бюджетке 31.4 АҚШ доллары көлеміндегі түсімдері түскен.

Алайда , шетелдік инвестицияны тарту барысында да көп кедергілер бар көрінеді .Олар мыналар :

- Қазақстан нарығының іскерлік белсенділіктің төменілігі;

- Реттеуші шаралар шалағайлығы ;

- Өтімді қаржы құралдарының  азаюы , төлем күшінің әлсіздік дағдарыстың орын алуы ;

- Шынайы ақпараттың жеткіліксіз болуы ;

Инвестициялық саясаттың ұтымды жүйесін  қалыптастыру үшін мемлекет Даму бюджеті , Ұлттық мұнай – газ қоры , мемлекеттік  неие ұйымы сияқты қаржылық институттар  мен механизмдерге мән беруі  шарт.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

1.Қазақстан Республикасының “Инвестиция  туралы” заңы. 2003 жыл және 2005, 2006 жылдардағы енгізілген өзгертулермен

2.М.В Ивошин «Инвестиция.  Организация управления и финонсирования.»//Москва 2009 год//

3.Аналитическая  информация  о   состояниирынка ценных бумаг Республмкиа Казахстан. // Рынок ценныхбумаг Казахстана. N° 1. 2006г,

4.Бочаров В.В. “Современный финансовый  менеджмент”  Москва Санкт-Петербург,  Нижний Новгород Воронеж Ростов-на-Дону  Екатеринбург, Самара Новосибирск Киев-Харьков. Минск. 2006 год.

5.Бочаров В.В. “Управление денежным  оборотом предприятий и корпораций. Москва Финансы и статистика 2001.г.

6.Журнал “Хабаршы” 2004-2006 жылдар

7.Инвестициоиный рейтинг Казахстана // Офиальный сайт ЗАО «Казинвест », 2006г.

8.Интернет сайт WWW.WFIN.KZ

9.Косжанов.Т.Н. “Промышленная и инвестиционнаяполитика в долгосрочной стратегии экономики страны, //Транзитная экономика,№ 7.2005г,

10.Казахстанская правда. // С.Тай «Влияние прямых иностранных инвестиций// 07.03.2006г.

11.Крушевиц Л. “Инвестиционные расчеты” Питер 2004г

12.Қаржы-қаражат А. Қантарбаев //Инвестицияларды талдау// 2004-2006 жылдар

13.Хес О.//Совмещениеакцептов с количества иа качество иностранных инвестиции// Панорама. -24.08.2005г.

14.«Гос. рег. рыночный экономики » - Кушлин: Москва-2009

15. «Эк. Мем. Рет. өзекті мәселелері » Ихданов, Орманбеков: Алматы-2006

16. «Қ. Р. Индустриялды – инновациялық дамуының 2003-2015 ж. арналған стратегиясы »: Астана-2003