Есеп және аудит

                                            МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ......................................................................................................................

1. КӘСІПОРЫННЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТЫ, ЖҰМЫС ҮРДІСІ

2. КӘСІПОРЫНДА БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ

2.1 Кәсіпорында кассалық операцияларды жүргізу тәртібі

2.2 Қолма қол ақшаны  алу және кассаға кіріске алу  тәртібі 

2.3 Қолма қол ақшаны  қабылдау мен  беру және  кассалық  құжаттарды рәсімдеу  тәртібі

2.4 Кассалық кітапты,ақшаны  пайдалану кітабын жүргізу тәртібі   және ақшаны сақтау ережесі 

2.5 Есеп айырысу шоты бойынша операциялар есебі

2.6 Бухгалтерлік есептің шоттары, олардың мақсаты мен құрылысы

2.7 Банктегі есеп айырысу шоты бойынша есебі

3.  КӘСІПОРЫНДА АУДИТ ЖҮРГІЗУ ТӘРТІБІ,ҚАРЖЫЛЫҚ ТАЛДАУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ

3.1 Кассаны тексеру және  кассалық тәртіптің сақталуын  бақылау

3.2 Негізгі құралдар есебі

3.3 Еңбек және еңбекақы  есебі

3.4 Кәсіпорындағы  материалды ресурстарды қолдану тиімділігін талдау

3.5 Материалды ресурстармен қамтамасыз етілуін талдау

3.6 Түгендеу - бухгалтерлік есеп әдісінің маңызды элементі

 

ҚОРТЫНДЫ...................................................

 

 

Кіріспе

Мен «Есеп және аудит» мамандығының оқушысы Қасенова Бақытгүл өндірістік іс-тәжірибемді 3 желтоқсан айынан 29 желтоқсан айы аралығында ТОО «ПАРАПАР» мекемесінен бухгалтерия бөлімінде бухгалтердің көмекшісі ретінде іс-тәжірибеден өттім.

Бұл практикалық жұмысымды  атқарғанда осы мекеменің барлық іс қағаздарымен,соның ішінде бухгалтерлік жазбаларымен сондай-ақ ұйымдық құрылымымен, жалпы қаржылық жағдайымен танысып өткіздім.

Іс-тәжірибе мақсаты: теоретикалық білімді ары қарай тереңдетіп, бекіту, қаржылық – экономикалық талдау аймағында қажетті іс-тәжірибелік  дағды мен іскерліктерге ие болу, есептік – аналитикалық жұмыстардың  автоматтандырылуының бағдарламалық  тәсілдерін пайдалану, мекеме жұмысының  нәтижелерін объективті бағалау, шаруашылық етудің тиімділігінің ары қарай  өсу резервын анықтау, ұсынылған  тауар, жұмыс және қызметке деген  сұранысты толығымен қанағаттандыру жолдарын іздеу.

Іс-тәжірибенің негізгі  міндеттері мыналар болып табылады:

• Мекемемен, оның құрылымымен, өнімнің технологиясымен, өндірістік және басқарушылық бөлімшелердің негізгі қызметтерімен танысу;
• Мекемедегі есептік жұмыс іс-тәжірибесін, басқару құралының құрылымын, есептеу мен талдаудың қолданылатын тәсілдерінің автоматтандырылуы, қаржылық құжатнамалар мен құжат айналымының сызбасы құрамы мен мазмұнын зерттеу;
• Есептеу мен талдау ұйымының сыни талдауы, олардың ары қарай толық жетілуіне ұсыныстар енгізу;

 

 

 

 

Шаруашылық  субъектінің ұйымдық құрылымы

ШҚО,Өскемен қаласында мемлекеттік кәсіпорын болып табылады.

Департамент өз қызметін Қазақстан  Республикасының Конституциясына, Қазақстан Республикасы ратификацияланған  халықаралық шарттарға, Қазақстан  Республикасының Президенті мен  Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілеріне, өзге де нормативтік құқықтық актілерге, сондай-ақ Ережелерге сәйкес жүзеге асырады.

          ТОО «ПАРАПАР» ұйымдық – құқықтық мемлекеттік мекеме нысанындағы заңды тұлға болып табылады, мемлекеттік тілдегі өзінің атауы бар мөртағбасы мен мөртаңбаны, белгіленген үлгідегі бланкілері, сондай заңнамаға сәйкес қазынашылық органдарында шоттары бар.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Касса операцияларының есебі

Бұл кәсіпорында  банк мекемелерімен есеп айырысу  және басқа да шоттарды рәсімдеген кезде келесі құжаттар пайдаланылады.

Қолма-қол ақшаларды қабылдау, сақтау жэне жұмсау үшін шаруашылық субъектісінде касса болады. Касса — бұл қолма-қол ақшалар мен өзге құндылықгарды қабылдауға, беруге және уақыт-ша сақтауға арналған, арнайы жабдықталған, оқшауланған үй-жай.

Касса операцияларының  есебі ҚР ¥лттық банкі Басқармасының  1993 жылғы 23 шілдедегі №24 хаттамасымен бекітілген "ҚР х/ш касса операцияларьш жүргізудің уақытшатәртібіне" сэйкес жүзеге асырьшады.

Касса операцияларын орындау  кассирге жүктеледі. Ол ма-териалды-жауапты адам болып табылады да (онымен толық ма-териалдық жауапкершілік шарты жасалады), ережелерді мүлтіксіз орындауға міндетті болады.

Кассир ақша қаражатгарын банк мекемелерінен  ақша чектері бойынша алады.

Кассалық ордерлер кассадағы ақшалай  операциялар бойын-ша негізгі бастапқы құжатгар болып табылады. Қолма-қол ақ-шаларды кассаға қабылдау бас бухгалтер немесе ол өкілеттік берген тұлға қол қойған КО №1 нысанындағы кіріс касса ордері бойынша жүргізіледі. Қолма-қол ақшаларды кассадан беру КО №2 нысанындағы шығыс касса ордері бойынша немесе шығыс касса ордерінің (ШКО) мөртаңбасы қойьшып, тиісті түрде ресімделген құжаттар (төлем ведомосі, қолма-қол ақшаны беруге өтініш, шот-тар) бойынша жүргізіледі. ШКО-не бас бухгалтер мен басшының қолы қойылған болу керек. Егер ШКО қоса берілетін құжатта рұқсат ету туралы басшының қолы болса, онда оның ШКО-де оның қойған қолының болуы міндетті емес.

Кіріс касса ордері (ККО) мен оның түбіршегі, ШКО мен оны алмастыратын қркаттар сиямен немесе қаламсаптың сиясымен айқын жэне түсінікті жазылуы немесе машинкалармен басылуы тиіс. Бұл қркаттарды тазалауға, өшіруге немесе ескертіп болсын түзету жасауға болмайды. Кассалық ордерлер бойынша акдіаларды қабылдау және беру тек олар жасалған күні жүргізілуі мүмкін.

ККО мен ШКО кассаға берілгенге дейін бухгалтерияда кіріс және шығыс касса ордерлерін тіркеу журналында (КО № 3' ныса-ны) тіркелінеді. Операциялар  жасалғаннан кейін ордерлерге кас-сир қол қояды, ал оған қоса берілген құжатгар мөртабан қоюмен немесе күні көрсетілген "төленді" жазуымен өтеледі.

Ақша қаражаттарының келіп түсуі  мен жұмсалуы жөніндегі барлық операцияларды кассир КО №4 нысанындағы касса кітабьша жазады. Ол тесіліп байланған, нөмірленген жэне мөрленген болуы

Бухгалтерлік қызметтің міндететіне  мыналар кіреді:

• Құжаттарды уақытылы және дұрыс рәсімделуге және жасалған операциялардың заңдылығына алдын-ала бақылау  жасауды жүзеге асыру;
• Міндеттемелер жөніндегі қаржыландыру  жоспарына сәйкес берілген рұқсаттар шегінде міндеттемелердің  қабылдануын бақылау,бекітілген бюджеттік  бағдарламалардың паспортына және белгіленген  тәртіппен енгізілген өзгерістер ескере  отырып төлемдер жөніндегі қаржыландыру жоспарына сәйкес қаражаттың мақсатты жұмсалуын, сондай-ақ ақша қаражатымен материалдық құндылықтардың  сақталуына  бақылау жасау;
• Есепті дербес жүргізетін бюджеттік ұйымдарда рұқсаттарды дер кезінде хабарлау кезінде хабарлау. Сондай-ақ олардың шығыс сметаларын  орындалуына және бухгалтерлік есепте дұрыс жүргізуіне  бақылау жасау;
• Кірістер мен ақылы қызмет көрсетуді  сатудан алынатын қаражаттардың, жоспар бойынша шығыстарды есепке алу;
• Арнайы қаржылар  сметасы б/ша кірістер мен шығыстарды есепке алу және бюджеттен тыс басқа  да қаржылар б/ша  операцияларды есепке алу;
• Ұйымдар мен және жекелеген тұлғалар мен қаржыландыру жоспарларды орындау үстінде  пайда болатын есеп айрысуларды  дер кезінде жүргізу;
• Ақшалай қаражаттарды, есеп айрысулармен  материалдық құндылқтарды түгендеуге, жүргізуге қатысу. Түгендеудің  нәтижелерін  уақытылы  және дұрыс  анықтау  және оларды есепте бейнелеу;
• Есеп есептеу  жұмыстарын компьютерлендіру;
• Белгіленген  мерзімде бухгалтерлік есеп беруді жасау және  табыс ету;
• Ұйым басшысымен  қаржыландыру  жоспарын және соған байланысты есептеулерді жасау және келісу;
• Есеп саясаты жөніндегі құжаттарды есеп деректерін  машиналық өңдеу  бағдарламасын, оларға қатысты  есептеулерді, басқа да құжаттарды сақтау, сондай-ақ белгіленген  тәртіпте оларды архивке тапсыру.

Бюджеттік есеп экономиканы басқарудағы шаруашылық есеп жүйесі болып  табылатын маңызды  жүйе.

Есеп  айырысу шоты бойынша операциялар есебі

Уақытша бос ақшаларды  сақтау жэне қолма-қол ақшасыз есеп айырысуды жүргізу үшін шаруашылық субъектісі өзі тандаған банкте есеп айырысу шотын ашады.

Есеп айырысу шоты мьшадай  кркатгардың негізіңде ашылады:

1) шот ашуға арналған  өтініш;

2) қойылатын қол мен  мөртабан белгісінің үлгісі бар  карточка;

3) субъектінің салықтың есепке  қойылу фактісін растайтын салық органының анықтамасы;

4) мемлекетгік тіркеу  Іуралы куэліктің көшірмесі;

5) жарғы мен құрылтай  шартының (егер қэдэылтайшылар саны

1-ден көп болса) көшірмесі.

Есеп айырысу шотын  ашқан шаруашылық субъектісі оның иесі болып табылады. Ол өзіне берілген құқықтардың шегінде осы шоттағы қаражаттардың барлығына иелік жасайды.

Ақшаларды қабылдауды, беруді жэне аударуды банк мынадай қркаттардың  негізінде орындайды:

1. Қолма-қол ақшаларды кассадан  есеп айырысу шотына енгізген кезде қолма-қол ақша салымының мэлімдемесі ресімделеді.

2. Әр түрлі мақсаттар үшін  кассаға алынғанда — чек ресімделеді.

3. Басқа субъектілермен  есеп айырысқанда төлем тапсырма-'   сы жазьшады.

4. Субъект босатылған өнімдердің, орындалған жұмыстар мен қызметгердің құнын сатьш алушыдан өндіріп алуға тиіс болғанда төлем талап-тапсырмасы жасалады.

5. Шаруашылық істері  жөніндегі алқаның (комиссияның)  бұйрығы, сот органдарының атқарушы қағаздары есеп айы-рысу шотынан қаражаттар есептен шығарылатын атқарушы құжат болып табылады.

       

          Бухгалтерлік есептің шоттары, олардың мақсаты мен құрылысы

Шаруашылық қызметіне  басшылық ету үшін қорлардың жағ-дайы мен олардың көздері туралы ақпаратпен қатар осы қорлардың жабдықтау, өндіру жэне сату процестерінің барысындағы қоз-ғалысы туралы мэліметгер қажет. Ол үшін әрбір шаруашылық операциясын көрсету керек, мұның өзі қажетті ақпарат алуды қамтамасыз етеді. Осы мақсатпен бухгалтерлік есепте шотгар жүйесі пайдаланьшады. Оның көмегімен есептің экономикалық жағынан біртектес объектілері жіктелінеді.

Бухгалтерлік есептің  теориясы мен эдістемесінде бухгалтер-лік есеп шоттарының жүйесіне ерекше рөл беріледі, өйткені олар-ды пайдаланумен қатар ақпараттарды қосарлап көрсету, оларды жинақтау жэне жалпылау проблемалары шешіледі. Шоттарда жаз-балар екіжақты жазу эдісін қолдану арқылы жүргізіледі.

Бухгалтерлік есептің  шоттары дегеніміз — шаруашылық қорлары мен олардың көздерін ақшалай бағамен топтастырудың, ағымдағы есепке алудың, бақылаудың жэне көрсетудің эдісі.

Шот — бул ақпарат жинақтаушы. Кейіннен ол жинақталады жэне ә^ түрлі жинақ көрсеткіштер мен есептемелерді жасау үшін пайдаланьшады.

Шоттар шаруашылық қорларының эрбір түріне, олардың көздеріне жэне шаруашылық процестеріне бухгалтерлік есеп объектілерінің белгіленген жіктемесі арқылы ашылады. Бухгал-терлік шоттарға барлық жазулар қүжаттардың негізіңде жазылады. Операцияларды шотгарда тіркеу ақшалай турде жүргізіледі. Бүл орайда алғашқы қүжаттардағы натуралды көрсеткіштер ақшалай көрсеткіштерге ауыстырылады.

 

НЕГІЗГІ ҚҮРАЛДАРДЫҢ ЕСЕБІ

Негізгі құралдар дегеніміз – ұзақ уақыт бойы (бір және одан артық жыл) материалдық өндіріс саласында да, өндірістік емес салада да еңбек құралы ретінде іс-әрекет ететін материалдық активтер .  Негізгі құралдарға жер, жер учаскелері мен ғимараттар, машина жабдықтары, кемелер, ұшақтар, автокөліктік құралдар жылжымайтын мүлікпен біріктірілген жиһаз бен жылжымалы мүлік кеңсе жабдықтары және тағы басқалар жатады. 
         Негізгі құралдар өндіріске қатысуларына байланысты өндірістік және өндірістік емес деп бөлінеді. Өндірістік негізгі құралдар деп өнім өндіру орындарында қолданылатын негізігі құралдарды айтамыз. Олар. өндіріске арналған ғимараттар, өткізгіш тетіктер, құрылыс машиналары, көлік-тасымалдау құралдары, станоктар, двигательдер, құрал-саймандар, өлшеуіш аспаптар және т.б. Өндірістік емес негізгі құралдарға тұрмыстық үй-жайлар (коммуналдық) шаруашылығында, денсаулық сақтау, әлеуметтік қамсыздандыру, білім беру және мәдениет салаларында пайдаланылатын негізгі құралдар. 
        Негізгі құралдар пайдаланатын мақсатына және атқаратын қызметіне қарай төмендегідей топтарға бөлінеді:

1)      жер;

2)      үйлер

3)      ғимараттар

4)      өткізгіш тетіктер

5)      машиналар, көтергіш крандар, грейдерлер, бульдозерлер, электроаппараттық транформаторлар, экскаваторлар, жүк көтергіш шығырлар, бетон араластырғыш машиналар, таразылар, су өлшегіш құралдар, монометрлер, кассалық аппараттар

6)      көлік құралдары

7)      аяқталмаған құрылыс

8)      басқа да негізгі құралдар.

       Негізгі құралдардың  бастапқы құны – ол активті  салуға, сатып алуға, әкеліп жеткізуге,  орнатуға кеткен шығындардан  және сатып алу барысында төленген  салық сомаларынан, құрылысты  салу кезінде алынған несие  үшін төленетін пайыз сомалары  мен бұл құралды белгілі мақсатқа  пайдалану үшін жұмыс жағдайына  келтірумен тікелей байланысты  кез келген шығындардың жиынтығынан  құралады. 
        Негізгі құралдарды тасымалдау кезінде болған ақауларды жөндеуге кеткен және басқа да қажет болып саналатын шығындар активтің бастапқы құныны кіргізілмей, ағымдағы кезеңнің шығыны ретінде есепке алынады. 
       Ұйымдар жерді және сол жерде салынған үйлер мен ғимараттарды тұтастай сатып алғанда, ол объектілердің бастапқы құнын бухгалтерлік есепте әрбір объект бойынша бөліп көрсету керек. Өйткені жердің пайдалану мерзімінде шек жоқ, амортизацияланбайтын актив, ал үйлер мен ғимараттарға амортизация есептеледі. Егер жер учаскесі ғана пайдалануға алынып, сол жерде тұрған үй бұзылатын болып келісілсе, онда олардың құндары бөлінбейді. Жер ғана сатып алынған болып, үйлер мен ғимараттарды бұзу шығындары жер бағасына қосылып, бұзғаннан алынған материалдардың бағасы шегеріліп бастапқы құны анықталады. 
        Негізгі құралдардың баланстық құны – бұл ұйымның бухгалтерлік есебінде немесе қаржылық есеп беру ақпараттарында көрсетілген негізгі құралдардың бастапқы құнынан жинақталған тозу сомасын алып тастағандағы құны. 
        Негізгі құралдардың қалдық (жойылу) құны- негізгі құралдың пайдалану мерзімі аяқталғаннан кейін оны бұзу, жойудан кейін алынған іске жарамды, пайдалануға болатын бөлшектерінің құнынан сол объектіні есептен шығаруға байланысты жұмсалатын алдағы уақыттағы шығындарды алып тастағаннан кейінгі сома. 
       Негізгі құралдардың келісілген құны – ол сатушы мен сатып алушының келіскен құны. 
       Негізгі құралдарды пайдалануға бергенде бухгалтерлік есепке бастапқы құнымен алынады. Уақыт өте келе оларды өндіруге, салуға жұмсалатын материалдардың бағасы мен пайдаланатын техникалық шығындар және жұмысшылардың еңбекақысы, яғни жалпы негізгі құралдарды өндіру өзгеріп отырады. Осыған байланысты негізгі құралдарды оқтын-оқтын қайтадан бағалап (индексациялап) тұрады. Оны негізгі құралдарды қалпына келтіру құны деп атайды