Көсшбашылық

 

 

Басшылық сипаты

 

  X, Y теориясы. Адам факторларына ерекше көңіл бөлген ғалымдардың бірі Мак-Грегор. Ол өзінің белгілі кәсіпорындардың адамгершілік жақтары кітабында басшылықтың өктемшілік (автокатиялық және либералды демократиялық) түрге ажыратып көрсетеді. Ол жұмыскерлерге өктемшілік (автокатиялық) басшылықты Х тнориясы деп атайды. Бұл тнория бойынша өктнмшіл басшылар өзінің қарамағындағылар туралы былай ойлайды:

 

1.      Қабілеті  орташа адамдарда жұмысты жек  көрушілік сезімі басым болады. Олар әйтеуір ебін тауып, содан  қашқақтауға тырысады.

 

2.      Адамдарда  осындай қасиет басым болатындықтан  оларды бақылау, жазалау анықтамалары, қорқыту анықтамалары жұмыс істеуге  мәжіліс ету. Осындай күш-жігер  жұмсау нәтижесінде, ұйым мақсатына  жету қажет.

 

3.      Қабілеті  орташа адамдар өзіне басшылық етуі тиіс деп санайды. Олар жауапкершіліктен тайсақтайды. Оларда атаққұмарлық деген онша байқалмайды.

 

Автократ - өктемшіл басшы  өз өкілдігін барынша қолданады  шешім қабылдағанда қарамағындағыларға еркіндік бермейді.

 

              Автократ сонымен қоса өз билігіндегі барлық жұмысқа түгелей басшылық етіп, жұмысты орындауды қамтаммасыз ету үшін психологиялық қысым көрсету тіпті қорқыту мүмкін.

 

Либерал (демократ басшы ) Y теориясы бойынша мынадай қағиданы ұсынады.

 

1.      Адамға  ойнау немесе демалу үшін ақыл-ой  мен дене күшін жұмсау соншалықты қажет.

 

2.      Ұйым  мақсатына жету үшін сырттанбақылау  және жазамен қорқыту күш-жігерді  жұмылдырудың бірден бірі құрамы  емес.

 

Мақсатты шынайы түсінген адамдар өзін-өзі бақылап, өзіне - өзі басшылық ете алады.

 

3.      Мақсатқа берілгендік соған жетуге байланысты мадақтау қызметі

 

4.      Қабілеті  орташа адамдар тиісті жағдай  болғанда, өзіне жауапкершілік алып  қана қоймай, соны орындауға тырысады.

 

5.      Көз  алдында елестете білу тапқырлық  және ұйымдық проблеммаларды іскерлікпен шешу. Адамдарда көп кездесетін белгінің бірі.

 

6.      Қазіргі  өнеркәсіп революциясы жағдайында  орта буынның интелектуалдық  потенциялы мен қабілеті жарым-жартылай  ғана пайдаланады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер

 

1. Н. Қ. Мамыров, М.  С. Есенғалиева, М. Ә. Тілеужанова  - 2000 жыл;

 

2. А. Б. Молдахметова, М. Ө. Өтебаев  - 2007 жыл;

 

3. К. С. Құдайбергенов  - 2008 жыл;

 

4. www.egemen.kz, www.bnews.kz;

 

5. http://www.azattyq.org/content/article/1173499.html, 

6. Автор Батыр Бек http://www.aorda.kz/?p=11740 - 25 Шілде 2011

7. http://wikikaz.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=179:-56-&catid=1:2011-01-09-05-38-49&Itemid=2

8. http://kaz.gazeta.kz/art.asp?aid=67832

9. "Қазақ энциклопедиясы",

10. Алешин Е.П. и др