Сейшел аралдары: оффшорлық аймақтағы салық салу ерекшеліктері

Қазтұтынуодағы  Қарағанды экономикалық университеті

 

 

 

Қаржы, салық салу және сақтандыру кафедрасы

 

 

Жувандыкова Д.А.

 

 

 

 

 

 

Кедендік  және салықтық әкімшілендіруді талдау

 

 

 

 

ӨНДІРІСТІК ЕСЕП

 

 

5В050900 - «Қаржы»

 

 

 

 

      

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қарағанды 2013

 

«Қазақстан - 2030 Барлық Қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының  артуы» Қазақстан халқына Жолдауында Елбасы Үкімет алдында қазақстандықтардың өмір су сапасының өсуіне және бәсекеге қабілетті мемлекет құруға бағытталған  бірқатар маңызды стратегиялық міндеттерді  қойды.

Қазіргі уақытта халықтың өмір сүру деңгейін одан әрі даму үшін экономиканың тұрақты өсуін қолдау қажет. Ол қазіргі әлемде үздік ғылым  мен ақпараттық технологияларға  негізделген экономиканың қазіргі  заманғы үлгісіне көшкен жағдайда ғана мүмкін.

Кедендік төлемдер мен  салықтар республикалық бюджеттің  кірістеріне сезімталдықпен әсерін тигізеді – олардың үлесі кірістердің  бестен бір бөлігін құрайды. Осы кіріс көздеріне әкімшілік жүргізу өте маңызды болып табылады. Кеден одағының құрылуына байланысты Ресей мен Беларустан келетін тауарлардың импортына қатысты ғана тұтастай алғанда тауарлардың әкелінуіне салынатын кедендік баждарға, сондай-ақ жанама салықтарға әкімшілік ету схемасы өзгереді. Сондықтан осы өзгерістерге байланысты кеден одағында кедендік және салықтық әкімшілік ету жөніндегі негізгі шараларды айтып өтуге рұқсат етіңіздер.

Өздеріңізге белгілі, ағымдағы жылғы 1 қаңтардан бастап Бірыңғай кедендік тариф қолданысқа енгізілді. Ол үшінші елдерден әкелінетін тауарларға қатысты  Кеден одағына қатысушылар қолданатын әкелу кедендік баждарының бірыңғай, біріздендірілген ставкаларын белгілейді. Тиісінше, Қаржы министрлігі 1 қаңтардан  бастап жаңа ставкалар бойынша баждарға әкімшілік етуді жүзеге асырады.

Бұл ретте біздің елдерімізде  өндірілген туарларға мұндай баждар салынбайды, бірақ ұлттық кеден кодексіне  сәйкес кедендік ресімдеу рәсіміне жатады. Егер тауар шетелде шығарылса,өзара  сауда-саттық бойынша оның ресімделуі баж төлене отырып жүргізіледі.

2010 жылғы 1 шілдеден бастап  Кеден одағының Кеден кодексін  қолданысқа енгізу жоспарланып  отыр. Оны енгізу күні өткен  жылдың 27 қарашасында мемлекет басшыларының  деңгейінде ЕурАЗЭҚ Мемлекетаралық  кеңестің шешімімен мақұлданды  және Қазақстанның Парламенті  ратификациялағаннан кейін қолданысқа  енгізіледі.

Кеден одағының Кеден кодексін әзірлеу Қазақстан тарапына тапсырылғанын  атап өткім келеді, бұл біздің заңнамамыздың  әлемдік практикаға барынша жақын  екендігін мойындауды білдіреді  және кеден одағына мүше мемлекеттердің Қазақстанға сенім деңгейін анықтайды. Ұлттық кеден заңнамасын әзірлеу  кезінде Қазақстан Кеден рәсімдерін жеңілдету және үндестіру туралы конвенцияны басшылыққа алғандығы  назарға алынды.

Өзара сауда-саттықта тауарларды декларациялаудың болмауы кеден  одағы кеден кодексінің қағидатты  сәттерінің бірі болып табылады. Қатысушы мемлекеттер кеден одағының Бірыңғай кеден аумағын құрады. Тиісінше, осындай аумақта шығарылған тауарлар, сондай-ақ тараптардың бірінің аумағында бір рет кеденнен өткен шетелдік тауарлар кедендік ресімдеуге жатпайды.

Бастапқы деңгейде үшінші елдердің тауарларын кедендік ресімдеуді резиденттік қағидаты бойынша, яғни оларды тіркеу орны және орналасқан жері бойынша декларанттар (немесе кедендік брокерлер) жүргізетін болады.

Сыртқы экономикалық қызметтің  барлық қатысушылары және кеден ісі  саласында қызметін жүзеге асыратын тұлғалар үшін жалпы шарттарды белгілеу бірдей бәсекелестік мүмкіндіктерін құру үшін маңызды болып табылады.

Кеден одағы кеден кодексінің негізгі новеллалары мыналар  болып табылады:

- Кеден одағының Бірыңғай  кеден аумағы ұғымын енгізу;

- бірыңғай транзит шарттарын  құру;

- тараптардың аумағынан  шығатын және Тараптардың аумағына  шетелдік тауарлардың еркін айналымы  үшін жіберілген тауарларды кедендік  ресімдеуді және кедендік бақылауды  жою;

- кедендік транзит кезінде  кедендік төлемдер мен салықтарды  төлеуді қамтамасыз ету шараларын  өзара тану;

- арнайы жеңілдіктерді  пайдаланатын уәкілетті экономикалық  оператор институтын енгізу (қазір  бізде мұндай институт жоқ);

- лицензиялауды жою және  кеден ісі саласындағы қызметті  жүзеге асыратын тұлғалар бойынша  тізілім жүргізу.

Тікелей әкімшілік ету  бөлігінде тәуекелдерді басқару  жүйесін және тұтас емес кедендік аумақта оларды қолданудың жалпы  тәсілдерін қолдана отырып, кедендік бақылаудың бірыңғай нысандары анықталатын  және келісілетін болады. Кеден органдарының әкімшілік ресурсы кедендік бақылауды  іріктеп жүргізуге жұмылатын  болады, яғни, тек кеден одағының кедендік заңнамасын қамтамасыз ету  үшін жеткілікті болатын кедендік бақылау  нысандарымен ғана шектелетін болады.

Кедендік кодексте сауда  жүргізу және тұтас алғанда бизнесті дамыту үшін оңтайлы жағдайлар жасауға  қатысты бірқатар жеңілдіктер мен  босаңсытулар белгіленуде. Тиісінше, мөлшері  бүгінгі таңда 5000-нан 19000 еуроға дейін  ауытқып отыратын лицензиялық алымды төлеу бойынша қажеттілік алынып тасталды. Тиісінше коммерциялық қызметті жүзеге асыратын тұлғаларға түсетін  қаржылық жүктеме тікелей төмендейтін  болады.Осы бағытта өзара сауда-саттықтағы ресімдеудің жойылуымен бірге бизнестің  артық шығындары да төмендейді.

Мысалы, бүгінгі таңда  Қазақстанда тауарлар мен көлік  құралдарын УСҚ-ларда уақытша сақтау бойынша шығыстар шамамен тәулігіне 2000 теңгеден 10000-ге дейін құрайды. (Мысалы жеңіл автомобильдерді сақтау - 1450 теңгені құрайды.) Өзара сауда - саттық кезінде де кедендік брокерлердің қызметтеріне ақы төлеу қажеттігі жойылады. Мұнда Қазақстан мен Ресей  шекарасында жеткізуді бақылау  құжатын ресімдеу орташа есеппен 3000 теңгені, бір ЖКД-ны ресімдеу 12000 – 22000 теңгені құрайды . Бұл ретте декларацияға қосымша парақтардың құнын ескере отырып, шығындар сомасы өсуі мүмкін. Тиісінше кеден одағының кедендік кодексін енгізумен бірге өзара сауда-саттықта бизнес мұндай шығындарды шығармайтын болады.

Фискалдық пайдалармен бір  қатарда бизнес үшін сондай-ақ әкімшілік  жүктеме де төмендейтін болады. Өйткені  Ресеймен және Белоруссиямен сауда-саттыққа берілетін декларациялардың саны жылына бір жүз елу мыңға дейін  есептеледі.

Лицензиялауды жоюға байланысты кеден ісі саласындағы қызметті жүзеге асыратын тұлғалардың қызметтерін  бақылауды тиісті тізілімдерге кіргізу  жолымен жүргізу жоспарланып  отыр. Бұл ретте қызметтің белгілі  бір түрлерін тізілімге енгізу бойынша  функцияларды аумақтық деңгейге орталықсыздандыру  көзделіп отыр, яғни, басқа қаладан  келіп өтінім берушілерге орталық  аппаратқа жүгінудің және жолға  шығынданудың қажеттігі болмайды.

Кодекс жобасының өзін бизнес - қоғамдастықтың атынан түрлі  қауымдастықтар, сондай-ақ мемлекеттік  органдар қарады және жан-жақты талқылады. Кеден одағы Кеден кодексінің жобасы Қаржы министрлігінің ресми  сайтында орналастырылды.

Кеден одағына қатысушы мемлекеттер  арасында кедендік ресімдеу жойылатын  болғандықтан ағымдағы жылдың 1 шілдесінен бастап, кеден органдары өзара  сауда-саттықта импортқа салынатын  жанама салықты ала алмайтын болады және сондықтан бұл функция салық  органдарына беріледі. Үшінші елдерден тауар импорттау кезінде әкімшілендіруді, ҚҚС және акциздер алуды бұрынғыдай кеденшілер жүзеге асыратынын атап айтамын.

Кеден одағындағы экспорттау және импорттау кезіндегі жанама салықты алу қағидаты бойынша  тиісті халықаралық келісімге өткен  жылы Тараптар қол қойған және бекіткен. Бұл дегенің төлем тәртібін және ел үшін маңызды кіріс көзін әкімшілендіруді  мәнді өзгертеді. Ресей мен Беларустан келетін тауарлар импортынан ҚҚС  түсімі 135 млрд.теңгені құрады. Осы  ретте Қазақстан импортының үштен  бір бөлігі осы елдердің үлесіне  келеді. Осы Жанама салықты алу  жөніндегі келісімді іске асыруда  тараптар мынадай 3 құжатқа:

- Тауарларды экспорттау  және импорттау кезіндегі жанама  салықтарды алу қағидаттары туралы  Келісімге өзгерістер енгізу  туралы хаттамаға;

- Жанама салық алу тәртібі  мен олардың төленуін бақылау  тетігі туралы хаттамаға;

- Жұмыстарды орындаған,  қызметтерді көрсеткен кездегі  жанама салықтарды алу тәртібі  туралы хаттамаға қол қойған.

Осы құжаттар бекітуге жатады және ішкі шекарада бақылау болмаған жағдайда салық органдарымен жанама салық алудың нақты шараларын  анықтайтын осы Келісімнің ажырамас бөлігі болып табылады.

Салық қызметтерінің басшылары  деңгейінде салық органдары арасындағы жанама салықтардың төленген сомалары туралы электронды түрде Ақпараттар алмасудың хаттамасына қол қойылған болатын.

Осы ретте кеден одағының қатысушы мемлекеттері ерекше (еркін) экономикалық аймағындағы тауарларды импорттау және экспорттау кезіндегі  жанама салықтарды алудың тәртібі жекелеген  халықаралық шарттармен реттелетін болады.

Қазақстан Республикасының  аумағына тауарларды енгізу кезінде  жанама салықтарды кеден одағының қолданысына  енгізгенге дейін Қазақстан Республикасының  кедендік шекарасында тікелей төленген. Ресей Федерациясы мен Беларус  Республикасынан тауарларды әкелген  кезде осы салықтар кедендік одақтың  қолданысына енгізілгеннен бастап импортталған тауарлар есепке қабылданған  айдың келесі айының 20-сынан кешіктірілмей  төленуі тиіс. Осы норма бизнес жүргізуде тұтасымен жағымды  көрініс табуы тиіс,өйткені осылайша импорттаушы - салық төлеушіге 1,5 ай мерзімінде айналым қаражатын оқшауландырмай жанама салықтарды төлеу бойынша  өз міндеттемелерін орындау мүмкіндігі беріледі. Бұл іс жүзінде төлемнің мерзімін автоматты түрде кейінге  шегеру болып табылады.

2010 жылдың 1 шілдесінен бастап 2011 жылғы 1 шілдеге дейінгі кезеңде  кеден органдары on-line режимінде  ҚР шекарасынан өткен кезде  (Шұғыл Басқару Орталығы арқылы) салық органдарына импорттаушы,  экспорттаушы, көлік құралы, тауар  туралы мәліметтер, сондай-ақ сканерленген  құжаттар (тауарды сүйемелдейтін  құжат, шот-фактуралар және т.б.) көрсетілген жеткізілгенін бақылайтын  құжатқа (ЖБҚ) ұқсас берілетін  болады.

Салық органдары импорттау  кезінде жанама салық жөніндегі  салық өтінішін салық төлеуші  ұсынбаған жағдайда камералық бақылауды (зерттеу, салықтық тексеру), оның ішінде қажет болған кезде құқық қорғау органдарымен бірлесіп іс-шаралар өткізуді жүзеге асыратын болады.

Әрекетсіз салық төлеушілерді деректер қорымен салыстыру жосықсыз салық төлеушілерге қатысты олар кедендік шекараны өткен кездегі  қарсы іс әрекет нұсқаларының бірі болып табылады.

Әрекетсіздер тізімінде  тұрған импорттаушыларды анықтаған  жағдайда ақпарат тиісті іс-шараларды  жүргізу үшін салық және құқық  қорғау органдарына шұғыл берілетін  болады.

Импорттаушының адалдығы сондай-ақ оны контрагент-экспорттаушы тарпынан ақпараттандырумен қамтамасыз етіледі. Қазақстан импорттаушыларының ҚҚС-ын төлеу туралы хабарлауы ресей  экспорттаушылары үшін әкетудің растамасы  болып табылады. Бұл тараптардың  салық органдары арасында ақпараттық өзара іс-қимыл арқылы қамтамасыз етіледі. 2011 жылғы 1 шілдеден бастап ҚР шекарасы арқылы тауарлардың (жүктердің) өтуі туралы мәліметтерді білетін уәкілетті  органдармен ақпараттық алмасуды енгізгеннен  кейін егер БР немесе РФ экспорттаушылары өтініштер алмаған болса, онда олар осы туралы БР немесе РФ салық органдарына ақпарат жібереді, олар ақпараттық жүйе арқылы импорттаушы тауарларды әкелгені және жанама салықтарды төлемегені туралы ҚР салық органдарына хабарлайды. Одан басқа, тиімді өзара іс-қимылды қамтамасыз ету мақсатында Мәскеу және Минск қалаларында ҚР салық өкілдері құрылатын болады. Сондай-ақ, қазіргі уақытта тауарларды импорттау кезінде жанама салықтарды әкімшілендіру бойынша және салық салудан бас тарту профилактикасы бойынша басқа шараларды анықтау жөнінде жұмыс жүргізілуде.

Қазіргі уақытта салық  органдары ақпараттық өзара іс-қимыл  жүргізу шеңберінде уәкілетті органдар мен олардың ұсынған ақпаратын  ұсынуды анықтау бойынша жұмыстар жүргізеді.

Осылай, Кеден кодексін, Жанама салықтар бойынша келісімді енгізу:

- кеден одағы ішінде  тауарларды транзиттеу кезінде  әкімшілік тосқауылдарды жояды;

- кеден одағы ішінде  өзара сауда жүргізу кезінде  тауарлардың еркін қол жеткізілуін  қамтамасыз етеді;

- кеден одағының кеден  аумағында коммерциялық қызметті  жүзеге асыратын адамдарға фискалдық  және әкімшілік жүктемені төмендету  және тұтас алғанда кедендік  ресімдеу және бақылау кезінде  кеден рәсімдерін оңайлатады.

Таяуда Үкімет Салықтық және кедендік әкімшілендіруді жетілдіру  жөніндегі іс-шаралар жоспарын бекітті. Құжат кедендік төлемдер мен салықтарды әкімшілендіру жөніндегі функцияларды кеден органдарынан салық органдарына беруді көздейді.