Стваральнікі славянскай азбукі Кірыл І Мяфодзій

   МІНІСТЭРСТВА СПОРТУ І ТУРЫЗМУ РЭСПУБЛІКI БЕЛАРУСЬ

УА "БЕЛАРУСКІ ДЗЯРЖАЎНЫ  УНІВЕРСІТЭТ ФІЗІЧНАЙ КУЛЬТУРЫ»

 

 

 

                           Кафедра беларускай і рускай моў

 

 

                                                 РЕФЕРАТ

             Па дысцыпліне «Беларуская мова (прафесійная лексіка)»

                                   

 

 

         

                                                           Выканаў:

                                                                                          Студэнт 2-га курса, з / ад

                                                                                          Факультэт СПФСИиЕ.

                                                                                          Групы № 124

                                                                                          Конах Вадзім Мікалаевіч

 

 

 

 

 

                                                Мінск, 2013

 

Стваральнікі  славянскай азбукі  Кірыл І Мяфодзій

 

Кірыл (у міру Канстанцін) і Мяфодзій-браты, вялікія славянскія асветнікі. Заслугі Кірылы і Мяфодзія ў гісторыі культуры велізарныя.

 

Кірыл распрацаваў першую спарадкаваную славянскую азбуку і  гэтым паклаў пачатак шырокаму развіццю славянскай пісьменнасці.

 

Кірыл і Мяфодзій перавялі з грэцкага шматлікія кнігі, што  з'явілася пачаткам фарміравання стараславянскай літаратурнай мовы і славянскага кніжнай справы.

 

Кірыл і Мяфодзій на працягу  доўгіх гадоў праводзілі сярод заходніх і паўднёвых славян вялікую асветніцкую  працу і моцна спрыялі распаўсюджванню  пісьменнасці ў гэтых народаў.

 

Кірыл і Мяфодзій былі заснавальнікамі  літаратурна-пісьмовай мовы славян-стараславянскай  мовы, які ў сваю чаргу з'явіўся своеасаблівым каталізатарам для  стварэння старажытнарускага літаратурнай мовы, древнеболгарского і літаратурных моў іншых славянскіх народаў.

 

Жыццё і дзейнасць Кірылы (Канстанціна) і Мяфодзія досыць падрабязна прайграная на аснове розных дакументальных і летапісных крыніц.

 

Канстанцін (826-869 гг.) І яго  старэйшы брат Мяфодзій (820-885гг.) Нарадзіліся  і правялі дзяцінства ў македонскім  горадзе Салуні (цяпер Салонікі).

 

Абодва браты жылі ў  асноўным духоўным жыццём, імкнучыся  да ўвасаблення сваіх перакананняў і ідэй, не надаючы значэння ні пачуццёвым радасцяў, ні багацця, ні кар'еры, ні славы. Браты ніколі не мелі ні жонак, ні дзяцей, усё жыццё бадзяліся, так і не стварыўшы сабе дома або пастаяннага прытулку, і нават памерлі на чужыне.

 

Абодва брата прайшлі  скрозь жыццё, актыўна змяняючы яе ў  адпаведнасці са сваімі поглядамі і  перакананнямі. Але ў якасці слядоў ад іх дзей засталіся толькі плённыя  змены, унесеныя імі ў народную жыццё, ды невыразныя апавяданні жыццяў, паданняў, і легенд.

 

Канстанцін ўжо ў дзяцінстве больш за ўсё любіў навуку. Адным  з настаўнікаў Канстанціна, выкладаў яму філасофію, быў знакаміты  Фоцій, двойчы займаў пасаду візантыйскага  патрыярха, укладальнік і аўтар шматлікіх буйных літаратурных твораў. Дружба Канстанціна і Фоція шмат у чым прадвызначыла далейшы лёс Канстанціна.

 

Канстанцін, адмовіўшыся  ад выгаднай жаніцьбы і бліскучай  кар'еры прыняў сан святара, а  пасля тайнага сыходу ў манастыр, стаў выкладаць філасофію (адсюль мянушка  Кірыл-«Філосаф»).

 

Блізкасць з Фоціем адбілася ў барацьбе Кірыла з іконазмагарамі. Ён атрымлівае бліскучую перамогу над дасведчаным і заўзятым правадыром іканаборцаў, што несумненна, дастаўляе Канстанціну шырокую вядомасць.

 

Імператар Міхаіл, а затым  і патрыярх Фоцій пачынаюць бесперапынна накіроўваць Канстанціна, як пасланца Візантыі, да суседніх народам для перакананні іх у перавазе візантыйскага хрысціянства над усімі іншымі рэлігіямі. Канстанцін адпраўляецца ў Балгарыю, звяртае ў хрысціянства многіх балгараў; на думку некаторых навукоўцаў, падчас гэтай паездкі ён пачынае сваю працу над стварэннем славянскай азбукі. Ён удзельнічаў у пасольстве Фоція да арабам Багдадскага халіфата, з нагоды абмену палонных, пры чым зьявіўся цудоўным палемісты з мусульманскімі навукоўцамі багасловамі.

 

У 858 г. Канстанцін, па ахвоце Фоція, стаў на чале місіі да хазараў. Падчас місіі Канстанцін папаўняе свае веды габрэйскай мовы, ужывальнага  адукаванай верхавінай хазар пасля  прыняцця імі іудзейства. На шляху, падчас прыпынку ў Херсонесе (Корсунь), Канстанцін адкрыў астанкі Клімента, папы рымскага (I-II стагоддзя), які памёр, як думалі тады, тут у спасылцы, і  частка іх павёз у Візантыю.

 

Падарожжа ў глыб Хазарыі  было запоўнена багаслоўскімі дыспутаў з магометянами і юдэямі. Увесь  ход спрэчкі Канстанцін пасля  выклаў на грэцкай мове для справаздачы  патрыярху; пазней гэты справаздачу, па словах легенд, быў пераведзены Мяфодзіем  на славянскую мову, але, на жаль, гэта складанне да нас не дайшло.

 

Канстанцін нездарма быў  празваны філасофіі. Раз-пораз ён зрываўся з шумнай Візантыі куды-небудзь у адзінота. Падоўгу чытаў, разважаў. А затым, назапасіўшы чарговы запас энергіі і думак, шчодра растрачваем яго ў падарожжах, спрэчках, дыспутах, у навуковым і літаратурнай творчасці. Старэйшы брат, Мяфодзій, ішоў па жыцці прамой яснай дарогай. Толькі двойчы ён змяняў яе кірунак: першы раз-сыдучы ў манастыр, і другі-зноў вярнуўшыся пад уплывам малодшага брата да актыўнай дзейнасці і барацьбе.

 

Малодшы брат пісаў, старэйшы перакладаў яго працы. Малодшы стварыў славянскую азбуку, славянскую пісьменнасць і кніжнае справа; старэйшы практычна развіў створанае малодшым. Малодшы быў таленавітым навукоўцам, філосафам, бліскучым дыялектыкам і тонкім філолагам; старэйшы - здольным арганізатарам і практычным дзеячам.

 

Мала што вядома аб першых гадах жыцця Мяфодзія. Верагодна, у жыцці Мяфодзія не было нічога выбітнага, пакуль яна не перакрыжуюцца з жыццём яго малодшага брата. Мяфодзій рана паступіў на ваенную службу і неўзабаве быў прызначаны кіроўцы адной з падуладных Візантыі славяна-балгарскіх абласцей. Каля дзесяці гадоў Мяфодзій правёў у гэтай пасады. Затым ён пакінуў чужую яму ваенна-адміністрацыйную службу і пайшоў у манастыр. Сюды, у ціхі прытулак на гары Алімп, перасяліўся на некалькі гадоў, у прамежку паміж падарожжамі да сарацынаў і да хазараў, і Канстанцін.

 

Канстанцін, у цішыні свайго прытулку быў заняты, верагодна, завяршэннем  работ, якія стаялі ў сувязі з яго  не новымі ўжо планамі звароту  славян-язычнікаў. Ён склаў для славянскага  мовы асаблівую азбуку, так званую «глаголіцу», і пачаў пераклад Святога  Пісання на древнеболгарский мову. Дасведчанасць аб існаванні набажэнствы на народным мове ў народаў Усходу ўнушыла Канстанціну думка аб прымяненні ў набажэнстве і славянскага мовы. Ажыццявіць гэтую думку наканавана было Канстанціну разам з Мяфодзіем на ніве не Балгарыі, а Маравіі, якая лічылася ўжо хрысціянскай, але царкоўна неарганізаванай, былой прадметам дамаганняў баварска-нямецкага епіскапату і ў той жа час змагалася за сваю палітычную незалежнасць супраць Людовіка Нямецкага. Пры падтрымцы свецкай і духоўнай візантыйскай ўлады Канстанцін і Мяфодзій ў 863 годзе адправіліся ў Маравію. Тут яны прапрацавалі больш за тры гады; звярталі язычнікаў, сцвярджалі ў веры і маральнасці ўжо вернікаў, навучалі славянскай грамаце, перакладалі богаслужбовыя часткі Святога Пісання і найгалоўныя царкоўныя чын шлюбу, і ўсім гэтым, а асабліва сваёй славянскай царкоўнай службай, выклікалі незадавальненне лаціна-нямецкага духавенства. На шляху распаўсюджвання славянскага абраду ў Маравіі паўсталі амаль непераадольныя перашкоды. Канстанціну і Мяфодзію заставаўся толькі адзін выхад-шукаць дазволу створаных немцамі цяжкасцяў у Візантыі або Рыме.

 

Браты вырашылі вярнуцца на радзіму і для замацавання  ў Маравіі сваёй справы-ўзяць з сабой некаторых з вучняў, мораван, для асветы ў іерархічныя чыны. Па шляху ў Венецыю, які ляжаў праз Балгарыю, браты на некалькі месяцаў затрымаліся ў Паннонском княстве Коцел, дзе, нягледзячы на ​​яго царкоўную і палітычную залежнасць, рабілі тое самае, што і ў Маравіі. Па прыбыцці ў Венецыю ў Канстанціна адбылося бурнае сутыкненне з мясцовым духавенствам.

 

Тут жа, у Венецыі, нечакана для мясцовага духавенства, ім ўручаюць ветлівую пасланне ад таты Мікалая  з запрашэннем у Рым. Атрымаўшы папскае запрашэнне, браты працягвалі шлях ужо амаль з поўнай упэўненасцю ў поспеху. Гэтага яшчэ больш спрыяла раптоўная смерць Мікалая і ўступленне на папскі прастол Адрыяна II.

 

Рым урачыста сустрэў братоў і прынесеную імі святыню, частка астанкаў таты Клімента. Адрыян II ўхваліў  не толькі славянскі пераклад Святога  Пісання, але і славянскае набажэнства, асвяціў прынесеныя братамі славянскія кнігі, дазволіўшы здзейсніць славянам службы ў шэрагу рымскіх цэркваў, прысвяціць Мяфодзія і трох яго вучняў у святары. Гэтак жа добразычліва паставіліся да братоў і іх справе і ўплывовыя Прэлаты Рыма.

 

Усе гэтыя поспехі дасталіся  братам, вядома, нялёгка. Выдатны дыялектык  і дасведчаны дыпламат, Канстанцін, умела выкарыстаў для гэтага і  барацьбу Рыма з Візантыяй, і ваганні балгарскага князя Барыса паміж усходняй і заходняй царквой, і нянавісць папы Мікалая да Фотию, і імкненне Адрыяна ўмацаваць свой хісткі аўтарытэт набыццём астанкаў Клімента. Пры гэтым Канстанціну па-ранейшаму былі значна бліжэй Візантыя і Фоцій, чым Рым і рымскія таты. Але за тры з паловай гады яго жыцця і барацьбы ў Маравіі галоўнай, адзінай мэтай Канстанціна стала ўмацаванне створанай ім славянскага пісьменства, славянскага кніжнай справы і культуры.

 

Амаль два гады акружаныя  прыкрай ліслівасцю і ўхваленняў ў спалучэнні са ўтоенымі інтрыгамі  часова прыціхлых праціўнікаў славянскага  набажэнствы, Канстанцін і Мяфодзій жывуць у Рыме. Адной з прычын доўгай іх затрымкі было ўсё якое пагаршае здароўе Канстанціна.

 

Нягледзячы на ​​слабасць і хвароба, Канстанцін складае ў  Рыме два новых літаратурных творы: «Здабыццё мошчаў святога Клімента» і вершаваны гімн у гонар таго ж Клімента.

 

Доўгі і цяжкае падарожжа  ў Рым, напружаная барацьба з непрымірымымі  ворагамі славянскага пісьменства падарвалі і без таго слабае здароўе Канстанціна. У пачатку лютага 869 г. ён лёг у ложак, прыняў схіму і новае манаскае імя Кірыл, а 14 Люты памёр, перад смерцю узяўшы з Мяфодзія абяцанне працягваць пачатае ў Маравіі справу.

 

Са смерцю таленавітага брата  для сціплага, але самаадданага і  сумленнага Мяфодзія пачынаецца пакутлівы, сапраўды хросны шлях, усеяны здавалася  б непераадольнымі перашкодамі, небяспекамі і няўдачамі. Але  самотны Мяфодзій зацята, ні ў чым  не саступаючы ворагам, праходзіць гэты шлях да самага канца.

 

Праўда, на парозе гэтага шляху  Мяфодзій параўнальна лёгка дасягае новага вялікага поспеху. Але поспех гэты спараджае яшчэ большую буру гневу і супраціву ў постаці ворагаў славянскага пісьменства і культуры.

 

У палове 869 г. Адрыян II па просьбе  славянскіх князёў, адправіў Мяфодзія да Расціславу, яго пляменніку Святаполку і Коцел, а ў канцы 869 г. пры вяртанні Мяфодзія ў Рым, узвёў яго ў  званне арцыбіскупа Паноніі, дазволіўшы набажэнства на славянскай мове. Акрылены гэтым новым поспехам, Мяфодзій вяртаецца да Коцеолу. Пры нязменнай дапамогі князя ён разгортвае разам з вучнямі вялікую і кіпучую працу па распаўсюджванню славянскага набажэнствы, пісьменнасці і кніг у Блатенском княстве і ў суседняй Маравіі.

 

У 870 г. Мяфодзій быў прысуджаны да турэмнага зняволення, атрымаўшы  абвінавачанне ў парушэнні іерархічных  правоў на Панонію.

 

Ён прабыў у турме, пры  самых цяжкіх умовах, да 873 года, калі новы папа Ян VIII прымусіў баварскі епіскапат  вызваліць Мяфодзія і вярнуць  яго ў Маравію. Мяфодзію забараняецца славянскае набажэнства.

 

Ён працягвае справу царкоўнага прылады Маравіі. Насуперак забароне таты, Мяфодзій працягвае ў Маравіі набажэнства на славянскай мове. У кола сваёй дзейнасці Мяфодзій залучыў на гэты раз і іншыя, суседнія з Маравіі, славянскія народы.

 

Усё гэта падштурхнула нямецкае духавенства распачаць новыя  дзеянні супраць Мяфодзія. Нямецкія святары настройваюць Святаполка супраць  Мяфодзія. Святаполк піша ў Рым данос на свайго арцыбіскупа, абвінавачваючы яго ў ерасі, у парушэнні канонаў каталіцкай царквы і ў непаслушэнства таты. Мяфодзію ж атрымоўваецца не толькі апраўдацца, але нават схіліць папу Яна на свой бок. Папа Ян дазваляе Мяфодзію набажэнства на славянскай мове, але прызначае яму ў біскупы Вихинга-аднаго з самых зацятых праціўнікаў Мяфодзія. Вихинг стаў распаўсюджваць чуткі аб асуджэнні татам Мяфодзія, але быў выкрыты.

 

Да мяжы стомлены і змучаны  усімі гэтымі бясконцымі інтрыгамі, падлогамі і даносамі, адчуваючы, што яго здароўе бесперапынна слабее, Мяфодзій з'ехаў адпачыць у Візантыю. Мяфодзій правёў на радзіме амаль тры гады. У сярэдзіне 884 г. Ён вяртаецца ў Маравію.

 

Вярнуўшыся ў Маравію, Мяфодзій ў 883г. заняўся перакладам на славянскую мову поўнага тэксту кананічных кніг Святога Пісання (акрамя Макавейскіх кніг). Скончыўшы свой цяжкая праца, Мяфодзій яшчэ больш аслабеў. 19 красавіка 885 г. Мяфодзій сканаў.

 

Са смерцю Мяфодзія справа яго ў Маравіі наблізілася да згубы. З прыбыццём у Маравію Вихинга пачаўся пераслед вучняў Канстанціна і Мяфодзія, знішчэнне іх славянскай царквы. Да 200 клірыкаў-вучняў Мяфодзія было выгнана з Маравіі. Мараўскі народ не аказаў ім ніякай падтрымкі. Такім чынам, справа Канстанціна і Мяфодзія загінула не толькі ў Маравіі, але і наогул у заходніх славян. Затое яно атрымала далейшае жыццё і росквіт у паўднёвых славян, збольшага у харватаў, больш-ў сербаў, асабліва ж у балгараў і, праз балгараў у рускіх, усходніх славян, які злучыў свае лёсы з Візантыяй. Гэта адбылося дзякуючы вучням Кірылы і Мяфодзія, выгнаным з Маравіі.