Уровни фиксации факта

Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь

Установа адукацыі

«Гарадзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы»

 

Філалагічны факультэт

 

Кафедра журналістыкі

 

 

Спецыяльнасць: Журналістыка

 

 

 

Курсавая праца

Нататка. Узроўні фіксацыі факту

 
студэнта 2-га курсу

філалагічнага факультэта

дзённай формы навучання

Шамшорыка Рамана Аляксандравіча

 

Кіраўнік:

Выкладчык

кафедры журналістыкі 
Герасімчык Ірына Аляксандравна

 

 

 

 

Гродна 2012

Змест

ЧАСТКА 1 ТЭАРЭТЫЧНАЯ ЧАСТКА

УВОДЗІНЫ…………………………………………………………………………3

1.1 Нататка як адзін з жанраў публіцыстычнага стылю ………………….……4

1.2 Прырода, выгляды і прызначэнне факту ў журналісцкім творы………….9

1.3 Месца факту ў інфармацыйным жанры «нататка».…………………...........12

1.4 Паняцце фіксацыі факту  у журналістскім тэксце…………………………….13

ЧАСТКА 2 ПРАКТЫЧНАЯ ЧАСТКА

2.1 Выяўленне ўзроўняў фіксацыі факту ў нататках на прыкладзе газеты «Савецкая Беларусь»………………………………………………………………..15

ЗАКЛЮЧЭННЕ…………………………………………………………………...18

СПІС ЛІТАРАТУРЫ ……………………………………………………………...19

ПРЫКЛАДАННЕ…………………………………………………………………..20

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Уводзіны

У свеце адбываецца шмат падзей, і задача журналістаў - даць чытачам найболей поўную карціну  адбывалага. Менавіта з дапамогай  інфармацыі чалавек спазнае навакольны свет, атрымлівае неабходныя веды, штосьці  змяняе ў грамадстве.

Любая інфармацыя павінна  быць прадстаўлена ў вызначанай форме. Зыходным інфармацыйным жанрам лічаць нататку. Гэта кароткае паведамленне пра  нейкае актуальнае здарэнне ці падзеі. Больш дэталёвае апісанне характэрна для інфармацыйнага допісу, да якой ставіцца жанр нататка.

На старонках сучаснага  перыядычнага друку можна сустрэць мноства выглядаў нататак. Найболей распаўсюджаныя з іх - гэта падзейная  нататка, нататка-анонс, міні-агляд. У  кожнай з іх свае моўныя стылістычныя асаблівасці. 

Актуальнасць дадзенага даследавання ў тым, што ў наша сучаснае стагоддзе на людзей абвальваецца велізарная маса інфармацыі, і задача нататкі - увесці чытача ў курс справы. Ці правільна спажывец успрыме інфармацыю, залежыць ад правільнай пабудовы матэрыялу, а менавіта ад стылістычнай пісьменнасці журналіста.

Навізна даследавання складаецца ў тым, што ўпершыню разглядаюцца розныя выгляды нататак.

Мэта курсавой працы - вызначыць узроўні фіксацыі факту ў нататках.

Для дасягнення вызначанай мэты ставіліся задачы:

• Даць вызначэнне паняццю – «нататка»;
• Вызначыць месца факту ў інфармацыйным жанры «нататка»
• Разгледзець і прааналізаваць выгляды доследнага жанру ў кантэксце ўзроўня фіксацыі факту;

Прадметам дадзенага даследавання з'яўляюцца нататкі (5 штук).

 

ЧАСТКА 1 ТЭАРЭТЫЧНАЯ ЧАСТКА

1.1 Нататка як адзін з жанраў публіцыстычнага стылю

 

Нататка – паведамленне ў 20-25 радкоў, якое мае загаловак і аўтарскі подпіс. Элементы нататкі - аператыўнасць, інфармацыйная нагода, масавасць     (навіна для шматлікіх), сутыкненне інтарэсаў (канфлікт), фактычная дакладнасць, чысціня істотнай інфармацыі ад "шумоў" (дадатковых звестак, дэталяў і падрабязнасцяў, якія адцягваюць ад сэнсу асноўнай тэмы).

У нататцы сутнасць паведамлення сканцэнтравана ў першым абзацы - лідзе. Рэкамендуецца адразу ж даваць вычарпальнае паведамленне пра падзею, адказваючы на галоўныя пытанні: што? хто? дзе? калі? як? па якім чынніку? Усе адказы, па магчымасці, аб'ядноўваюцца ў адной-дзвюх фразах. [1, с. 123].

Тэксты, якія адносяцца да інфармацыйных жанраў публіцыстычнага  стылю, у колькасным стаўленні складаюць  асноўную частку інфармацыйнага струменя. У перыядычным друку, як і ў  сродках масавай інфармацыі ў  цэлым, такога роду тэксты выступаюць асноўнымі носьбітамі аператыўнай  інфармацыі, якая дазваляе аўдыторыі  ажыццяўляць свайго роду сталы маніторынг найболей значных, цікавых падзей у  той ці іншай сферы рэчаіснасці. Всесторонности, поўнасці гэтага маніторынгу спрыяе жанравая разнастайнасць інфармацыйных паведамленняў, якое і становіцца прадметам разгляду ў дадзенай частцы працы.

Нататка ўяўляе сабою мінімальны газетны тэкст з якая развіваецца  галоўнай думкай, прызначаны для аператыўнага паведамлення. Гэта жанр, які абавязкова засноўваецца на рэальных фактах і  ўтрымоўвае новую, актуальную інфармацыю.[1, c. 104].

Адрозніваючыся невялікім  аб'ёмам, нататка патрабуе лаканічнага, выразнага выкладу матэрыялу.

Экстралінгвістычнымі стылеўтваральнымі  прыкметамі дадзенага жанру з'яўляюцца: наяўнасць факту, навізна інфармацыі, сацыяльная значнасць паведамлянага, аператыўнасць.

Факт - гэта адзінкавая падзея (з'ява), для якога характэрны вызначаныя час, месца, пэўны прадмет гаворкі. Таму любая нататка адказвае на 3 пытання: што? дзе? калі? Пры гэтым  у тэксце фіксуецца адзінкавасць падзеі. [3, c. 83–84 ].

На асаблівасці камунікатыўнай сітуацыі, у якой аўтар рэалізуе свой намер, уплываюць экстралінгвістычныя  фактары:

• утрыманне паведамлення з'яўляецца цэнтральным кампанентам камунікатыўнай сітуацыі;
• частая паўтаранасць сітуацыі абумоўлівае аднатыпнасць структуры нататкі;
• аўтар выступае як афіцыйны твар;
• адрасат думаецца лімітава абагульнена;
• аўтарская адзнака адсутнічае.

Лінгвістычнымі асаблівасцямі  нататкі з'яўляецца выкарыстанне нейтральнай  лексікі, наяўнасць стандартных  высокаінфарматыўных элементаў, імёнаў уласных, лічэбнікаў, адмысловых слоў, тэрміналогіі; характэрна выкарыстанне прапаноў з аднастайнымі чальцамі, з адасобленымі чальцамі прапановы.[1, c. 131]

На лексічным узроўні  для нататкі характэрна нейтральная, міжстылявая лексіка, а таксама  тэрміналагічная лексіка, наяўнасць  якой абумоўлена тэмай. Шырокае ўжыванне тэрмінаў апраўдана функцыянальна: яны надаюць нататцы патрэбную  дакладнасць і выразнасць выкладу. Акрамя таго, з выкарыстаннем тэрміналогіі злучаны і вызначаны стылістычны  каларыт - строгасць і дакладнасць, вытрыманасць і лаканізм гаворкі. [8, c. 124–125].

Як мага заўважыць, ужыванне слоў-тэрмінаў дыктуе тэма. Пры гэтым  журналіст павінен разбірацца ў  той вобласці, пра якую піша, ці дасканала  выявіць значэнне тых слоў, без  якіх немагчыма расчыненне тэмы.

Афіцыйнасць нататкі ствараецца словамі афіцыйна-дзелавога стылю: прыбыць, адбыць, візіт, знаходжанне, заява  і г.д. [1, c. 135].

Магчыма, дадзены пласт  лексікі робіць мова нататкі сухім, але менавіта ён спрыяе лаканічнасці і дакладнасці перадачы інфармацыі.

Характэрна для нататкі  ўжыванне слоў з публіцыстычнай афарбоўкай.

Нягледзячы на аператыўнасць  і часам калянасць інфармацыі, у нататцы могуць ужывацца словы, якія надаюць інфармацыі эмацыйнасць. У плане ўжывання эмацыйна афарбаванай  лексікі характэрна строгая замацаванасць  слоў за вызначанымі кантэкстамі, дыферэнцыяцыя  лексікі па якасці афарбоўкі - дадатнай ці адмоўнай (дадатны - негатыўны, эфектыўны - бесперспектыўны).

Досыць часта журналіст, ствараючы тэкст у гэтым жанры, карыстаецца фразеалагізмамі. Нататка  наогул складаецца з вялікая колькасць  устойлівых зваротаў, у тым ліку і фразеалогію розных стыляў. Як правіла, фразеалагізмы пазбаўлены экспрэсіўнай афарбоўкі. Фразеалагізмы  выкарыстоўваюцца для больш ёмістага і пры гэтым кароткага выраза думкі аўтара.

Як пазбегнуць штампаў  у інфармацыі? М.І. Шастак раіць: "Напачатку паведамленні важна пазбягаць самых распаўсюджаных у журналістыцы, збітых слоў. Неабходна падбіраць магчыма больш пэўныя словы і выразы." [6, с 153].

На сінтаксічным узроўні  для нататкі характэрна выкарыстанне ўступных і ўстаўных канструкцый, якія маюць прызначэнне прадставіць  становішча, акалічнасці дзеяння; дзеепрыслоўных і датычных зваротаў, канструкцый  з аддзеяслоўнымі назоўнікамі. Часцей за ўсё ў нататцы можна выявіць  складаныя прапановы, што падкрэслівае імкненне змясціць значны аб'ём інфармацыі ў невялікую па аб'ёме форму, але  сінтаксічны лад абавязкова празрысты, ясны. Гэтаму дапамагае выкарыстанне аднатыпных структур.

Нататка часцей за ўсё ўяўляе сабою тэкст-апавяданне - ці ў чыстым выглядзе, ці з элементамі апісання. Мікратэксты-апісанні могуць быць уведзены ў нататку з мэтай больш  падрабязнага расчынення падзеі ці факту. Але дадзены тып гаворкі не з'яўляецца, ні ключавым, ні абавязковым  для нататкі. Акрамя таго, уводзіны апісання руйнуе рытмічнасць, уласцівую  гэтаму жанру.

Такія асноўныя асаблівасці  жанру нататкі, вельмі распаўсюджанага  на старонках газет, які адрозніваецца  досыць аднатыпным маўленчым увасабленнем. Для фармавання прафесійных навыкаў  праца над гэтым жанрам вельмі важная: лаканізм і сціснутасць у  выразе думак атрымоўваецца далёка не ўсім і не адразу. [7].

Тая ці іншая пэўная нататка  можа быць разгледжана як вынік узаемадзеяння  розных жанраўтваральных фактараў. Інакш  кажучы, яна можа адлюстроўваць самыя  розныя аспекты рэальнасці (розныя прадметы), быць вынікам рэалізацыі цалкам вызначаных мэт яе аўтара, мець свой тып інфармацыйнага ўтрымання, што вельмі часта злучана з  тыпам выдання, у якім яна апублікавана. Таму тое, што ўвогуле плане завецца  нататкай, пры бліжэйшым, пэўным разглядзе  можа быць аднесена да цалкам самастойнага выгляду публікацыі (зразумела, у  межах агульных характарыстак нататкі). Такім чынам, існуюць розныя выгляды  нататак, якія могуць быць названы яе жанравымі выглядамі.

Разгледзім некаторыя  з іх, найболей часта якія з'яўляюцца на старонках сучаснага перыядычнага друку. [7].

Падзейная нататка. Нататкі  дадзенага тыпу складаюць асноўны  струмень інфармацыйных публікацый у перыядычным друку. Асноўным утрыманнем такіх нататак з'яўляецца факталагічнае  апісанне. Вылучэнне іх у самастойны жанравы выгляд магчыма на аснове своеасаблівасці прадмета адлюстравання. У якасці такога ў падзейнай нататцы  звычайна выступаюць разнастайныя падзеі, а таксама становішча спраў у  той ці іншай сферы дзейнасці.

Існуе яшчэ адзін від – міні-агляд. Такі тып матэрыялу ўяўляе сабою факталагічную нататку. Магчымасць аднясення інфармацыйных публікацый да самастойнага жанравага выгляду нататкі "міні-агляд" складаецца ў своеасаблівасці прадмета. А менавіта: такім прадметам у падобных выпадках выступае не адна нейкая падзея, дзеянне, з'ява, а іх сукупнасць. Прычым сукупнасць гэта вызначаецца самім аўтарам міні-агляды. Рамкамі гэтай сукупнасці можа выступаць, напрыклад, вызначаны часавы перыяд, на працягу якога адбыліся найболей характэрныя, з пункту гледжання аўтара, падзеі. Але ён можа аб'яднаць нейкія з'явы на іншай аснове, напрыклад, па іх падабенстве, гэта значыць па тэме. [5, c. 7].

Аўтар міні-агляду не ставіць  перад сабой мэта дасканала вывучыць і выявіць узаемасувязі, якія існуюць  паміж сабранымі ім для асвятлення ў публікацыі з'явамі. Ён не спрабуе  ў такіх публікацыях, абапіраючыся на ўзаемасувязь асвятляных фактаў, вызначыць  нейкую якая спараджае іх заканамернасць. Галоўная яго мэта - паведаміць пра  існаванне падобных з'яў ці апавясціць пра якія здарыліся за вызначаны  прамежак часу падзеях.

Вылучаюць яшчэ адзін від нататкі – нататка-анонс. Матэрыял, напісаны ў падобным ключы, уяўляе сабою паведамленне пра хуткія падзеі - палітычнага, культурнага, сацыяльнага значэння. Напрыклад, гэта можа быць кароткая інфармацыя пра канцэрт, прэзентацыі кнігі ці канферэнцыі з указаннем даты і дакладнага часу, калі яны павінны адбыцца. Задача аўтара нататкі-анонсу - не гэтулькі рэклама, колькі інфармаванне чытачоў пра тое, што павінна адбыцца хуткім часам у іх горадзе ці краіне. Таму нататка-анонс можа насіць і негатыўны характар, які выказвае стаўленне журналіста да хуткага мерапрыемства.

Наступная разнавіднасць нататкі – анатацыя. Гэты выгляд ставіцца да разраду інфармацыйных тэкстаў, прадметам адлюстравання ў якім выступае вызначаная, ужо якая адбылася інфармацыйная з'ява (першым чынам гэта кніга, артыкулы). Мэта публікацыі дадзенага тыпу складаецца не гэтулькі ў тым, каб апавясціць аўдыторыю пра з'яўленне, існаванні якога-небудзь новага выдання, колькі ў тым, каб коратка апісаць яго якасці. Анатацыя з'яўляецца адным з асноўных жанраў спецыялізаваных перыядычных выданняў, але досыць часта публікацыі гэтага жанру з'яўляюцца і ў перыядычных выданнях іншага плану.

Часам анатацыю завуць міні-рэцэнзіяй. З гэтым пагодзіцца нельга, паколькі ў любой рэцэнзіі, у тым ліку і ў міні, іншая мэта, чым у  анатацыі. [5, c. 8–10].

 

 

   1.2 Прырода, выгляды і прызначэнне факту ў журналісцкім творы

 

У якасці аб'екта журналісцкага  адлюстравання можа быць як сама рэчаіснасць, так  і сацыяльныя з'явы і працэсы, і чалавек. Словам, у поле зроку  журналістаў знаходзіцца шматстайны свет ва ўсіх яго праявах. Уключаючыся  ў працэс спазнання рэчаіснасці, журналіст факусуе ўвагу на грамадска  значных падзеях. У самым акце выбару аб'екта спазнання, у спецыфіцы  яго ўспрымання, розных формаў адлюстравання, у адзнацы і інтэрпрэтацыі  жыццёвай сітуацыі выяўляецца аўтарская  пазіцыя. Таму, кажучы пра суадносіны аб'ектыўнага і суб'ектыўнага  ў факце, шматлікія аўтары сыходзяцца на той думцы, што ўтрыманне факту - гэта адлюстраванне аб'ектыўнай падзеі, змешчанага па-за чалавечай свядомасцю, а форма, у якой ажыццяўляецца  гэта адлюстраванне, суб'ектыўная.