Атырау қаласының тұрақты даму стратегиясы

 

[2] Гру Харлем Брундтланд  – 1980-ші жылдары Норвегияның  қоршаған ортаны қорғау министрі, кейіннен Премьер-министр, қазіргі  уақыта – Халықаралық денсаулық  ұйымының атқарушы директоры. 

 

[3] Орнықты даму бойынша  Еуропа қалаларының Хартиясы (Аалборг  хартиясы), Аалборгте (Ольборге), Дания,  өткізілген ірі және кіші қалаларды  орнықты дамыту бойынша Еуропалық  конференциясында қабылданған, 1994 жылғы  27 мамыр. 

 

[4] БҰҰ Орнықты даму  жөніндегі комиссиясы  «Сәтті  хикаялар» атты ақпраттықжинақтар  шығарады – оларда осы саладағы  қалаларда іске асырылған сәтті  жобалардың қысқаша сипаттамасы  беріледі. Әрбір жинақ ішінде  - әртүрлі елдерде іске асырылған  ондаған жоблардың сипаттамасы.  Бұл материалдар әлем бойынша  үлгі алатын мысал ретінде  таралады.    РУС | ENG |  КАЗ

 

  

 

 

 

  

Интерактивтiк анкета

 

 

 

Сайтты бағаланыз

 

 

 

 votes: 180

 

5       58.3 %  -  105

 

4       8.9 %  -  16

 

3       5 %  -  9

 

2       3.3 %  -  6

 

1      24.4 %  -  44

Хабарлама қалдыру 

 

 

 

 

    

 

Көпшілік қауымға белгілі  «Стратегия» термині, гректердің «Strategos» сөзінен туындаған, өз тілімізге аударғанда «генерал өнері» немесе «адамдарды басқару өнері» деген түсініктерді беріп, болашақта мақсатты бағытталған және шешуші іс-қимыл тобын, жиынтығын көрсетеді немесе «Стратегия» іске асырылуы мақсатқа жетуді қамтамасыз ететін бөлшекті, жан-жақты және кешенді жоспар. Көне Қытайда біздің дәуірімізге дейінгі 480 жылдары «Стратегия өнері» атты кітап жазылған, бұдан біз стратегия ұғымы адам, қоғам өмірінде өте ерте кезден қолданылып келе жатқандығын көреміз.Стратегиялық жоспарлау – оған жету жолында шешім қабылдау мен оны ұйымдастыру үшін мақсаттарды таңдау процесі. Ол бүкіл басқару шешімдері үшін оның негізін қамтамасыз етеді.Стратегиялық жоспарлау – көптеген мемлекеттер, ірі және орта компаниялар соңғы кездері кеңінен қолданып жүрген арнаулы білім (қызмет) саласы ретінде қалыптасты.Стратегиялық жоспарлаудың мәні айқындалған, шекті қор көлемі бойынша дамудың магистральді бағытын, қазіргі экономиканың қолайлы тұстарын дұрыс пайдалану және жағымсыз жақтарының әсерін бейтараптандыру арқылы болашаққа нақты қойылған мақсатқа қол жеткізетін іс-әрекеттерді анықтауда.Стратегиялық жоспар, ұзақ уақыт бойы тұтас болып қана қоймай, сонымен бірге тұрақты өзгеріп отыратын іскерлік, әлеуметтік ортаның әсерімен қажет болған жағдайда, оларға түзетулер енгізуге болатындай жеткілікті түрде икемді болуы тиіс.Стратегиялық жоспар жасау болашаққа мұқият, жүйелі дайындықты білдіреді.[16]Стратегиялық жоспарлау – бұл бірінші кезекте жоғары буын жетекшілерінің міндеті. Орта буын және төменгі буын жетекшілері тиісті ақпараттар беру арқылы және кері байланысты қамтамасыз ете отырып, осы жұмысқа қатысады.Қазақстан Республикасында ұзақ мерзімді стратегиялық жоспарлар 10-15 жылдар аралығына жасалынады. Бұл жоспарда халық шаруашылығының ұзақ мерзімді мақсаттары, міндеттері және ұлттық экономиканың бірінші кезекті дамуы қажетті бағыттары, олардың іске асу кезеңдері және мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саясатының жалпы бағыты белгіленеді.Қазақстан Республикасында алғашқы стратегиялық жоспар Президентіміздің 1997 жылғы «Қазақстан 2030: Гүлдену, қауіпсіздік және барлық қазақстандықтардың тұрмыс жағдайларын жақсарту» үндеуіне сай 1998-2000 жылдар аралығына сай жасалынды.Қазақстан экономикасы өсуінің жоғары қарқыны ұзақ мерзімді жоспарлауға негізделген дамуының өз моделін құру мен іске асырудың тиімділігін дәлелдейді.Мемлекет дамуының ұзақ мерзімді басымдықтарын жариялаған түбегейлі құжат Қазақстан Республикасы Президентінің елдің 2030 жылға дейінгі дамуының ұзақ мерзімді стратегиясын айқындап берген «Қазақстан-2030. Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы» Жолдауы болып табылады.Стратегия дамуы мен тиімді жұмыс істеуі елеулі дәрежеде мемлекеттің саясатына байланысты болатын көліктің темір жол, автомобиль, қалалық жолаушылар, әуе және су көлігі түрлерін қамтиды. Қазіргі жағдайда көлік Қазақстан экономикасында маңызды рөл атқарады. Қазақстан Республикасы Экономикалық даму және сауда министрлігінің (бұдан әрі – Министрлік) миссиясы – бұл Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық даму стратегиясын қалыптастыру және оны іске асыруды үйлестіру.[8] Қазіргі замаңғы түсінікте және мемлекеттік басқару, реттеу істерінде және кәсіпорындар, ұжымдар деңгейіндегі қолданылуда «стратегия» бөлшектеніп нақтыланған, жан-жақты және кешенді, іске асырылуы мақсатқа жетуді қамтамасыз ететін жоспар болып саналады. Ел президенті Н.Ә. Назарбаев өзінің «Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы мен дамуының стратегиясы» еңбегінде «Нарықтық экономикасы дамыған мемлекеттер тәжірибесін басшылыққа ала отырып, бізге белгілі бір кезең ішінде Қазақстан экономикасының дамуына үкімет тарапынан тұрақты талдау мен бақылау жасау мақсатында индикативті сипаттағы қысқа-орта-ұзақ мерзімді жоспар-болжамдар практикасын енгізу қажет» - десе, «Қазақстан 2030: гүлдену, қауіпсіздік және барлық қазақстандықтардың тұрмыс жағдайларын жақсарту» үндеуінде «Біздерге кешіктірмей мемлекетіміздің ұзақ болашағына арналған даму стратегиясын жасауды бастауымыз және бес, он жылдық даму жоспарларын әзірлеуіміз керек» - деген болатын.1992 ж. Қазақстанның стратегиялық дамуының алғашқы бағдарламасы — "Қазақстанның егемендi және тәуелсiз мемлекет ретiнде дамуының қалыптасу стратегиясы” қабылданды, мұнда мемлекет дамуының басым бағыттары айқындалды және экономика аясында стратегиялық мақсаттар белгiлендi, олар: бәсекеге негiзделген, экономикалық және әлеуметтік өзара байланыстардың жалпы жүйесiнде әрқайсысы өз мiндеттерiн орындайтын негiзгi меншiк нысандары (жекеше және мемлекеттік) ұштасатын және өзара байланыста болатын әлеуметтік нарықтық экономика құру; адамның экономикалық өзiн-өзi билеуi қағидатын iске асыру үшiн құқықтық және басқа жағдай жасау. 1998 — 1999ж.ж Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi даму стратегиясы қабылданды. "Қазақстан — 2030”: Барлық қазақстандықтардың өсiп-өркендеуi, қауiпсiздiгi және әл-ауқатының жақсаруы: ел Президентiнiң "Қазақстан халқына жолдауы” (1997 ж. күз) бағдарламасы — ҚР-ның ұзақ мерзiмдiк стратегиялық дамуының тұжырымдамалық негiзi — даму бағыттары және елдiң дамыған елдер тобына шығу жолдары айқындалды. Стратегияның мiндеттерiне сәйкес Қазақстан 2030 жылға қарай дамыған мемлекеттердiң деңгейiне жетiп, әлемнiң ең дамыған 20 елiнiң қатарына қосылуға тиiс. 1997 жылдың аяғында басталған дүниежүзілік қаржы дағдарысы Қазақстанның экспорттық салаларына айтарлықтай ықпал жасады. Ұзақ мерзiмдi стратегияның алдын-ала белгiленген кезеңiн iске асыру мақсатында Президенттiң 1998 ж. 28 қаңтардағы Жарлығымен ҚР дамуының 1998 — 2000 жылдарға арналған стратегия жоспары бекiтiлдi, ол дүниежүзілік қаржы дағдарысының зардаптарын еңсеруге, экономиканың нақты секторын сауықтыру жолымен экономикалық өрлеудi қамтамасыз етуге, бюджеттiк аяны реформалауға, белсендi әлеуметтік саясат жүргiзу жағдайында ел экономикасына жұмсалатын инвестицияларды көбейтуге бағытталды. 2000 жылдан қазiрге дейiн Қазақстан экономикасы өрлеу жолына түстi.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

кологиялық тәрбие

 

Экологиялық тәрбие.

 Жоспар:

1. Экология және экологиялық  тәрбие жайлы ұғым.

2. Экологиялық тәрбиенің  мақсаты, міндеттері.

3. Оқу-тәрбие процесіндегі  экологиялық тәрбие.

1. Экология — 200 жылдық  тарихы бар жас ғылым. Экология  терминін неміс биологы Эрнест  Геккель (1968ж.). "Естественная история  происхождения" атты кітабында  алғаш рет қолданған. Экология - "ойкос" деген грек сөзі, "үй, баспана" ұғымын білдіреді.  Э.Геккельдің айтуы бойынша экология - зоологияның бір тармағы, жанды  мақұлықтардың органикалық және  анорганикалық ортамен өзара  қатынасын зерттейді. Экология  ғылымы жеке пән түрінде биология  ішінде пайда болды. Экологияны  ғылыми негіздеген эволюция туралы  ілімнің негізін салушы ағылшын  ғалымы Чарльз Дарвин, оның анықтауы  бойынша экология тірі ағзалардың  ортадағы тіршілік әрекетін және  өзара қатынасын зерттейтін биологиялық  ғылым. "Экология" ғылымы теориялық  және тәжірибелік маңызы бар  барлық ғылымның кешенді негізінде  тез дами бастаған салаға айналды.  Экология дегеніміз - табиғатты  пайдаланудық ғылыми-теориялық негізі.

 Экологиялық тәрбиенің  көкейтестілігі Қазақстандағы экологиялық  апат аймақтарының болуымен тығыз  байланысты. Батыс Қазақстан жұртшылығын  әскери полигондар, экологиялық  талаптарды өрескел бұзып отырған  өндіріс орындары алаңдатып отыр.

 Қарашығанақ кен орнын  игеруге 3000 га-ға жуық егіс, жайылым  және орман жері пайдаланылады.  Бұрғылайтын қондырғылар мен  магистралды газ мұнай тасымалдайтын  құбырлар кездейсоқ апатты жағдайға  ұшыратуы мүмкін, осы кезде қоршаған  ортаның әсіресе жер бетіндегі  сулардың ластануы орын алады.  Апаттық жағдайлардың тууының  негізгі себебі - тасымалдау құбырларының  коррозия процесіне ұшырап, жарылуы  (90,5 %).

 Еділ мен Жайық өзенінің  аралығында орналасқан аумағы 40 мың км2 құмды өңір орта есеппен  теңіз деңгейінен 0,21м төмен жатыр.  Жер астының тұщы су қоры  мол екені анықталды. Облыс  тұрғындары Азғыр мен Капустин  Ярдағы әскери ядролық сынақ  полигонын жабуды, сынақ аймақтарын  өз иелеріне байырғы тұрғындарға  қайтаруды, т.б. талап етіп, осы  мақсатта бұқаралық саяси күрес  шараларын жүзеге асыратын қоғамдық  қозғалыс құруды ұсынды. 1990 жылғы  мамыр 1992 жылғы мамыр аралығында "Нарын" қозғалысының орталығы  Орда ауданында болды.

 Органикалық отынды  жағу кезінде атмосфераға күкірттің  қос тотығынан басқа азоттың  қос тотығы да шығарылады. Күкірт  пен азоттың қос тотықтары  "Қышқылдық жаңбыр" деп аталатын  жауын түсуіне себепші болады, олар топыраққа араласа отырып, оның қышқылдылығының жоғарылауына  әкеп соқтырады. Ауылшаруашылық  дақылдарының өнімділігіне әсерін  тигізді. Қышқылдық жаңбырлар  металды жабдықтар мен құбырлардың  тоттануын туғызуы мүмкін.

 Әскери полигон Батыс  Қазақстан облысы мен Астрахань  облыстың шекарасында орналасқан. Адамдар мен тірі табиғатқа  тигізген зияндары жөнінен "Азғыр", "Капустин Яр" белгілі Семей  полигонынан асып түседі. Полигондар  онкологиялық, жүрек тамыр және  басқа ауруларды қоздырып, жануарлар  мен өсімдіктер дүниесіне зиянын  тигізді.

 Озон қабатының жұқаруы,  қышқылды жаңбыр, жер ғаламшарларындағы  климаттың жылына бастауы жер  биосферасындағы тіршілікке тікелей  қауіп төндіруде. Ойықтардың пайда  болуына өнеркәсіптерден бөлінетін  М, Си, Ғе, Мп, С1, Р оксидтері әсер  етеді. Озон қабатының бұзылуы  жер бетіндегі тіршілікке зиянды  әсер етеді.

2. Экологиялық білім мен  тәрбие берудің мақсаты:

 • қоршаған ортаға  жауапсыздықпен қараушыларға жол  бермеу;

 • жастардың бойында  экологиялық мәдениет дағдысын  қалыптастыру;

 • қоғамдық пайдалы  еңбек және еңбек тәрбиесі  арқылы табиғатты қорғау, күту  және жақсарту;

 • экологиялық білімді  насихаттау.

 Экологиялық тәрбиенің  негізгі мақсаты - жастардың экологиялық  көзқарасын, санасын, табиғатқа үлкен  парасаттылық, жауапкершілік, қарым-қатынасын  қалыптастыру. Осы тәрбие арқылы  адамның мәдениеттілік сезімі, экологиялық  санасы қалыптасады.

 Экологиялық тәрбиенің  басты міндеттері:

 • өмірде және нақты  іс-әрекетінде экологиялық білімді  қолдана білу, іскерлікке төселу;

 • табиғатты қорғау  және өзгертуге байланысты оқушыларды  жаппай қоғамдық пайдалы еңбекке  қосу;

 • мектепте экологиялық  білім және тәрбие қорамын  ұйымдастыру;

 Ең басты міндеттердің  бірі - оқушыларды табиғатты қорғау  мәселелері туралы ғылыми теориялық  және тәжірибелік біліммен қаруландыру.

 Экологиялық тәрбие  еңбек тәрбиесімен байланысты, өйткені  өндірістік іс-әрекеттің барысында  адам жерді пайдалану негіздерін, топырақты эрозиядан қорғауды  игеру, дақылдарды суару мөлшерін, минералдық тықайтқыштарды, улы  химиялық заттарды беру мөлшерінің  мерзімін технологиялық талаптарға  спйкес есепке алып отырады.

 Оқушылардың экологиялық  білімнің белгілі жүйесін игеруі, табиғатты қорғауы, жер байлығын  тиімді пайдалануы экологиялық  мәдениетті жетілдіріп, дүние тану  көзқарасын қалыптастырады.

3. Оқу-тәрбие процесіндегі  экологиялық тәрбие.

 Оқыту процесіндегі  экологиялық тәрбие. Экологиялық  білімнің негізгі көздері: химия,  физика, биология, география, астроиомия  пәндері, олардың бағдарламаларындағы  оқу материалдарын дәрістерде  терең түсіндіріп, сыныптан және  мектептен тыс экологиялық жұмыстарда  тиімді қолдана білуге оқушыларды  үйрету және дағдыландыру - мұғалімнің  міндеті.

 Бастауыш сынып оқушылары  табиғат байлығын ауыл шаруашылығында  пайдалану жайлы алғашқы ұғымды  еңбек сабақтарында алады. Олар  үй мүліктерін, киім-кешек, тағам,  т.б. жаасайтын табиғат заттарын  пайдалану жолдарымен танысады.

 Бастауыш сыныптардың  оқу бағдарламасындағы оқушылардың  экологиялық іскерлік дағдысын  қалыптастыруға бағытталған жұмыс  түрлері: өсімдіктердің даму кезеңіне  фенологиялық бақылау жүргізу,  мектеп және қоғамдық мүлікті  ұқыптылықпен күту, тұрмыста электроэнергияны, газды, суды үнемді пайдалану.  Орта және жоғары сыныптар  оқушыларын кең көлемде экологиялық  біліммен қаруландыру қажет.

 Қазіргі жағдайда өндіріс  табиғатқа күшті әсер етуші  фактор болып отыр. Осыған орай  табиғатты ұтымды пайдаланудық  ғылыми білімге негізделетінін  оқушылардың түсінуі керек. Өндірістік  іс-әрекеттің нәтижесінде ортада  әр түрлі өзгерістер болып  жатыр.

 Экологиялық тәрбие  жұмыстарының түрлері:

1. Ауыл мектептерінің  оқу-тәжірибе алақын бағалы ағаштар  тұқымының көшеттерін өсіріп, көгалдандыруға  пайдалану.

 2. Мектеп оқушылары мемлекеттік орман шаруашылығына үнемі көмек көрсетіп отырады. Олардың негізгі атқаратын жұмыстарының түрлері: көшет материалдарын өсіру, ағаштар отырғызу, оларды күту, өрттен, ұрылардан қорғау, орман-тоғай зиянды жәндіктермен күресу.

- дәрі өсімдіктерін дайындау, жидек, саңырау-құлақ, т.б. жемістерді  жинау;

- пайдалы жануарларды  қорғау және есебін алып отыру; 

- фенологиялық бақылау  жүргізу.

3. Оқушылар ауылшаруашылық  тәжірибе жұмысымен айналысады. Тәжірибе жұмысы биология, химия  мұғалімдерінің, жергілікті ғалымдарының  басшылығымен жүргізіледі.

4. Оқушылар табиғатқа  зиян келтіретін адамдармен күреседі, қорықтағы ережені бұзушыларды  анықтайды, химиялық улы заттарды, минералдық тықайтқыштарды сақтау  және қолдану ережелерін бұзушыларды  әшкерлейді.

5. Экологиялық тәрбиеге  айланысты мектепте жаппай шаралар  ұйымдастырылады. Олар: кештер, дәрістер, баяндамалар, т.б.

6. Жалпы білім беретін  мектептерде экологиялық білім  мен тәрбие әр түрлі сыныптардағы  оқу пәндерінің мазмұны, қоғамға  пайдалы жұмыс және өндірістік  еңбек арқылы іске асырылады.

 Экологиялық қоғамның  мақсаты: қоғам мүшелерін өздері  тұрған аймақтың табиғатын қорғауға, күтуге тәрбиелеу, зерттеу жұмысына  тарту, зерттеуді жүргізудің әдістері  мен тәсілдеріне үйрету, мектепті  экологиялық жұмыстың орталығына  айналдыру.

 Қоғам мүшелері мектептегі жастар ұйымымен ынтымақтасып, тұрғылықты жерде экологиялық штабтар құрады, жорықтар, саяхаттар ұйымдастырады. Экологиялық деректерді, ғылыми мағлұматтарды білім және тәрбие процесінде пайдалану мұғалімнің білімділігіне, педагогикалық шеберлігіне, жоғары мәдениеттілігіне байланысты.

 Экологиялық тәрбие  оқушылардың - табиғатқа жаңаша  көзқарасын қалыптастырып, әр  түрлі нысандарда жүргізіліп, жеке  тұлғаның эмоциялық сезімдік  әлемін қалыптастыруға бағытталып, адамгершілік, жауапкершілік қасиеттерін  жетілдіреді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

Зерттеудің көкейкестілігі: Қазақстан Республикасы тұрақты  дамудың жаңа жолына түскен

Адам мен табиғаттың, қоғам  мен ортаның өзара әрекеттестігі, оның

Үшінші мыңжылдықта адамзаттың ғаламдық экологиялық мәселелерінің  шешілуі мектеп қабырғасындағы

Осыған орай, Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Республика білім және ғылым қызметкерлерінің

Экологиялық білім беру әрқашанда  жеке адамның тәрбиесін, экологиялық  мәдениетін

ЮНЕСКО-ның ЮНЕП-пен (“БҰҰ-ның  қоршаған орта туралы бағдарламасы”) 1977 жылы

Экологиялық білім беру жүйесіндегі  Халықаралық өзара байланыс Найроби (1982),

Жоғарыда аталған халықаралық  ғылыми конференцияларда халыққа экологиялық  білімді үздіксіз

-биосфера тұрақтылығын  сақтау үшін ағарту жұмыстарын  ұйымдастыру арқылы;

-адам баласына туылғанынан  бастап, өмір бойы экологиялық  білім беру;

-халық арасында экологиялық  пікірталас өткізу.

Жоғарыда аталған өзекті бағдарламаны жүзеге асыруда Елбасының  “Қазақстан-2030” бағдарламасымен

Қазіргі таңдағы экологиялық  мәселелердің қауіпті көріністері  – аймақтық шөлейттену,

Орта ғасыр ғұламалары да табиғатты қорғауға байланысты өз көзқарастарын,

Ал қазақ халқында экологиялық  мәдениеттің алғашқы негізгі  табиғатты ұғыну,

Сонымен қатар, ағартушылар  Ш.Уәлиханов, Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев, қазақтың ұлы зиялылары