Атырау қаласының тұрақты даму стратегиясы

Бастауыш сынып оқу  бағдарламалары мен оқулықтарындағы 

экологиялық тәрбие мен білім  беруге ықпал ететін этнопедагогика

материалдарын тиімді пайдалану  жолдарының анықталуын.

ІІІ ТАРАУ. ҚАЗІРГі ТАҢДАҒЫ  ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДІҢ МАҢЫЗЫ МЕН

3.1 Үздіксіз экологиялық  білім мен тәрбие беру мәселелері.

“Экологиялық мәселелер  – ең маңызды өмірлік мәселелердің бірі, өйткені

Адам – табиғат перзенті. “Табиғат – ана”, “Жер а-

Жер мен суды, аң мен құсты, ауа мен адам

Экологиялық дағдарыстың  неғұрлым қауіпті көріністері:

Аймақтың техногенді шөлейттенуі;

Топырақтың тозуы;

Су ресурстарының тартылуы;

Атмосфераның ластануы;

Ормандардың сиреуі;

Табиғаттың генетикалық  қорының бүлінуі;

Тіршілікке қауіп төндіретін қауіпті табиғи құбылыстар мен өнеркәсіп  апаттарының

Жинақталған улы қалдықтардың қоршаған ортаға терең зиянын тигізуі.

Табиғат – адамның күнкөріс көзі. Бірақ оны есепқисапсыз шашып-төгіп,

Сондықтан бүгінгі ұрпақ  келешектегі ұрпақтардың несібесін  есепсіз жеп тауысып,

Қолмен істегенді, мойынмен көтеретін кез келді. Ендеше, “Үйірсіз құс

Бала алдымен отбасында, балабақшада одан соң мектепте болады. Сол

Бұған қол жеткізу жолы – жүйелі, үздіксіз экологиялық  білім

Бүгінгі таңда, жас ұрпаққа  үздіксіз экологиялық білім мен  тәрбие

Профессор Нұрғали Сарыбеков  “Ұрпақтар игілігін сақтап қалудың  педагогикалық жолдары”

Экологиялық білім берудің  мақсаты – жеке адамның бойына табиғатқа

Адам шыр етіп дүние  есігін ашқан күннен бастап табиғатпен

Экологиялық білім беру сатылары

Қазіргі таңда география, биология, фзика, химия т.б. пәндер экологиялық

6-9 сыныптарда география  пәнінен сабақ үстінде экологиялық  білім мен

Экологиялық білім мен  тәрбие берудің ең өзекті орталығы –

табиғаттың біртұтастығын, табиғатқа ұқыпты қатынастың қажеттілігін ұғындыру;

қоршаған орта туралы білімдерін кеңейту;

қоршаған ортадағы өзгерістерді бақылау, жергілікті экологиялық материалдарды  пайдалану;

жергілікті жердегі экологиялық  проблемаларды өз бетінше шешуге дағдыландыру;

зерттеушілік қабілеті мен  шығармашылық белсенділігін дамыту;

табиғатты қорғау шараларына өз бетінше қатыса алу үшін практикалық

Бұл мақсаттар толық нәтиже беру үшін сабақтың әдіс-тәсілдері  сан

Сабақтың құндылығы және экологиялық білім берудің тиімділігі мұғалімнің білім

Әсіресе, ауылды жердегі мектептерде  оқушыларды оқыту, тәрбиелеу және дамыту

“Үздіксіз экологиялық білім  мен тәрбие беруді жақсарту” бағытында  тек

Сыныптан тыс іс-шаралар 

Эко конференция 

Эко телеарна

Эко кеш 

Эко апталық 

Эко дәстүр

Эко көрме 

Эко ақпарат 

Эко танымжорық

Мектеп ауласындағы жұмыс 

Эко туризм

Жазғы демалыс лагері

қолмен ұстау.

3.2 Адам мен табиғат  экологиясы.

Адам баласы дүние есігін ашқан кезде тап-таза еш күнәсіз

Оқушылардың экологиялық  сауатты болуы Адам мен Табиғат  арасындағы қарым-қатынасты

Адам мен табиғаттың арасын алшақтатқан ХХ ғасын өзінің қарқынды

Өмір талабына сай қазіргі  жеткіншектеріміздің бізді қоршаған ортамен тығыз

БҰҰ-ның Халықаралық экологиялық  акциялары:

2-ақпан – Бүкіл дүниежүзілік  сулыбатпақты алқаптар күні;

1-наурыз – Бүкіл дүниежүзілік  Азаматтық қорғаныс күні;

22-наурыз - Бүкіл дүниежүзілік  су күні;

23-наурыз Бүкіл дүниежүзілік  метеорологтер күні;

1-сәуір – Халықаралық  құстар күні;

7-сәуір - Бүкіл дүниежүзілік  денсаулық күні;

22-сәуір – Жер күні;

3-мамыр – Күн күні;

5-маусым - Бүкіл дүниежүзілік  қоршаған ортаны қорғау күні;

17-маусым - Бүкіл дүниежүзілік  шөлейттену мен құрғақшылыққа  қарсы күрес

26-маусым – Халықаралық  нашақорлыққа қарсы күрес күні;

6-тамыз Бүкіл дүниежүзілік  ядролық қаруды қолдану әрекеттеріне  тыйым салу

15-қыркүйек – Халықаралық  бейбітшілік күні;

16-қыркүйек – Халықаралық  озон қабатын қорғау күні;

26-қыркүйек - Бүкіл дүниежүзілік  теңіз күні;

27-қыркүйек - Бүкіл дүниежүзілік  туризм күні;

4-қазан - Бүкіл дүниежүзілік  жануарларды қорғау күні;

11-қазан – Табиғи апаттардың  қауіптілігін азайтудың халықаралық  күні;

1-желтоқсан - Бүкіл дүниежүзілік  СПИД-ке қарсы күресу күні;

29-желтоқсан – Биологиялық  алуан түрліліктің халықаралық  күні.

Қазақстанда қол қойылған немесе бекітілген Халықаралық Конвенциялар:

1.Бүкіләлемдік метеорологиялық  ұйым туралы Конвенция 1993 ж. 13-сәуір  Конвенцияға

2.Теңіздегі қақтығыстарға  жол бермеудің халықаралық ережелері  туралы Конвенция 1994

3.Мұнаймен ластаудан болған  шығын үшін азаматтық жауапкершілік  туралы Конвенция

4.Кемелермен ластауға  жол бермеу Конвенция (MARPOL) 1978 жылғы хаттама

5. Теңіздегі тірі ағзалардың  қауіпсіздігі бойынша Конвенция  1994 ж.

6.Мәдени және табиғи  мұраларды қорғау туралы Конвенция  1994 ж.

7.Биологиялық әр түрлілік  туралы Конвенция 1992 ж. 9-мамыр. 

8.Әскери немесе басқа  да жаугершілік араласушылыққа  және табиғи ортаға

9.БҰҰ-ның ауа райының  өзгеруі туралы Конвенция Конвенциясы  1995 ж.

10.Жойылып кету қаупі  бар жабайы жануарлар мен өсімдіктер  түрлерінің

11.Шөлейттенумен күрес  туралы Конвенция 1997 ж. 7-маусым.

12.Қауіпті қалдықты шекаралық  тасымалдау мен оларды жоюды  бақылау туралы

13.Озон қабатын қорғау  туралы Вена Конвенциясы. Озонды  бұзатын заттар

14.Қоршаған ортаны қорғау  туралы, қоғамдық органдардың қатысуы  туралы Конвенция

Осы аталған күндерді әр сабақта  айқындап атап өтсек, жас

Табиғат пен Адам егіз ұғым. Табиғатты сыйламау өзіңді-өзің түсінбеуің.

Біздің өзіміз өмір сүріп  отырған ортамен тікелей қарым-қатынасымыз  экологиялық

3.3 Шетел тілдерінен енген  экологиялық терминдер. 

Егеменді елімізде қазақ  тілі мемлекеттік тіл мәртебесін алып отырған

Шетел тілдерінен енген экологиялық  терминдерді меңгеру барысында  оқушылардың оқу

Шетел тілдерінен енген экологиялық  терминдерді жастарға үйрету барысынды  біз

1.Шетел тіліндегі ғылыми  мақалалармен және ақпарат құралдарында  жарық көрген

2.Оқушылардың біліктілігін, білімін тереңдетіп, ой-өрісін дамыту.

3.Жастардың экологиялық  мәдениетін қалыптастыру.

Экологиялық термин сөздердің  басым көпшілігі грек, латын тілдерінен енген.

Сонымен, өзіміздің іс-тәжірибемізде  қолданып жүрген экологиялық терминдерді  және олардың

Апвеллинг (ағылшын сөзі up– жоғары және well– көтерлі, сау

Бедленд (ағылшын сөзі badlands – “жынданған жер”) – жердің

Бентос (грек сөзі bentos – терең) – мұхиттар мен

Геном (неміс сөзі genom – хромосомалардың гаплойдты жағдайында болатын

Гумус (латын сөзі humus – топырақ, жер) – топырақтың

Гуттаперча (ағылшын сөзі guttapercha – “каучук синтездейтін өсімдіктер” деген

Дезинсекция (француз сөзі des– жою, insecnum - жәндік, насеком)

Инбридинг (ағылшын сөзі in – ішкі, breeding- көбейту) –

Ландшафт (неміс сөзі landschaft) – геологиялық негізі, рельеф типі,

Морендер (француз сөзі moraine) – мұздардың және тоң жерлердің

Мутуалистер (ағылшын сөзі mutual– жалпы, бірімен-бірі) - өзара тиімді

Ниша (ағылшын сөзі niche– қуыс, тауша, кеңістік деген мағына

Пенеплен (ағылшын сөзі peneplain – жазық дала) – шөгінділі

Педиплен (ағылшын сөзі pediplain– мүжілген жазық дала) – негізгі

Шельф (ағылшын сөзі shelf– тегіс жер) – материктің су

Тренд (ағылшын сөзі trend– жалпы бағыт, тенденция) – орта

Эрозия (латын сөзі erosia шаю, үгілу) - өзен, жаңбыр

Эстуарийлер (латын сөзі aestuarium) - өзен жағалауларының су қаптайтын

Экожүйелер (грек сөзі - oikos үй, орын және жүйе)

Қазіргі таңда төмендегідей экологиялық терминдер жиі қолданылады. Олардың негізгілері:

экологиялық білімді жетілдіру;

экологиялық сараптама;

экологиялық мониторинг;

экологиялық бизнес;

экологиялық нарық;

экологиялық менеждмент болып  табылады.

Экологиялық білім – балабақша, орта мектеп, лицей, гимназия, колледждерде,

Экологиялық сараптама –  негізінен табиғат құрамдас бөліктерінің өзгеруін, өнімдердің

Экологиялық мониторинг –  қоршаған ортадағы табиғат құбылыстарын тұрақты бақылау

Маркетинг – кез келген шаруашылық саласынан пайда табуды жүзеге

Экологиялық маркетинг –  табиғат ресурстарын тиімді пайдаланудың барлық жаңа

Экологиялық нарық (рынок). Экологиялық  нарық – тұтынушыларға экологиялық  жағынан

Экологиялық менеджмент.экологиялық  бизнес талаптарын орындау менеджмент шегінде ғана жүзеге

Қорыта айтқанда, бүгінгі  ғаламдық экологиялық проблемаларының  ядросы адам баласының

Қорытынды

Республика Президенті Н.Назарбаевтың халыққа арнаған «Қазақстан -2030»  Жолдауында табиғат

бүгінгі күннің экологиялық  мәселе негізінде білім жүйесін 

қалыптастыру;

адам мен қоғам арасындағы диалектикальқ бірлікті түсіндіруге 

негіздейтін жеке тұлғаны  қалыптастыру;

экологиялық проблемалардың себептерін талдай алатын оқушылардың 

ойлау жүйесін қалыптастыру.

Экологиялық төрбиеге жан-жақтылық сипат пен мақсаты мектеп оқушыларын тәрбиелеуді

Қазақ ССР Министрлер кабинеті 1991-жылдың 9-қыркүйегінда «Қазақ ССР  экология

Қоғамның дамып, өркендеуіне  адам ойы қандай қажет болса, табиғат

Экологиялық білім жүйесінде  жаратылыстану пәндерінің рөлін  анықтауда экологиялық мақсатты

«Бұл жүйеге табиғатқа  деген қарым-қатынас та кірістірілген: өндірістік қатынаста;

Табиғатты қорғау тақырыбында  зерттелген шетелдік және отандық ғалымдардың  әдістемелік-ғылыми

Ерте кезден-ақ халық ауыз әдебиеті үлгілері тәрбие беруде кеңінен

Біріншіден, педагогикалық  идеяның болуы, екіншіден, тәрбиелік  ықпал ету формасының

Қазақ халқының мәдениетінің тарихы табиғатпен тығыз байланысты. Себебі, Қазақстан

Табиғат - тәрбиелеу факторы  бола отырып, еңбектің мазмұнына, адамның

Соңғы жылдары республикамыздың табиғаты бұрын-сонды болмаған өзгерістерге ұшырауда.