Фарміраванне асноўных агульнарасійскіх палітычных партый у канцы 90-х гадоў xix ст. -пачатку xx ст.

Автор работы: Пользователь скрыл имя, 15 Декабря 2013 в 23:13, контрольная работа

Описание работы

1. Пакажыце працэс утварэння сацыялістычных партый, іх праграмныя патрабаванні (РСДРП, эсэры, Бунд).
2. Ліберальна-дэмакратычныя, буржуазныя партыі (кадэты і інш.) і партыі кансерватыўна-манархічныя ("Саюз рускага народа").

Файлы: 1 файл

Гіст.Бел - вар24.doc

— 137.50 Кб (Скачать файл)

Не згадзіліся з уступленнем  у Бунд і многія члены Мінскай  яўрэйскай рабочай арганізацыі. Праціўнікі Бунда ў Мінску хутка  абвясцілі аб стварэнні Рабочай партыі палітычнага вызвалення Расіі (РППВР). Кіраўнікамі яе з'яўляліся Л.Радзівонава-Клячко, Р.Гершуні, К.Брэшка-Брашкоўская, А.Бонч-Асмалоўскі. Яны падтрымлівалі сувязі з рэвалюцыйнымі арганізацыямі ў Пецярбургу, Маскве, Кіеве, Сімферопалі і за межамі Расіі.

Актывізацыя рабочага руху ў Расіі ў сувязі з масавай  агітацыяй сацыял-дэмакратаў, стварэнне  на гэтай аснове буйных агульнагарадскіх сацыял-дэмакратычных арганізацый («Саюза барацьбы за вызваленне рабочага класа» ў Пецярбургу, «Рабочага саюза» ў Маскве і інш. гарадах Расіі) ставілі на парадак дня пытанне аб стварэнні агульнарасійскай сацыял-дэмакратычнай рабочай партыі. Шырокае распаўсюджанне сацыял-дэмакратычных ідэй сярод рабочых у Беларусі прывяло да таго, што Мінск быў выбраны месцам для правядзення першага з'езда партыі. Гэтую прапанову выказалі кіраўнікі Бунда, у прыватнасці, яго ЦК, які ў 1897 г. пераехаў з Вільні ў Мінск.

ЦК Бунда забяспечыў і  яго правядзенне. Ён праходдзіў 13 сакавіка 1898 г. у доме П.В.Румянцава, чыгуначнага  служачага, мясцовага сацыял-дэмакрата. З'езд абвясціў аб стварэнні Расійскай сацыял-дэмакратычнай рабочай партыі (РСДРП) на аснове аб'яднання ўсіх існуючых у гэты час сацыял-дэмакратычных арганізацый у Расіі – «Саюза барацьбы за вызваленне рабочага класа», групы «Рабочай газеты» і «Усеагульнага яўрэйскага рабочага саюза ў Літве, Польшчы і Расіі» (Бунда).

Але фактычна партыя яшчэ не была створана. Сацыял-дэмакратычныя  арганізацыі не мелі яшчэ статута, праграмы, не было ў іх арганізацыйнага і  ідэйнага адзінства. Тым не менш рашэнні з'езда і «Маніфест РСДРП», апублікаваныя пасля з'езда, за кароткі час сталі вядомыя на ўсёй тэрыторыі Расіі, а гэта садзейнічала кансалідацыі мясцовых сацыял-дэмакратычных груп. Многія з іх сталі пераўтварацца ў партыйныя камітэты.

А што ж адбывалася ў гэты час у шэрагах сацыял-дэмакратыі? У выніку арыштаў, меўшых месца ў сакавіку і ліпені 1898 г., РСДРП страціла свой ЦК і свой друкаваны орган «Рабочую газету». Пры адсутнасці праграмы і статута яна ізноў распалася на шэраг асобных самастойных арганізацый і камітэтаў. У канцы 90-х гадоў амаль усе яны вялі барацьбу толькі за паляпшэнне эканамічнага становішча і павышэнне культурнага ўзроўню рабочага класа. Такі напрамак у сацыял-дэмакратычным руху атрымаў назву «эканамізму». Падтрымліваў яго і Бунд, які ўваходзіў у склад РСДРП на правах аўтаномнай арганізацыі. Яму ўдалося ў гэтых абставінах значна ўмацаваць свае пазіцыі. Бундаўскія камітэты і групы былі створаны ва ўсіх уездных гарадах і мястэчках Беларусі. У 1901 г. IV з'езд Бунда, у супрацьвагу рашэнням I з'езду РСДРП, абвясціў сябе адзінай нацыянальнай партыяй яўрэйскага пралетарыяту ў Расіі і высунуў патрабаванне аб арганізацыйнай перабудове РСДРП на федэратыўных пачатках.

На II з'ездзе РСДРП, які  праходзіў у ліпені 1903 г., перамогу атрымалі іскраўцы. 3 антыіскраўскіх пазіцый на з'ездзе выступілі толькі некалькі «эканамістаў» і дэлегацыя Бунда. З'езд прыняў распрацаваную рэдакцыяй «Іскры» праграму партыі, у якой яе канчатковай мэтай абвяшчалася заваяванне дыктатуры пралетарыяту і пабудова сацыялізму, а бліжэйшай — звяржэнне самадзяржаўя і ўстанаўленне дэмакратычнай рэспублікі. За гэтую праграму галасавалі і бундаўцы, але ў сувязі з адхіленнем падаўляючай большасцю дэлегатаў патрабавання аб арганізацыйнай перабудове РСДРП на прынцыпах федэрацыі, дэлегацыя Бунда заявіла аб выхадзе з партыі і пакінула з'езд. Барацьба на з'ездзе завяршылася расколам іскраўцаў па арганізацыйнаму пытанню на бальшавікоў і меншавікоў. Бальшавікі на чале з У.І.Леніным выступалі за стварэнне строга заканспіраванай і цэнтралізаванай партыі з безумоўным падпарадкаваннем ніжэйстаячых арганізацый цэнтру. Меншавікі, да якіх у хуткім часе пасля з'езда далучыўся Г.В.Пляханаў, адверглі ленінскія арганізацыйныя прынцыпы, звязваючы з імі магчымасць устанаўлення ў партыі дыктатуры цэнтра і культа правадыра. Пасля з'езда паміж бальшавікамі і меншавікамі разгарнулася безкампрамісная барацьба за кіруючую ролю ў партыі. Ленін быў вымушаны выйсці з вышэйшых органаў РСДРП. Але да канца 1904 г. яму ўдалося стварыць бальшавіцкія арганізацыйныя цэнтры, у тым ліку газету «Наперад», якія павялі барацьбу за скліканне III з'езда РСДРП.

У сувязі з выхадам Бунда  з РСДРП прыхільнікі «Іскры»  з дапамогай ЦК разгарнулі актыўную дзейнасць па стварэнню на тэрыторыі  Беларусі мясцовых арганізацый сваёй  партыі. Нягледзячы на супраціўленне Бунда, у канцы 1903 і ў 1904 г. яны з'явіліся ў Мінску, Гомелі, Віцебску, Барысаве, Бабруйску, Магілёве, Мозыры, Полацку, Оршы, Горках, Копылі і інш. населеных пунктах. Узначалілі іх Палескі і Паўночна-Заходні камітэты РСДРП, створаны ЦК партыі ў студзені–сакавіку 1904 г. Ва ўнутрыпартыйнай барацьбе яны яшчэ даволі доўга займалі прымірэнчую пазіцыю і толькі ў пачатку 1905 г. выказаліся за скліканне III з'езда РСДРП, гэта значыць, падтрымалі бальшавікоў.

Сацыялісты ня раз рабілі памылкі, што не звяртаючы ўвагі на нацыянальную справу, аддавалі яе цалкам пад кіраўніцтва клерыкальных і буржуазных грулаў, а пасьля, бачучы ўжо сваю памылку, прабавалі прыкрыцца фальшывым і бяззьместавым плашчам касмапалітызму, адгаварываліся непрызнаньнем нацыянальнага жыцьця і нацыянальнай справы як «буржуазнай выдумкі», нібыта шкодзячай справе сацыялістычнай.

Як вывад, магчыма  сказать, што Правядзенне канферэнцыяў нацыянальных сацыялістычных партыяў  Расійскай імперыі выклікалася  неабходнасцю і ўзгадняць тактыку  барацьбы і вызначаць супольную  лінію ў адносінах да вялікарускіх сацыялістычных партый – РСДРП і  эсэраў. Першая з іх займала выразна цэнтраліскую пазіцыю і ў сваёй праграме, прынятай у 1903 г., прызнавала толькі “абласное самакіраванне для тых мясцовасцяў, якія адрозніваюцца асобымі бытавымі ўмовамі і складам насельніцтва”. Гэтае вельмі размытае палажэннне партыйнай праграмы у кожным асобным выпадку можна было трактаваць як заўгодна. Адмаўляючы прынцып федэралізму ў дзяржаўным жыцці, расійскія эсдэкі адмаўлялі яго і ў партыйным будаўніцтве, патрабуючы, напрыклад, ад Бунду, каб той уліўся ў склад РСДРП. Эсэры, прызнаючы права народаў на аўтаномію, адмаўлялі яго для беларусаў і ўкраінцаў і, апрача таго, вялі непаслядоўную палітыку ў дачыненні да іншых народаў імперыі. І РСДРП, чыніла перашкоды прыняццю сацыялістычных партый нацыянальных меншасцей Расіі ў Інтэрнацыянал.

Ніводная з  гэтых партый не выказвала спецыфічна беларускіх патрэбаў – і перш за ўсё сацыяльна-эканамічных патрэбаў беларускага сялянства, культурна-нацыянальных патрэб усяе беларускае сялянскае нацыі. Польскія сацыялісты дбалі пра свае нацыянальныя інтарэсы, літоўскія — пра свае, латвійскія — пра свае, а Бунд, які меў моцныя арганізацыі ў Беларусі, не палічыў нават патрэбным уставіць слова “Беларусь” у сваю назву. Польскія ж сацыял-дэмакраты, на чале якіх стаялі Роза Люксембург і Фелікс Дзяржынскі, лічылі барацьбу за нацыянальнае вызваленьне справаю рэакцыйнаю, якая падрывае адзінства пралетарыяту ў барацьбе з буржуазіяй.

Сацыяліст-беларус  не мог уступіць у партыю расійскіх  народнікаў. Хоць сацыялісты-рэвалюцыянеры  прызнавалі права народаў Расіі на аўтаномію, у дачыненні да беларусаў і ўкраінцаў яны не маглі пазбыцца тэорыі “трыадзінага рускага народа”. Акрамя таго, эсэры былі не супраць навязаць пазямельную абшчыну і тым тэрыторыям, дзе яе практычна не было (ад Бярэзіны да Беластока). Не мог сацыяліст-беларус уступіць і ў РСДРП, бо гэтая партыя хварэла на цэнтралізм (нават за Бундам не прызнавала права на аўтаномію). Да таго ж, ні меншавікі, ні бальшавікі не мелі яснае аграрнае праграмы. (У 1917 г. бальшавікі “пазычаць” яе ў эсэраў.)

2. Рэформа 1861 г. была першай з цэлага шэрагу рэформаў (земская, ваенная, судовая, школьная i iнш.), якiя праводзiлiся ў 60-70-я гг. ХІХ ст. Яны спрыялі пэўнай лібералізацыі грамадскага жыцця ў Расіі, паступоваму ўключэнню ў яго былых прыгонных рабоў. Аднак у Беларусі i Лiтве гэтыя рэформы або не праводзіліся наогул, або ўводзiлiся ў абмежаваным выглядзе. Прычына хавалася ў расійска-польскім супрацьстаянні, якое рэзка абвастрылася на пачатку 60-х гг. ХІХ ст.

Гэта быў  час уздыму вызваленчага руху ў Польшчы, Беларусi i Лiтве. Ужо з канца 50-ых гадоў царскiя ўлады ў гэтым рэгiёне адчувалi рост варожасцi да сябе з боку карэннага насельнiцтва.

Ужо ў пачатку  рэвалюцыі высветлілася, што ў  ёй вядуць барацьбу тры лагеры: манархічны, ліберальна–буржуазны, рэвалюцыйна–дэмакратычны .

У кансерватыўна-манархічным  лагеры асаблівую актыўнасць праяўлялі  Расійская манархічная партыя, Саюз рускага народа, Усерасійскі саюз зямельных уласнікаў. Падобнага  тыпу палітычныя арганізацыі пачалі ўзнікаць і на тэрыторыі Беларусі. Яны адлюстроўвалі інтарэсы буйных і сярэдніх землеўласнікаў, праваслаўнага і каталіцкага духавенства, чыноўнікаў .

Усерасійская  палітычная стачка, Маніфест 17 кастрычніка 1905 г. падштурхнулі гэтыя сілы да ўтварэння  сваіх палітычных арганізацый. У  Расійскай імперыі такая палітычная партыя была ўтворана 8 лістапада 1905 г. – Саюз рускага народа. Яшчэ раней, у красавіку 1905 г. ўзнікла Руская манархічная партыя. У лістападзе 1905 г. аформіўся і Усерасійскі саюз зямельных уласнікаў.

На тэрыторыі  Беларусі ў гады першай расійскай рэвалюцыі самай буйной і ўплывовай арганізацыяй правых сіл стаў Саюз рускага народа. Аддзелы і пададдзелы гэтай партыі дзейнічалі ў многіх населеных пунктах Віленскай, Віцебскай, Гродзенскай, Мінскай і Магілёўскай губерняў .

Разам з СРН  на тэрыторыі беларускіх губерняў дзейнічалі і іншыя манархічныя партыі і арганізацыі. Так, у Пінску і Бабруйску ў гады першай рускай рэвалюцыі існавалі Саюзы рускіх людзей, пасля ўтварэння ў Маскве Усерасійскага саюза зямельных уласнікаў, на тэрыторыі Паўночна–Заходняга края практычна на правах яго філіяла пачаў функцыянаваць Беларускі саюз зямельных уласнікаў.

 Ідэалогія  СРН увабрала ў сябе асобныя  палажэнні розных дактрын. Асноўныя  лозунгі былі атрыманы ў спадчыну  ад тэорыі афіцыяльнай народнасці. У той жа час актыўна выкарыстоўвалася славянафільская тэрміналогія. Праграма СРН была даволі глыбока распрацаванай і з’яўлялася ўзорнай для ўсіх арганізацый падобнага тыпу.

 На першым  месцы ў ёй стаяла патрабаванне  захавання пануючага становішча  праваслаўнай царквы. СРН лічыў  самадзяржаўе неадменным. Прычым тэрмін «самадзяржаўе» разумеўся імі як неабмежаваная і незалежная манархічная ўлада, як залог магутнасці Расійскай імперыі. Таму СРН жадаў бачыць урад «толькі праваслаўным і карэнна рускім», заканадаўчую Дзяржаўную думу яны не прызнавалі. СРН прапанаваў узнавіць практыку склікання Земскіх Сабораў «з праваслаўных рускіх людзей». Ускраінай называлася Літва, Беларусь жа адносілася да карэнных рускіх земляў. СРН прытрымліваўся прынцыпа адзінай і непадзельнай Расіі .СРН не дапускаў магчымасці прадстаўлення нацыянальным рэгіёнам самавызначэння ў якой бы то ні было форме .

У сферы аграрных адносін СРН дамагаўся пашырэння  сялянскага землеўладання за кошт дзяржаўных зямель, у апошнім выпадку, за кошт куплі – продажу праз казну  дабраахвотна прададзеных памешчыцкіх зямель.

Пераважная  колькасць членаў арганізацыі былі сялянамі, значна менш рамеснікаў, наёмных  рабочых, дробных гандляроў. У той  жа час вярхушку састаўлялі прадстаўнікі інтэлігенцыі, дзяржаўныя служачыя, купцы, землеўласнікі, духавенства .

На Беларусі ў ходзе рэвалюцыі 1905 – 1907 гг. на палітычнай арэне паказаў сябе і  ліберальна-буржуазны лагер. Аднак  беларуская буржуазія ў гэтым  лагеры не мела сваіх моцных пазіцый. Яна знаходзілася, з аднаго боку, пад моцным уціскам рускага капіталу, а з другога, – яўрэйскага і польскага. Таму вымушана была не заўсёды дакладна фармуляваць сваю палітычную праграму. Многія яе прадстаўнікі ўцягваліся ў дзейнасць агульнарасійскіх ліберальных партый – Канстытуцыйна-дэмакратычнай партыі (кадэты), Саюза 17 кастрычніка (акцябрысты). Партыі ліберальна- буржуазнага лагера абапіраліся на мясцовых памешчыкаў, буржуазію, шляхту і інтэлігенцыю.

 «Саюз 17 кастрычніка»  – палітычная партыя, названая  ў гонар Маніфеста ад 17 кастрычніка  1905 г. Арганізацыйнае афармленне пачалося ў канцы кастрычніка 1905 г. і завяршылася на першым з’ездзе (8 – 12.02.1906 г. у Маскве). Сацыяльны састаў – чыноўнікі, памешчыкі, буйная гандлёва-прмысловая буржуазія .

У Беларусі арганізацыi «Саюза 17 кастрычніка» пачалі адчыняцца  ў снежні – лютым 1906 г.. Яны ўтварыліся ў Вільні, Гродна, Мінску, Віцебску, Магілёве, Гомелі, Бабруйску, Лепелі і іншых гарадах . Можна вызначыць колькасць акцябрыстаў у Беларусі прыблізнай цыфрай у 5 тыс.чалавек. Невялікую колькасць беларускіх акцябрыстаў можна растлумачыць як канкурэнцыяй з боку чарнасоценцаў, так і тым, што ў Беларусі не было земстваў і вялікіх індустрыяльных цэнтраў. Таму сацыяльную базу «Саюза 17 кастрычніка» тут састаўлялі пераважна рускія чыноўнікі, праваслаўнае духавенства і стаарабрадцы. У некаторыя аддзелы запісваліся сяляне і нават рабочыя.

Бліжэйшыя задачы акцябрысты бачылі ў барацьбе «усімі культурнымі і мірнымі сродкамі як з элементамі, якія мараць аб вяртанні да старога рэжыму… так і з  крайнімі элементамі, якія гвалтоўнай дзейнасцю перашкаджаюць правядзенню ў жыццё вялікай рэформы… заахвочваюць нас да анархіі», а таксама садзейнічалі ўсімі мерамі хуткаму правядзенню канстытуцыйнага манархічнага ладу на асновах Маніфеста 17 кастрычніка. У сувязі з гэтым яны патрабавалі забяспечыць грамадскія правы на свабоду слова, друку, сходаў і выступалі за ўвядзенне грамадскай роўнасці незалежна ад пола, нацыянальнасці і веравызнання. У той жа час «Саюз 17 кастрычніка» жадаў захавання моцнай манархічнай ўлады. Цар павінен быў застацца «вярхоўным правадыром свабоднага народа». Кансерватары выступалі за захаванне адзінства Расійскай імперыі, супраць ідэі аўтанамізацыі, але «з прызнаннем за асобнымі нацыянальнасцямі самага шырокага права на захаванне і абарону іх культурных патрабаванняў, дапусцімых ідэяй дзяржаўнасці і інтарэсамі іншых нацыянальнасцей» .

Яны прапанавалі  замацаваць надзельную зямлю ў прыватную  маёмасць сялян, ураўняць іх у правах з іншымі катэгорыямі насельніцтва. У якасці выключэння ў праграме партыі прадугледжвалася прымусовае адчужэнне  часткі прыватнаўласніцкіх зямель на ўмовах справядлівага ўзнагароджвання. Своеасабліва хацелі акцябрысты вырашыць аграрнае пытанне ў Беларусі. Яны прапанавалі выкарыстаць прускі шлях: прымусова выкупіць землі польскіх памешчыкаў . Беларусаў акцябрысты не лічылі асобным народам.

У 1906 г. пры актыўным удзеле акцябрыстаў у Беларусі ўтварылася краявая кансерватыўна-манархічная  палітычная партыя – Рускі ўскраінны  саюз. Канчаткова Рускі ўскраінны  саюз аформіўся ў кастрычніку 1906 г. у выніку ўзгадненняў мясцовых акцябрыстаў з СРН. Аддзелы РУС былі ўтвораны  ў многіх гарадах Беларусі.

Информация о работе Фарміраванне асноўных агульнарасійскіх палітычных партый у канцы 90-х гадоў xix ст. -пачатку xx ст.