Аристотель

Автор работы: Пользователь скрыл имя, 24 Октября 2013 в 17:57, доклад

Описание работы

Скачать архив (476.94 Кб) Сколько стоит заказать работу?

Файлы: 1 файл

Аристотель.docx

Аристотель
384-322 гг. до н.э.

Биография

Древнегреческий ученый Аристотель, философ, энциклопедист и основоположник логики, первым в систематическом виде изложил воззрения на душу.
Жил Аристотель в 384-322 годах (IV в. до н.э.). Родился в Стагире, во Фракии (район Северной Греции), в семье медика, служившего при македонском царе. Аристотель готовился к врачебной деятельности, в связи с чем его первоначальное образование носило естественно-научный характер. Это во многом сказалось на его последующих воззрениях.
Семнадцатилетним юношей Аристотель пришел в Афины. Здесь он и получил основное образование в академии, которую возглавлял Платон. Аристотель был тесно связан с платоновской школой, однако в скором времени он порвал со своим учителем. Покинув Афины, он жил в различных городах Малой Азии, где не только учил, но и занимался научными исследованиями, преимущественно в области биологии. В 335 году в Афинах ученый основал собственный ликей (лицей) — перипатетическую школу.
«Учеников своих он упражнял в рассуждениях на заданные положения и в красноречии», — писал Диоген Лаэртский. Из воспоминаний современников известно, что, помимо педагогической деятельности, Аристотель, как и многие другие великие греки, вел довольно праздный образ жизни. Так, история сохранила факт о том, что Аристотель недолго учительствовал в Афинах, а уехал к евнуху Гермию, тирану Антарнея, с которым породнился. Аристипп в книге «О роскоши древних» писал, будто Аристотель влюбился в наложницу Гермия, женился на ней с его согласия и «от радости стал приносить смертной женщине такие жертвы, какие афиняне приносят элевсинской Деметре», а в честь самого Гермия сочинил гимн.
Путешествуя, Аристотель побывал в Македонии, у царя Филиппа. Здесь ему довелось быть воспитателем сына Филиппа — Александра Македонского. Обучая Александра и имея на царя определенное влияние, Аристотель попросил восстановить родной город, разрушенный Филиппом, и добился этого. Он же написал законы для его жителей.
Александр Македонский, великий ученик Аристотеля, во время своих завоевательных походов приказывал отправлять своему старому учителю в Афины образцы растений и животных из завоеванных стран, что являлось ценным источником для естественнонаучных исследований ученого.
Аристотель прожил 62 года и, по некоторым источникам, покончил с собой, выпив аконит. Прожил он жизнь весьма интересную, многое повидал, многому научился сам и многих выучил. По словам Диогена Лаэртского, у Аристотеля Стагирского было много учеников; более всего из них выделялся Феофаст. Таким образом, учение Аристотеля и его психологические воззрения не канули в веках и были использованы многими учеными-психологами не только древности, но Средневековья и Нового времени.
Психологическое учение Аристотеля строилось на обобщении биологических фактов, которое, в свою очередь, привело к преобразованию главных объяснительных принципов психологии организации (системности), развития и причинности. Биологический, генетический, экологический подходы к организму — вот то, что определило аристотелевское понимание природы психического. Направленное против платоновского дуализма, оно восстанавливало (правда, при некоторых колебаниях) единство, нераздельность души и тела и тем самым возвращало психологической мысли естественнонаучную основу.
Аристотель приходит к выводу о том, что душа «как начало живых существ» (общее мнение древних) есть форма реализации способного к жизни тела «Необходимо душу признать сущностью, своего рода формой естественного тела, потенциально одаренного жизнью». «Правильно думают те, кому представляется, что душа не [может] существовать без тела и не является телом». Решительным итогом размышлений Аристотеля является его вывод «души от тела отделить нельзя», что сделало бессмысленным все проблемы, стоявшие в центре учения Платона (о прошлом и будущем души, способах ее соединения с телом и т.д.).
Аристотель не принимает также и демокритовское учение об атомах души, толкающих другие атомы тела и тем самым перемещающих его в пространстве. Наиболее подробно разъясняет он несостоятельность взгляда на душу, изложенного в «Тимее» Платона. Считая тело инертным и пассивным, Платон вложил в него в качестве двигателя нематериальную душу, поэтому Аристотель относит его к исследователям, которые «стараются только указать, какова душа, о теле же, которое должно принять душу, они больше не дают никаких объяснений...»
В итоге Аристотель окончательно покончил с гилозоизмом — учением об одушевленности (жизненности) всех физических тел. Душа представляет собой начало органической жизни, но не материалистического мира в целом. Специфика этого начала заключается в способности живых тел стремиться к цели и реализовывать ее.
В своих трактатах «О душе», «О частях животных» и второстепенных психологических сочинениях («О памяти», «О сновидениях» и др.) Аристотель изложил систему психологических понятий, выработанных на основе объективного и генетического методов. Во всех случаях он рассматривал сложные и более высокие проявления жизнедеятельности как продукт развития элементарных структур.
В качестве принципа жизни душа выступала у Аристотеля как первичное, далее неразложимое понятие. В силу этого управляемые душой органические явления оказались противопоставленными неорганическому миру, а также разуму как уникальной способности одного лишь человека.
Исходную модель для изучения психических актов Аристотель почерпнул в области общебиологических связей организма со средой. Анализируя процесс питания (обмен веществ), он показывает, что его причиной не может быть какой-либо физический процесс сам по себе, например огонь (как полагали некоторые исследователи). Ведь огонь — неупорядоченная стихия. По Аристотелю, питание происходит за счет внешнего вещества, но оно поглощается живым телом иначе, чем неорганическим, а именно — путем целесообразного распределения «в пределах границы и закона». Таким специфическим для живого организма способом усвоения внешних тел и является душа.
Согласно Аристотелю, душа — это целесообразно работающая органическая система «Если бы глаз был живым существом, душою его было бы зрение». Таким образом, он определил душу как энтелехию (присущую органическим телам целостность и целесообразность поведения), целеполагающее начало. Другими словами, душа организма — это его функция, деятельность. Трактуя организм как деятельность, Аристотель выделял в ней различные уровни способностей к деятельности.
Понятие о способности, введенное Аристотелем, было важным новшеством и прочно закрепилось в основном фонде психологических знаний. Оно разделяло возможности организма (заложенные в нем органические ресурсы) и их реализацию на деле. При этом намечалась схема иерархии способностей как функции души

а) вегетативная (имеется и у растений);
б) чувственно-двигательная (у животных и человека);
в) разумная (присущая только человеку).

Функции души, по Аристотелю, являются уровнями ее развития. В связи с этим идея развития вводилась в психологию в качестве важного объяснительного принципа. Функции души располагались в виде «лестницы форм», где из низшей и на ее основе возникает функция более высокого уровня (за вегетативной — растительной — формируется способность ощущать, из которой развивается способность мыслить).
Следуя принципу развития, Аристотель стремился найти звенья, ведущие от одной ступени к другой, и в поиске обнаружил особую область психических образов («фантазий»), которые возникают без прямого воздействия вещей на органы чувств (сейчас они называются в психологии представлениями памяти и воображения). Эти образы подчинены механизму ассоциации — связи представлений.
Мозг, по мнению Стагирита, не орган психики, а аппарат, охлаждающий жар крови. Будучи вымышленными, с точки зрения физиологической реальности, эти представления вносили новый момент в трактовку центрального органа психической деятельности. Аристотелю принадлежит понятие об «общем чувствилище», корни которого уходят в область прямых связей организма со свойствами среды (сухим и влажным). С этим связана первая попытка определить физиологический механизм ассоциаций. Он полагал, что душа обладает способностью посредством центрального ощущающего органа — «общего чувствилища» — восстанавливать в органах чувств в уменьшенном объеме следы прежних движений и впечатлений в том порядке, в каком они производились внешними объектами.

Психологическое учение Аристотеля имеет биологическую направленность, в нем доминируют материалистические тенденции. Мыслитель полагал, что идейное богатство мира воплощено в конкретных, чувственно воспринимаемых вещах и раскрывается только благодаря земному общению с ними в процессе эмпирических исследований.

Таким образом, Аристотель внес свою лепту в развитие теории чувственного образа. Он трактовал сенсорный образ как запечатление формы предмета (а не его материи, как полагали Эмпедокл и Демокрит). По его словам, «ощущение есть то, что способно принимать формы чувственно воспринимаемых предметов без их материи, подобно тому, как воск принимает оттиск печати без железа и без золота». Решение Аристотеля составляет одну из граней современного представления о работе сенсорной системы.

Перепечатка информации возможна только с указанием активной ссылки на источник tonnel.ru

Мында өту: шарлау, іздеу

Батыс философиясы Ежелгі заман философиясы

Аты:	Аристотель (Ἀριστοτέλης)
Тууы:	б.з.д. 384
Өлімі:	б.з.д. 322
Ағымы/салты:	Перипатетиктер мектебін бастап, Аристотелизмнің негізін қалады
Басты мүдделері:	Саясат, Метафизика, Ғылым, Логика, Этика

Елеулі идеялары:	Сана, Логика, Биология, Сезімдер Кноун фор: Классикалық таксономияның әкесі
Ықпалы:	Парменид, Сократ, Платон, Гераклит
Ықпалданғандар:	Ұлы Александр, Әл-Фараби, Ибн Сина, Аверроэс, Ұлы Альберт, Маймонид Коперник, Галилео Галилей, Птолемей, Томас Аквинский, Ислам философиясының көбіне, мәсіхші философиясы, батыс философиясы және жалпы алғанда ғылымға

Аристотель (грекше: Ἀριστοτέλης Арістотэлēс) (б.з.д. 384 — б.з.д. 322 жылдар) — грек пәлсапашысы, Платонның шәкірті, Ұлы Александрдың ұстазы. Ол түрлі-түрлі тақырыптарға зерттеулер жазған, соның ішінде физика, метафизика, ақындық өнер, театр, музыка, логика, шешендік өнері, саясат, үкімет, этика, биология және зоология.

Сократ және Платонмен бірге Аристотель батыс философиясының ең маңызды, оның негізін қалаушы тұлғалары ретінде қарастырылады. Ахлақ, эстетика, логика, ғылым, саясат және метафизика сияқты мәселелерді қамтитын ең алғашқы жан-жақты пәслапалық жүйені құрған — Аристотель. Аристотельдің физикалық көзқарастары ортағасырлық ғылымның қалыптасуына терең әсер етіп, оның ықпалы Ағарту дәуіріне дейін созылды. Бірақ кейін ол қазіргі заманғы физикаға орын беруге мәжбүр болды. Биологиялық ғылымдарда, ол жасаған кейбір бақылаулардың дұрыстығы тек 19-шы ғасырда ғана расталды. Оның еңбектерінде ең алғашқы логикалық зерттеулер жасалған, соның негізінде 19-шы ғасырда қазіргі заманғы формалды логика ғылымы қалыптасты. Аристотельдің метафизикалық ілімі яһуди және мұсылман философияларына зор ықпал жасады. Ал оның мәсіхшілік философияға әсері, әсіресе Шығыс православ шіркеуінің философиясына және Рим католик шіркеуінің пәлсапалық схоластика мектебіне қазір де жалғасып келе жатыр. Аристотельдің философиясының барлық қырлары әлі де терең зерттелуде.

Аристотель кезінде көптеген өте көркем шығармалар мен диалогтар (Цицерон оның әдеби стилін «алтын өзен» деп атаған) жазса да, оның жазбаларының көпшілігі бізге дейін жетпеген. Оның кейбір еңбектері біресе табылып, біресе қайта жоғалып отырды. Кейбір пайымдаулар бойынша, оның жазбаларының тек бестен бірі ғана сақталған.

— Гиппократтың шәкірті, философия ілімінің бірінші ұстазы сол кездегі басқа да ойшыл ғалымдармен қатар барлық ғылымдардың, оның ішінде морфологияның дамуына да зор үлес қосты. Аристотель салыстырмалы әдістерді пайдалана отырып, жануарлардың 500-ден аса түрлерінің дене құрылысын зерттеу арқылы өз заманына сай морфологиялық ғылыми тұжырымдар жасаған. Аристотель жануарлар денесінің еркін қозғалысын мидың басқаратындығын, сүйекқаптың маңызын, жүрек пен қан тамырларының байланысын дұрыс түсініп, жүйкені (нервті) басқа мүшелерден ажырата білген. Аристотель өзінің ғылыми еңбектерімен салыстырмалы анатомияның, зоологияның және эмбриологияның негізін қалаған.^[1]

Мазмұны

[көрсету]

[өңдеу] Өмірі

Аристотель Халкидика түбегіндегі Стагейра қаласында б.з.д. 384 жылы туған. Оның әкесі Македония патшасы Аминтастың жеке дәрігері болған. Аристотель ақсүйектерге лайықты тәрбие және білім алды. Шамамен он жасында Аристотель Афина қаласына барып, Платон Академиясында білім ала бастады. Ол сонда шамамен жиырма жыл бойы, б.з.д. 347 жылы Платон қайтыс болғанға дейін қала берді. Содан соң ол Ксенократпен бірге Кіші Азиядағы Һермиас патшаның иеліктеріне сапар шекті. Азияда болған кезінде ол Теофрастпен бірге Лесбос аралына сапар шегіп, екеуі аралдың өсімдік және жануар әлемін зерттеді. Аристотель Һермиастың қызы (не қарындасы) Питияға үйленді. Ол туған қызды ол Пития деп атады. Һермиас қайтыс болғаннан кейін Аристотельді Македония патшасы Филипп өзінің ұлы Александрға тәлімгер болуға шақырды. Ол Александрға сабап оқытты деседі.

Александрға бірнеше жыл тәлім бергеннен кейін Аристотель Афинаға қайтып оралды. Б.з.д. 335 жылға дейін ол сонда Лүкейон деп аталатын өзінің мектебін ашып алған болатын. Афинада оның әйелі Пития қайтыс болып, ол Стагейралық Һерпиллида атты бір әйелді кездестіреді. Ол ұл туып, оның атын Аристотель өз әкесінің құрметіне Никомах деп қояды.

Аристотель көптеген еңбектерін өмірінің осы кезеңінде жазған болуы мүмкін. Ол тек кейбір бөліктері ғана сақталған диалогтар жазған. Бізге келіп жеткен еңбектерінің көбі «трактат» түрінде өзінің шәкірттеріне арналған оқу құралы ретінде жазылғандықтан көпшілігі жалпы таратуға арналмаған. Оның ең маңызды еңбектері ретінде «Физика», «Метафизика», «Никомахтың этикасы», «Жан туралы» және «Поэтика». Бұл еңбектердің арасында өте маңызды байланыстар мен үндестіктер болса да, олардың стилі мен тақырыптары жағынан әртүрлі болып келеді.

Философияан эстетика, этика, басқару ғылымы, метафизика, саясат, психология, шешендік өнері және құдайтану туралы еңбектер жазды. Ол білім беру, шетелдердің әдет-ғұрыптарын, әдебиет және поэзияны зерттеді. Оның шығармаларының толық жинағы ежелгі гректерге белгілі болған білімнің энциклопедиясы деп атауға болады. Өз заманында белгілі болған ғылыми мәліметтердің бәрін білген адамдардың ең соңғысы Аристотель болған деген жорамал жасалған.^[2]

Александр қайтыс болғаннан кейін Афинада македондықтарға қарсы теріс көзқарас қалыптасты. Билеуші Еуромедон Аристотельге «құдайларды қастерлемейсің» деген айып тақты. Аристотель «Афиналықтарға пәлсапаға қарсы екінші рет қиянат жасатпаймын» деп анасының Халкидадағы иелігіне бас сауғалап кетті. Бұндағы оның қиянат деп отырғаны афиналықтардың Сократқа шығарған әділетсіз сот үкімі болатын. Бірақ бір жыл өтпей ол Еубеяда ауырып қайтыс болды (б.з.д. 323 жылы). Аристотель соңғы өсиетінде өзін әйелінің жанында жерлеуді сұрады.^[3]^[4]^[5]

Аристотельдің философиясына қысқа шолу

Аристотельдің (б.з.б. 384—322 жылдары) философиясы, бір жағынан, барлық көне грек философиясының қорытындысы іспетті. Ал, екінші жағынан, Аристотель көзқарасы орта ғасыр мен жаңа дәуірдің ғылыми ілімдерінің қайнар бастауы болды. Яғни бұл ұлы ойшыл көне грек данышпандары көтерген мәселелерге жан-жақты талдау жасап, өз заманындағы көкейкесті мәселелерді шешіп беруге ұмтылды. Ол, сондай-ақ, өзінің өмір сүріп отырған заманы әлі де күн тәртібіне қоймаған мәселелерді шешемін деп болашаққа ой жүгіртті.

Аристотель философиясында алғаш рет өткен дәуір көзқарасына терең талдау жасалды. Ол “Метафизика” деп аталатын кітабында философияның негізгі мәселелерінің бірі — болмысты жан-жақты анықтай отырып, өзіне дейінгі ойшылдарға, әсіресе, Платонның философиясына сын ескертпелер айтты.

Бұл жерде біз Аристотель мен Платонның арасындағы сабақтастық байланысқа тоқталып өткеніміз жөн. Ия, Аристотель — Платонның шәкірті. Ұстазының көзі тірісінде шәкірті, оның шығармаларына сын көзбен қарап, пікірлерін ашық айтпағаны рас. Бірақ кейін келе, өзінің философия жүйесін жасау барысында ол Платонның көзқарасына қарама-қарсы шықты. Аристотельге: “Сен неге көзінің тірісінде ұстазыңа қарсы шықпадың?”- деп айып таққанда, ол: “Платон маған дос, бірақ ақиқат одан да гөрі қымбатырақ”,— деп жауап беріпті деген аңыз бар.

Әрине, аңыз аңыз болып қала береді. Дегенмен, мәселе басқада. Ол Платонды, біздің тілімізбен айтқанда, “өлтіре сынап” отырған жоқ. Керісінше, ол өзінің ұстазымен көзінің тірісіндегідей айтысып, қарсы пікірлерін алдына жайып салып, онымен ой таластырып отыр.

Енді біз Аристотельдің “Метафизика” деген кітабындағы Платонға қарсы айтқан біраз пікірлеріне қысқаша тоқталайық. Өйткені, бұл пікірлердің ішінде Платонды сынау ғана негізгі мәселе болып отырған жоқ, сонымен бірге осы ойлар жаңа философияның іргетасын қалайтын келелі мәселелерді қозғады.

Айталық, Аристотель өзіне дейінгі философтар сияқты, болмыс мәселесіне айрықша көңіл бөле келіп, оны адамның білімімен біте қайнастыра қарастырады. Міне, осы болмыс пен білім негізін ашудағы ұғымдардың қандай рөл атқаратыны жөніндегі мәселе де Аристотельді қатты толғандырады. Бұл мәселе, сонау Сократтан бастап, философияның негізгі көкейтесті мәселесіне айналған болатын. Платон сияқты Аристотель де ұғымдардың өзіне тән ерекшеліктерін көрсетіп, олардың болмысты, табиғатты, ғарышты, тағы басқаларының қасиеттері мен негізгі мәнін түсінуде айрықша құрал екендігін атап көрсетті. Бірақ Аристотель, Платон сияқты, ұғымдар мен идеялар өз алдына дербес өмір сүреді деген ойдан аулақ. Аристотельдің ойынша, осы ұғымдар болмыссыз, табиғатсыз, бізді айнала қоршаған дүниесіз өз дербестігін жоғалтады. Платон ұғымдарды, түрлерді, идеяларды сезімдік заттар дүниесінің мәні деп қарап, оларды бір-біріне қарама-қарсы қойса, Аристотель бұған ашықтан ашық қарсы шықты. Оның айтуынша, мұндай жалған ойдың негізі тарихи жағынан алғанда өзінің бастауын сонау Гераклиттің диалектикалық көзқарасынан алады. Өйткені Гераклит сезімдік заттар дүниесі үнемі өзгеріп, қозғалып отырады деген қағиданы негізге алды. Платон да өзінің философиялық жүйесінде осы Гераклиттің пікіріне сүйене отырып, үнемі өзгеріп, козғалып отыратын сезімдік заттар дүниесіне қатысты ешбір ақиқат жоқ деп есептеді.

Аристотельдің ойынша, Платон сияқты “идеяларды” өз алдына бөлек болмыс деп, оларды сезімдік заттар дүниесінен бөліп алудың таным теориясына ешқандай пайдасы жоқ. Негізінде, сезімдік заттар мен идеялардың болмыс табиғаты бір ғой.

Ендеше, Платонның бұларды екіге бөліп, сезімдік заттар дүниесі мен идеялар дүниесі деп атауы ешбір қисынға келмейді. Өйткені, сайып келгенде, Платонның ойынша, қарама-қарсы идеялардың өзі сезімдік заттар дүниесінің көшірмесі, егіздің сыңары сияқты емес пе? Олай болса, Платон екіге бөліп отырған заттардың өзі бір-бірімен бірігудің орнына алшақ кетіп, бізге ешқандай білімнің негізін бермейді.

Сондай-ақ, олар білімнің негізі емес. Платонның айтуынша, “идеяларда” жалпылық бар. Мұндай жалпылық жекелеген сезімдік заттарға да тән. Ендеше, осылай бөліне беретін идеяларда мазмұнның болуы неғайбыл. Өйткені сайып келгенде, жекелеген сезімдік заттарда мазмұн болмай шығады ғой. Айталық, адам “идеясының” әрбір жеке сезімдік адамның ортақ белгілерінің жиынтығынан ешбір айырмашылығы жоқ. Бұл жерде Аристотель өзінің болашақ философиялық жүйесінің негізгі теориясын айқындап беріп отыр. Өйткені Платон өзінің философиясында мазмұн (сезімдік заттар дүниесі) және форманы (сезімнен тыс идеялар дүниесі) бір-бірінен бөліп алып, оларды алшақтатып жіберді. Ендеше, мұндай бір процестің екі жағын бір-біріне қарама-қарсы қою болмыстың мәнін аша алмайды.

Аристотельдің өзінің ұстазына бағыттаған екінші қарсылығында, “Платон идеялар дүниесін жеке бөліп алып, оның сезімдік заттар дүниесі мен арасындағы байланысты үзіп жіберді” деп көрсетеді. Әрине, Платон олардың арасын қосуға да әрекеттенді. Сондықтан ол сезімдік заттар дүниесі идеяларға біршама “қатысы” бар деп есептейді. Оның бұл түсіндірмесі баяғы замандағы пифагоршылардың әдісін қайталағаны. Олар заттардың сандарға қатысы бар, яғни соларға еліктейді деген болатын. Мұндай ой желісі мәселені толық шешіп бере алмайды, қайта бұл екі дүниенің арасындағы алшақтықты қайшылыққа әкеліп ұрындырды. Аристотель Платонның идеяларын талдай келе, оның логикалық ілімінің қайшылығын да ашты.

Платон идеяларының логикалық арақатынасы жөніндегі пікірі, тіпті, қисынға келмейді. Біріншіден, “идеялардың” арасындағы логикалық байланыс, екіншіден, “идеялар” мен сезімдік заттар арасындағы қатынастар қайшылыққа толы. Идеялар арасындағы байланыс жеке идея мен жалпы идеялардың арасындағы қатынас арқылы көрініп, жалпы — жекенің мәні деген қорытындыға тіреледі. Ал идеялар мен сезімдік заттар арасындағы қатынаста зат пен оның идеясы бір-бірінен бөлек тұратын көрінеді. Бірақ заттар дүниесі, Платонның ойынша, “идеялар” дүниесінің бейнелеуі ғана ғой. Ендеше, әрбір заттың және оның идеясының екеуіне де ортақ және жалпы бірдеңе болуы керек. Егер сезімдік заттарға қатысты “идеялар” дүниесі бар десек, онда осыларға қатысы бар “идеялардың” жаңа дүниесі де болуы қажет.

Информация о работе Аристотель