Сақтандыру компанияларының ақпараттық жүйесі

 

Кесте 2.Сақтандыру ұйымдарының негiзгi көрсеткiштерi.

Көрсеткiштер	1997ж.	1998ж.	1999ж.	2004ж.	2005ж.	Ауытқу % 2005\2004ж
Меншiктiк капитал  – барлығы	1101,9	1685,2	2469,2	4617,0	5208,4/ 3859,2*	12,8 -22
Сақтандыру  резервтерi – барлығы	2321,5	3126,7	3859,9	2280,8	8497,9	272,6
Активтер – барлығы	3825,9	5330,3	7296,7	8343,2	15234,1/ 9668,1	82,5 15,8

* - мiндеттермен активтер  арасындағы айырма ретiнде жеке  сақтандыру капиталының көлемi/активтер  өтiмдiлiгiмен сапасының есебiмен  есептелген жеке капитал.

 

Сақтандыру ұйымдарының қаржылық сенiмдiлiгiнiң бұдан кейiнгi тұрақтануы мақсатында, Қазақстан Республикасы µлттық Банк Басқармасымен 20.04.01 жылы N117 ”Сақтандыру және қайта сақтандыру ұйымдарының минималды меншiктiк және жарғылық капиталдарының бекiтiлуi туралы” өкiм қабылданып, бұған қоса кезеңдiк меншiктiк капиталдың көбеюiн қарастырып қосымша талаптар қоюлуда.

2005жылдың 1 қарашасында  қабылданған “сақтандыру қызметi жайлы” заңның талаптарын орындау  үшiн сақтандыру ұйымдарының есепберушiлiгiн және меншiктiк капиталдың есептеуi бойынша ереже қабылданды, бұған сай активтер құнының сапасы мен өтiмдiлiгi бойынша жiктелуi есебiмен  есептеледi. Нәтижесiнде, сақтандыру ұйымдарының активтер сапасы мен өтiмдiлiгi жақсаруда және сәйкесiнше сақтандыру резервтерiн өтiмдi активтермен жабу қабiлеттiлiгi көтерiледi, Бұл қаржылық тұрақтылықтың тұрақтануына ықпал етедi. Сонымен бiрге, берiлген ереженiң бөлек бөлiмшелерiмен активтер құнына диверсификация дәрежесiнiң бөлiмiнде негiзгi құралдарды бағалауда шығындалған активтер есебiне әсер етпейдi.

1. Сақтандыру ұйымдарының меншiктiк капиталдың өзiндiк көлемi салыстырмалы кезеңге дұрыс есептелген мiндеттермен активтер арасында айырма сияқты 2004 жылмен салыстырғанда 12,8 %-ке өстi.(1998 жыл басындағы берiлгендермен салыстырғанда – 4,7 есе,)немесе 5,2 млрд. тенге көлемiн құрды. Активтер сапасы және өтiмдiлiгi бойынша жiктелуi есебiмен есептелген меншiктiк капитал 3,8 млрд. тенге құрды, Бұл 25,6 млн. АІШ доллар көлемiнде болды.

     Компанияның үлкен бөлiгiнiң меншiктiк капитал көлемi бекiтiлген көлемнен тек аз ғана асатын шектi аймақта тұрғанын атап кету керек, Бұл мүмкiн шығындылығының  көбеюi әсерiнен олардыңтөлем қабiлеттiлiгiне  мiндеттi тұрде ықпал етедi. Бұған байланысты төлем қабiлеттiлiк пен өтiмдiлiк талаптарының жақсартуына және қосымша капитал әлемдiк тәжiрибеде кең қолданылатын төлем қабiлеттiлiк маржасы сияқты түсiнiктердiң енгiзiлуiне қажеттiлiк туындауда.

2. Сақтандыру ұйымдарының меншiктiк капитал көлемi 01.05.02 жылдан бастап сақтандыру iсiн жүргiзу құқығына ие компаниялардың лицензиясымен бекiтiлген сақтандыру класстар санына  сәйкес көбейедi.

Іс жүзiндегi сақтандыру ұйымдарының қойылған талаптардың орындалуы жағдайында активтер сапасы есебiмен есептелген меншiктiк капиталдың көлемi – 5,5-6 млрд. тенге көлемiнде құралады.

2004 жылмен салыстырғанда  сақтандыру резервтерiнiң жалпы көлемi 3,7 есе көбейiп 8,5 млрд.тенге немесе 57 млн. АІШ доллар құрайды.

Активтердiң және сақтандыру резервтерiнiң соншалықты көбеюi былай  түсiндiрiледi: заңдылықты көрсетiлгендей, сақтандыру келiсiмшарт шарттарына сәйкес сақтандыру компаниясы сақтандырушылар алдында толығымен жауапкершiлiкте екенiн, оған байланысты 2005 жылы есеп формасы енгiзiлген, ол қайта сақтандырушы бөлiгiн сақтандыру резервтерiнде қалыптастыруы қарастырылған, Бұл тәуекелдiң көп бөлiгiн қайта сақтандыруға берiлгенде активтер жалпы көлемiнен 38%-iн және  сақтандыру резервтерiнен 69%-iн құрайды.

Сонымен алынған сақтандыру сыйақыларының көрiнiсiнде, таза сақтандыру резервтерiнiң көлемi аздай көбейдi, Бұлш сақтандыру клiсiмшарттарының iс  жүзiнде тоқтатылуымен байланысты сақтандыру резервтерiнiң  әрдайым қайта құрылуынан болып жатыр.

Сол уақытта бұның жақсы жағы болып сақтандыру ұйымдары қаржыландыру деңгейiн қолдау мақсатында бекiтiлген талаптарға сәйкес сақтандыру резервтерiнiң бос құралдарын, сонымен бiрге өткен жылғы уақыты бiткен сақтандыру келiсiмшарттарының сақтандыру резервтерi меншiктiк капиталының көбеюiне бағытталған.

Қайта  сақтандырушы бөлiгiнiң  есебiнсiз сақтандыру ұйымдарының активтерi 15,8 %-ке өстi де 9,6 млрд. тенге құрды.Активтер сапасының жақсарғанын байқасақ болады, өтiмдi активтер суммасын 1997 жылмен салыстырғанда 3 есе көбейдi(1998 жылмен салыстырғанда 2,7 есе, ал 2004 жылмен салыстырғанда 41%-ке өстi).Өтiмдi активтер бөлiгiнiң өзгеруi төмендегi графикте көрсетiлген.

График 4. Өтiмдi активтер бөлiгiнiң өзгеруi

 

    2005 жылғы активтер көлемiнде (қайта сақтандырушы бөлiгiн есептеуiнсiз)өтiмдiлердiң бөлiгi 65% көлемiнде.

     Сақтандыру ұйымдарының қызметiнiң маңызды бағыты – инвестициялық қызмет болып табылады. Сақтандыру ұйымдарымен сақтандыру резервтер құралдарын жайғастыру дұрыстығына әрдайым бақылау және талдау жүргiзiледi. Сақтандыру заңдылығының талаптарына сай сақтандыру резервтерiнiң көп бөлiгi өтiмдi активтерге дивесификация принципiмен жайғастырылып жатыр.

     2005 жылға кiрiстердiң жалпы құрылымы 3,1 млрд. тенге құрылған, оның iшiнде мiндеттi сақтандыру кiрiсi 2,5 млрд. тенге немесе жалпы кiрiстiң 80%-i көлемiнде, ал инвестициялық кiрiс 0,5 млрд. тенге немесе жалпы кiрiстен 17% көлемiнде құрайды, Бұл 2004 жылға қарағанда 4 есе көп.

    1999-2005 жылдар кезеңiнде сақтандыру ұйымдарының шаруашылық қызметiнiң жиыны, 1997-1998 жылындағы шығындарды жауып, сонымен 548 млн. тенге көлемiнде кiрiс құрды. Сақтандыру нарығының негiзгi көрсеткiштерiне келешектегi болжамы төмендегi кестеде көрсетiлген.

 

Кесте 3. Сақтандыру нарығының негiзгi көрсеткiштерiне келешектегi болжамы.

Көрсеткiштер	1997ж.	1998ж	1999ж	2004ж	2005ж.	2006ж.	2007ж.
Сақтандыру  сыйақылары- барлығы	3225,5	4138,8	5862,0	8155,3	13340,5	15363	17386
Сақтандыру төлемдерi – барлығы	516,0	1203,8	993,7	1120,5	2143,9	2469,48	2795,06
1.Мiндеттi сақтандыру  – барлығы	1891,5	1542,9	1340,8	1124,9	1116,3	1107,7	1099,1
1.1 Төлемдер	184,2	486,7	524,8	495,7	567,3	643,92	720,54
2. Ерiктi жеке  сақтандыру – барлығы	540,8	743,3	939,2	1108,3	1612,0	1826,24	2040,48
2.2 Төлемдер	263,9	369,9	291,1	274,7	578,2	641,06	703,92
3. Ерiктi мұлiк-тiк сақтандыру – барлығы	793,2	1852,6	3582,0	5922,1	10612,2	12576	14539,8
3.1 Төлемдер	67,9	350,2	177,8	350,1	998,4	1184,5	1370,6

 

2005 жылда облыстың сақтандыру нарығын сақтандыру компанияларының 10 филиалдары, 2 сақтандыру агенттерi және 2 өкiлдiктерi ұсынды. Аймақта өздерiнiң жұмыстарының нәтижесi туралы мәләметтердi сақтандыру компанияларының 10 филиалдары ұсынды.

Сақтандыру компанияларының жинаған салымдары туралы ақпарат бойынша бағалау 2005 жылында облыстық сақтандыру нарығының жағдайы ойдағыдай жақсы болмады. Барлығы 44,925 мың тенге жиналды, ал 2004 жылы Бұл көрсеткiш 83,98 мың тенгеге жеттi, сонда 2 есе түсiм байқалуда. Сақтандыру компанияларының филиалдарының сақтандыру түрлерi бойынша жұмыстарының нәтижесi төмендегi кестеде көрсетiлген.

 

Кесте 4. Сақтандыру компанияларының  филиалдарының сақтандыру түрлерi бойынша  жұмыстарының нәтижесi .

	Салымдар	мөлшерi	төлемдер	мөлшерi	Төлемдер деңгейi%
Барлығы	44925	100%	12298	100%	27.0
Жеке сақтандыру	12518	28.0	6924	56.0	55.0
Мұлiктiк сақтандыру	20470	46.0	3864	32.0	19.0
Жауапкершiлiктi сақтандыру	507	1.0
Мiндеттi сақтандыру	11430	25.0	1510	12.0	13.0

 

    Сақтандыру  салымдарының көрсеткiшiнiң төмендеуiне қарамастан 2004 жылдың жасалған төлемдермен салыстырғанда 1677 мың тенгеге көп, ал 2005 жылғы төлемдердiң жалпы деңгейi 27% құрды, Бұл өткен жылғы көрсеткiшiнен 13%-ке көп.

    Сақтандыру  құрылымы да өзгерiс шектi: 2005 жылда  сақтандырудың мұлiктiк түрінiң бөлiгi 8%-тен 46%-ке дейiн және жеке сақтандыру түрінiң бөлiгi 17%-тен 28%-ке өстi.

     Қазақстан  Республикасы µлттық Банкiсiнiң  сақтандыру нарығын оңтайландыру  бойынша жұмысы бiр қатар әлеуетсiз  сақтандыру компанияларының жабылуына әкелдi. 2005 жылы облыста өзiнiң жұмысын СК ЖАҚ “СК Шарапат” және ЖАҚ СК ”Салауат” филиалдары тоқтатты.

   Аймақтық сақтандыру  нарығында жағдайды жөндеу үшiн  тек тұрақты iшкi шарттарды ғана  емес. Сақтандырудың белгiлi бiр  түрі бойынша тұрғындардың жеке  қажеттiлiктерiн қанағаттандыра алатын сақтандыру қызметтерiн өндiру мақсатымен сақтандырушылар жағынан арнайы маркетингтiк қызметiн жүргiзуi қажет. Одан басқа аймақтық сақтандыру компаниялары маркетингтiк қызмет қолданылуы мен тарауына барлық қажет шаралар қолдануы керек.  Әлде де бiрiншi дәрәжелi мәселелердiң арасында ұзақмерзiмдi өмiрлiк сақтандыру танымалдылығы қалып жатыр.

    Аймақтық сақтандыру  нарығының отандық инвесторлардың  алдында беделiн жоғарлату мақсатында  дамуын жалғастырудың маңызды  шарасы болып шыншыл емес бәсекелестердi уақтылы анықтап оларға шара қабылдауы, сонымен бiрге сақтандырушылар төлемқабiлетсiздiгiн тоқтату.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Әлемдiк тәжiрибе көрсеткендей сақтандыру – Бұл экономикаға  қарқынды әсер ететiн бiрлестiк ұйымдарының және жеке тұлғалардың қаржыларын шаруашылық қызметке тартудың және концентрацияның тиiмдi құралы.

Әсiресе Бұл сақтандыру қорғанысын қамтамасыз ету есебiнен  халықтың тұрмыс жағдайының деңгейiн  көтеруiне әсер ететiн сақтандыру құбылыстарының әлеуметтiк жағына тиiстi. Бырақ отандық сақтандыру нарығының дамуын тоқтататын обьективтi себептердiң күшiне бүгiнге iс жүзiндегi сақтандыру компаниялары тұрғындардың әлеуметтiк жағдайына да, инвестициялық қызметке де әлi көрнектi әсер ете алмайды. Бұл мәселелерiнiң шешiмi 2006-2004 жылдарға арналған сақтандыру нарығын дамыту Бағдарламасында өндiрiлуде.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер:

 

1. Бияров Т.Н., Биярова А.Ө. «Экономикадағы кибернетика» Алматы 2000 ж;
2. Жанибеков С. «Бюджеттiң орындалуын қалай көтеру керек. Қазақстан қаржысы» 1999 ж;
3. Волобуева О.П. «Теоретические основы компьютерных систем» Алматы, КазНТУ, 2002 г;
4. Титоренко Г.А. «Информационные системы в экономике» Москва 2006 г;
5. Бралиева Н.Б., Байшоланова Қ.С. «Экономикадағы ақпарат жүйелері» Алматы 2001 ж;
6. Мишенин А.И. «Теория экономических систем» Москва 2000 г;
7. http://www.referat.kz//
8. http://bestreferat.kz//
9. http://stud.kz//