Кәсіпорын шаруашылық объектісі ретінде

Өнеркәсіптегі шағын кәсіпкерліктің қызмет ету тиімділігін өлшеудің бастапқы принциптері қоғамдық формациялардың барлығына бірдей. Әрине, айырмашылықтар да бар, олар жермен, уақытпен және бағалау  әдісін тәжірибелі нақты белгілеумен, ең соңында экономикалық қатынастардың  сипатымен, сондай-ақ экономиканы басқару  ұйымдастырумен анықталады.

Нарық экономиканың және кәсіпкерліктің негізі табыс болып табылатындықтан, экономикалық тиімділіктің алғашқы критерийі негізінде шығын мен ресурстың бірлігіне өнімнің, жұмыстың және қызметтің сапалылығымен сақтай отырып, олардың бәсекеқабіліттілігін қамтамасыз ете отырып табысты максималдау алға қойылады. Жаңа жағдайда тиімділіктің жалпыұлттық критерийі де сақталады: шығын мен ресурстың бірлігіне халықтың әлеуметтік жағдайын жақсарта отырып ұлттық табысты, жалпы ұлттық өнімді максаималдау.

Тиімділіктің критерийлерінің  мұндай иерархиясы қисынды және нарық  экономикасындағы жағдайды көрсетеді, яғни қызмет етудің жалпыұлттық тиімділігі, қызмет етудің алғашқы ұяшығының  қызметінің тиімділігіне тәуелді (кәсіпорының  акционерлік қоғамның). Алғашқы буының  қызмет ету тиімділігі жоғары болған сайын бүкіл жалпыұлттық экономиканың тиімділігі жоғарылай түседі, қоғамда, мемлекетте әлеуметтік және экономикалық мәселелерді шешуге ресурс көп болады.

Тиімділік жалпы (абсолюттік) және салыстырмалы (қатысты) болып ажыратылады. Жалпы тиімділік жалпыэкономикалық  нәтижелер мен белгілі-бір кезеңдегі  экономикалық әртүрлі деңгейіндегі (макро-микро) қызмет ету тиімділігін  және кәсіпорындар мен аудандар бойынша  тиімділік деңгейінің динамикасын  салыстыру үшін, бағалау үшін және талдау үшін қажет.

Салыстырмалы тиімділік  альтернативті ең ұтымды (оптималды) баламаны таңдау үшін өндірістік-шаруашылық, техникалық және ұйымдық шешімдерді қабылдағанда есептеледі және талданады. Мұндай таңдау технико-экономикалық көрсеткіштер жүйесінің баламаларын салыстыру негізінде, өтелу мерзімін есептеу немесе қосымша капитал салымдарының тиімділігі, экономикалық тиімділіктің көлемінің коэффициентінің негізінде жүзеге асырылады.

Келесі тарауда экономиканың басты буыны – шағын кәсіпкерлік  субъектілерінің қызмет ету тиімділігінің  көрсеткіштер жүйесі қарастыралады. Бұл көрсеткіштер жүйесі өнеркәсіптегі шағын кәсіпкерлік субъектісінің барлық ресурстардың пайдаланылуына жан-жақты баға береді.