Корея Республикасы

Әл-Фараби атындағы  Қазақ  ұлттық  университеті

ГЕОГРАФИЯ ФАКУЛЬТЕТІ ГЕОГРАФИЯ  ЖӘНЕ ТАБИҒПАТТЫ ПАЙДАЛАНУ КАФЕДРАСЫ

 

 

 

 

                                                                 Орындаған: Төлегенова Ш.М

                                                                 Қабылдаған: Мылқайдаров Ә.Т

 

 

 

                                                   2013-2014 оқу жылы

 
                 

 

 

Жоспары:

 

1. Кіріспе
2. Географиялық орны
3. Тарихы
4. Әкімшілік-территориялық құрылымы
5. Халқы
6. Шаруашылығы
7. Транспорты
8. Табиғат ресурстары және кен байлықтары
9. Туризмі
10. Ішкі экономиқалық-географиялық айырмашылықтары
11. Халықаралық байланыстары
12. Пайдаланылған әдебиеттер  тізімі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                

                        Корея Республикасы

 

Корея Республикасы  대한민국
Корея Республикасының  туы Корея Республикасының  елтаңбасы Координаттар:  36°31′00″ с. е. 127°48′00″ ш. б. (G)   (O)
Ұраны: «널리 인간 세계를 이롭게 하라(Адамзатқа пайда келтіру, 弘益人間)»
Әнұраны: «Эгукка»
Ресми тілі	корей
Астанасы	Сеул
Ірі қалалары	Сеул
Үкімет түрі	Президенттік республика
Президент  Премьер-министр	Пак Кын Хе  Ким Хван Сик
Жер аумағы  • Барлығы  • % су беті	107  99 392 км²  0,3
Жұрты  • Сарап (2007)  • Тығыздығы	49 024 737 адам (25)  480 адам/км²
ЖІӨ (АҚТ)    • Қорытынды    • Жан басына шаққанда	1,457 трлн.[1] $  27 790[1] $
Валютасы	вона

 

 

    Корея (кор. 한국 – хангу́к –таң самалының елі), Корея Республикасы (кор. 대한민국 [tɛːhanminɡuk̚] – тэха́н мингу́к) — Шығыс Азиядағы Корей түбегінде орналасқан мемлекет. Жер көлемі — 98,5 мың км². Бұл көрсеткіш бойынша әлемде 109 орында. Халқының саны — 48.87 млн. адам (2010) ^[2]. Ресми тілі — корей тілі. Тұрғындары, негізінен, кәрістер, 30 мыңға жуық қытайлар, т.б. ұлт өкілдері тұрады. Олардың көпшілігі будда дінін, кейбір бөліктері конфуцийшілдік пен христиан дінін ұстанады. Астанасы — Сеул қаласы (10.4 млн.). Әкімшілік бөлінісі 9 провинциядан және тікелей орталыққа бағынатын 6 қаладан тұрады. Конституциясы бойынша, елді президент басқарады (2013 жылдан Пак Кын Хё). Заң шығарушы органы — Ұлттық жиналыс (299 депутаттан тұрады). Ұлттық мерекелері: 15 тамыз — Республика жарияланған күн (1948), 3 қазан — мемлекеттің құрылған күні (Ежелгі Чосон, б.з.б. 108 ж.). Ұлттық ақшасы — уон.

                                                   

 

Корея Республикасының  қысқаша тарихы

        Археологиялық зерттеулерге қарағанда Корея жерін палеолит заманынан бастап адамдар қоныстана бастаған. Б.з.б. 1-мыңжылдықта алғашқы мемлекеттер құрыла бастады. Олардың ішінде Чосон мемлекеті б.з.б. 2 — 1 ғ-ларда аса күшті мемлекетке айналды. Б.з. басында Кочуре (солт-те), Пэкче (оңт.-батыста), Силла (оңт.-шығыста) атты мемлекеттер құрылды. 4 — 6 ғ-ларда елге будда діні тарай бастады. Силла, Пэкче, Кочуре мемлекеттері өзара соғысып отырды. Осыны пайдаланған Қытайдағы Таң әулеті мемлекеті Кочуре мен Пэкчені басып алды. Бірақ Силла мемлекеті 676 ж. қытайларға тойтарыс беріп, 8 ғ-да Кореяның көпшілік жерлерін біріктірген біртұтас мемлекет құрды. 9 ғ-да Силла ыдырап, 935 ж. Коре мемлекетінің (елдің қазіргі еуропаша атауы осы Коре атауынан шыққан) негізін қалаушы Ван Гон елді қайта біріктірді. Жаңа мемлекет қидандардың шабуылына (993, 1010 — 11, 1018 — 19) төтеп беріп, елдің тұтастығын сақтап қалды. Шаруашылық өркендеп, сауда мен қолөнер дамыды, металл ақша пайда болды. 1231 — 59 ж. Коре мемлекеті Шыңғыс хан империясының қол астына өтіп, 14 ғ-дың орта тұсында ғана тәуелділіктен құтылды. 1352 — 62 ж. Қытай әскерлерінің шабуылын тойтарып, Чосон атауын (ежелгі Чосон мемлекеті құрметіне) қайтып алды. Астана Кэчен қ-нан Хансонға (Сеул) көшірілді. 16 ғ-дың аяғында елге жапондар, 17 ғ-да маньчжурлар басып кірді. Корей халқы 1592 — 98 ж. жапон басқыншыларына ендікте екі бөлініп, солтүстік КСРО-ның, оңтүстік — АҚШ-тың бақылауына өтті. Соғыстан кейінгі жылдары КСРО мен АҚШ арасындағы “қырғи-қабақ соғысқа” байланысты ел жасанды түрде екіге бөлінді. 15 тамызда (1948 ж.) Сеулде ресми түрде Корея Республикасы, ал 9 қыркүйекте Пхеньянда Корей Халық Демократиялық Республикасы құрылды (қ. Корей Халық Демократиялық Республикасы). Екі ел арасында 1949 ж. қарулы қақтығыстар, 1950 — 53 ж. корей соғысы болып өтті. 1953 ж. 27 шілдеде соғыс еш нәтижесіз аяқталып, шекарада ені 4 км созылатын демилитаризацияланған аймақ пайда болды. 1987 жылға дейін К-да әскери төңкерістер (1961, 1979) болып, билік басында әскерилер отырды. Дегенмен 20 ғ-дың 60 — 80-жылдары елде экономика қарқынды дамып, Корея кеме жасау мен электронды бұйымдар жасаудан жетекші орынға шықты. 1987 ж. демокр. қозғалыстардың қысымымен елде либералдық реформалар жасалды, президент сайлауы өткізілді. 1988 ж. Сеулде 24-інші Олимпиада ойындары өтті. 1998 ж. тұңғыш рет оппозиция үкімет басына келді.°н елді қорғап қалғанымен, маньчжур шапқыншылығына төтеп бере алмады. 1637 ж. К. билеушісі маньчжур әулетіне бағынды. Дегенмен 17 — 18 ғ-ларда ел әлеум.-экон. жағынан біршама ілгері басты. Ірі қалалар көбейіп, сауда орталықтары құрылды. 18 ғ-дың аяқ кезінен бері экономикада нарықтық қатынастар пайда болды. 19 ғ-дың 2-жартысынан бастап дамыған елдер Кореяға күш көрсете бастады. 1876 ж. Жапония Кореяны тиімсіз Канхва шартына қол қоюға мәжбүр етті. Осындай шарттар 1882 ж. АҚШ, 1893 ж. Ұлыбритания, Германия, 1894 ж. Ресей, Франция мемлекеттерімен де жасалды. 1893 — 94 ж. елде болған халық толқуларын басуды сылтауратып, Кореяда Қытай мен Жапония әскерлері өздері таласқа түсті де, соның салдарынан жапон-қытай соғысы (1894 — 95) болып өтті. Қытай Кореядан кетуге мәжбүр болды. 1904 — 05 жылдардағы болған орыс-жапон соғысынан кейін Жапония елге біржолата орнықты, 1910 жылдан бастап Корея отарға айналды. Чосон мемлекеті жойылды. 1919 — 45 ж. елде жұмысшы-шаруа және оқушы жастардың отаршыларға қарсы ұйымдары құрылды.[1]

                                     

 

 

Корея Республикасының  құрылымы.

        Жапонияның екінші дүниежүзілік соғыста жеңілгендігін корей халқы қуанышты хабар ретінде қабылдады. Алайда "қырғи қабақ" соғыстың басталатын уақытында АҚШ әскері корей түбегінің оғтүстігіне орналасты, ал КСРО әскері солтүстік бөлігіне иелік етті. 1947 жылдың қарашасында БҰҰ Бас Ассамблеясы Кореяда БҰҰ Комиссиясының бақылауымен жалпы сайлау өткізу туралы қарар қабылдады. КСРО бұл шешімді қолдамады және БҰҰ комиссиясын солтүстік өңірлерге кіруге тиым салды. БҰҰ Бас Ассамблеясы жаңа қарар қабылдады. Бұл қарар бойынша сайлау тек БҰҰ Комиссиясы бара алған өңірлерде ғана өтуі тиіс болды. Кореядағы алғашқы сайлау 1948 жылы 10 мамыр күні 38-нші параллельден оңтүстікке қарай орналасқан елді мекендерде өтті. Бұл шекара елді екіге бөлді, яғни Оңтүстік және Солтүстік.

Кореяның алғашқы Президенті Ли Сын Ман 1948 жылы сайланды. Ал 38-нші  параллельден солтүстікке қарай  Ким Ир Сен басқарған коммунистік  билік орнады.

1950 жылдың 25 маусымында Солтүстік  Корея Оңтүстікке қарсы әскери  шабуыл бастады. Бұл екі Корея  арасындағы үш жылға созылған  соғысқа себепші болды. 1953 жылдың  шілдесіне екі ел арасында  Соғысты тоқтату туралы келісімге  қол қойылды.

1960 жылдардан бастап Оңтүстік  Корея қарқынды экономикалық  дамуды өзіне мақсат ретінде  қойды. Керемет жетістіктерге  жеткен Кореяны "Ханган өзенінің  бойындағы ғажайып" деп атады.  Бүгінгі күні Корея Республикасы  экономикалық көрсеткіші жағынан  әлемде 13-нші орында.[2]

 

 Кочосон (Ежелгі  Чосон)

               Корей түбегіндегі алғашқы адамның қоныстануы 700 000 жыл бұрын басталды. Неолит дәуірі шамамен 8 мың жыл бұрын басталды. Осы кездің археологиялық қазбалары елдің барлық өңірлерінен табылды, алайда негізгі қоныстану аймағы теңіз жағалаулары мен ірі өзендердің бойында орналасты.

         Қола дәуірі біздің заманымызға дейінгі 1500-2000 жылы басталды. Бұл кезде Манжурияның Ляолин аймағы мен Корей түбегінің солтүстік батыс өңірінде көптеген тайпалар пайда болды. Осындай тайпалардың басшысы Тангун, корей ұлтының негізін қалаған тұлға ретінде саналады. Тангун көптеген кіші тайпаларды біріктіріп Кочосон мемлекетінің негізін қалаған болатын (б.з.д. 2333 жыл).

Үш мемлекет және Кая

Қала негізіндегі мемлекеттер  кейіндері тайпалық бірлестіктерге қосылып, күрделі саяси жүйе қалыптастыра бастады. Мұндай бірлестіктер қосылуы  патшалықтардың пайда болуына себеп  болды. Сондай алғашқы патшалық мемлекет б.з.д. 37 - б.з. 668 жылдар аралығында өмірген  сүрген Когурё мемлекеті. Когурё әскерлері  өздерін қоршаған елдерді бағындыра  бастады.

Когурё мемлекетіне ұқсас  патшалық Пэкче (б.з.д. 18 жыл - б.з. 660 жыл) болды. Аталған патшалық Ханган өзенінің төменгі сағасында орналасқан, бүгінгі  Сеул қаласы орналасқан жердегі қаланың  негізінде пайда болды. Кыечхого атты ванның басшылығы кезінде Пэкче  орталықтандырылған мемлекеттке айналды, ал билік аристократия қолында болды.

Силла патшалығы (б.з.д. 57 жыл - б.з. 935 жыл) Корей түбегінің оңтүстік-шығыс  бөлігінде орналасты. Бұл мемлекет сол кездегі үш патшалықтың ішіндегі ең әлсізі және дамымағаны болып саналды. Алайда Силланың Қытайдан айтарлықтай  шалғай орнласу себебінен мұнда  қытайдың ықпалы да әлсіз болды. Сондықтан  мемлекет басқа идеялар мен тәжірибелерді  игеруге ашық болды. Елдің ішкі құрылымы будда дінінің негізінде ұйымдастырылды және сословиялық бөліністі қабылдамады. Мұндай жүйеде орталық билік хваран ақсүйек жауынгер ұйымына тиесілі  болатын. Кая (42-562) Нактонган өзенінің сағасында мекен еткен бірнеше солтүстік тайпалардың конфедерациясы ретінде қалыптасты.

Біріккен Силла  пен Пэкче

          6 ғасырдың ортасына қарай Силла мемлекетін Кая конфедерациясына кірген барлық қалаларды өз құрамына қосып алды. 668 жылы Силла патшалығы Қытайдың Тан династиясымен одақтастық туралы келісімге келіп, Корей түбегін толықтай өз бақылауына алды. 8 ғасырда Силла патшалығының билігі өз шарықтау шегіне жетті. Силла будда дінінің құндылықтарына негізделген мемлекет құруды ойлады. Алайда ел басшылары байлыққа кенелген сайын Буддалық құндылықтар да әлсірей бастады.

676 жылы Силла Қытайдың  Тан әулиетінің Когурё мен  Пэкче патшалықтарын жаулап алу  жоспарына тойтарыс берді. Бұдан  кейін Пэкче патшалығынан шыққан  тайпалар Пархэ мемлекетін құрды.

Корё

Корё династиясы (918-1392) Ван  Гон атты әскери қолбасшының күшімен

Чосон

        1392 жылы генерал Ли Сон Ге өз әулетінің негізін қалады. Аталған әулит Чосон деген атқа ие болды. Чосон әулетінің басшылары конфуцийщілдіклі елде қатты дамып кеткен будда іліміне қарсылық ретінде пайдалануға ниет етті және конфуцишілдікті барынша қолдады.

Мемлекеттік басқару аппараты да тұратқтанып қызметкерлердің  кәсіби білігі де артты. Қызметке тұрмас бұрын барлық үміткерлер арнайы емтихандардан  өтуі тиіс жүйе қалыптасты. Бұл емтихандар халықтың арасында әлеуметтік және интеллектуалды белсенділікті арттыра түсті. Алайда конфуций іліміне негізделген қоғамда  білім мен ғылым аса жоғары бағаланғанымен сауда саттық пен  өндіріске мінсінбеушілік ұстаным  басым болатын.

Чосог елінің төртінші патшасы  Ұлы Сечжон (1418-1450) ел басқарған кезде  корей мәдениеті мен өнері  керемет шарықтау шегіне жетті. Королдік академия ғаымдары корей тілінің  әліппесі Хангыль дайындап шығарды. Ол кезде әліппенің ресми аты  Хунмин чон деп аталатын, қазақ  тіліндегі мағынасы: "халықты  оқытуға арналған дұрыс дыбыстар" дегенді білдіреді.

Сечжо (1455 - 1468) патша мемлекеттік  биліктің құрылымын заң жинақтарын, кодекс қабылдау арқылы анықтап, бекітіп  берді. Бұл кодекс Кенгук деп аталды, яғни "Мемлекетті басқару туралы ұлы шарт".

1592 жылы Жапония Қытайға  өту мақсатында Корей еліне  басып кірді. Адмирал Ли Сун  Син (1545-1598) корей тарихындағы  жоғары бағаланатын тарихи тұлға.  Адмирал теңізде жапон әскерлеріне  қарсы бірнеше сәтті ұрыс өткізді.  Ол жау әскерлеріне қарсы кобуксон  аталатын "тасбақа кемелерді"  қолданды. Бұл сырты темір пластиналармен  қамталған соғыс кемелерін қолданған  тарихтаға алғашқы оқиға болатын.

17 ғасырдың басынан ғалымөшенеуніктер  арасында сирхак қозғалысы бедел  жинай бастайды. Сирхан дегеніміз  "шынайы ғылым" дегенді білдіреді.  Ғалымдар заманауи мемлекет құру  үшін ғылым қажет екендігін  насихаттай бастады. Олар ауылшаруышылығы  мен өндірісте бірнеше өзгерістер  жасау қажеттігін айта бастады.  Әсіресе жер телімдерін бөлу  мәселесіне мән берді. Алайда  елді басқарып отырған ақсүйектер  билігі мұндай тың идеяларға  дайын болмады.

Чосон әулетінің билік  құру кезеңінің екінші жартысында елде мемлекеттік шенеуніктер мен  ақсүйек қауымы арасында билік үшін талас күшейе түсті.

Енчжо патша (1724-1776) елдегі жағдайды тыныштандыру мақсатында барлық тараптардан  алыстауға тырысты. Осы саясатаныңы  арқасынде елдегі саяси жағдай біраз  тұрақтана түсті. Патшаның шешімдері  мен бұйрықтарының жазба құжаттарын жинап отыру мақсатында Патша  кітапханасын құруға тапсырма берді. Сирхак мектебінің шарықтау шегі де осы кезеңге  келді.

 

Жапон басқыншылығы

      19 ғасырда Корея шеттегі мемлекет ретінде Батыстың дипломатиялық қарымқатынас орнатуға деген талпынысына қарысылық көрсетіп келді. Осы кезде біргеге азия елдері мен еуропа елдері корей түбегіне билік жүргізу мүмкіндігіне ие болу үшін өзара бақталасып келді.

1910 жылы Қытай мен Ресейге  қарсы соғыста жеңімпаз ретінде  шыққан Жапония Кореяны жаулап  алып, колониялдық билік орнатты.  Отаршылдық үкімет корей халқының  арасында ұлттық сезімдердің  оянуына себепші болды. Олар  жапондық үкіметттің ассимиляция  саясатына қарсы болды.