Сабақ өткізуде жаңа технологияны пайдалану

ХХІ ғасыр – ғылым мен техниканың дамыған кезеңі. Заман талабына сай қазіргі білім жүйесіндегі игі өзгерістер мен жаңалықтар соның нәтижесі. Бүгінгі білім беру үрдісінде жаңа ақпараттық технологияны пайдалану және оны мақсатты түрде жүзеге асыру – ақпараттық қоғам дәуірінің негізгі көзі.  
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында «Білім беру жүйесінің басты міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; ... оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру» - деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттері көрсетілген. Солардың бірі білім беруді ақпаратттандыру барысында дидактикалық және оқыту құралы болып компьютер саналады. Сондықтан кез келген білім беру саласында мультимедиялық электрондық оқыту құралдары барлық пәндерді оқытуға пайдаланады. Осы ретте ақпаратттық технологияны пайдаланудың тиімділігін ашып айтуға болады. Қазіргі таңда жаңа технологияның жетістіктері интерактивті тақта мен электрондық оқулыққа тоқталар болсақ...  
«Активті экран» кешені білім үрдісінде қолданылатын ақпаратты көрсетуге және оны компьютермен басқаруға тағайындалған әмбебап интерактивтік жүйе болып табылады. Бағдарламалық-техникалық кешенді дидактикалық мақсатта пайдалану барысында олардың негізгі қызметі – жалпы ақпаратпен кәсіби біліктілікті жетілдіру бағытында қолданып, сонымен қатар бұл құралдың оқушылардың, ойлау және ойын қысқа және түсінікті түрде жеткізе білу қабілетін арттырып, өз ойларын жаңа технология құралдары көмегімен жүзеге асыруын қалыптастыруды қамтамасыз ете алатыны белгілі болды.  
Бағдарламалық-теникалық кешеннің құрамына кіретін интерактивті тақтаны оқытушыға сабақты қызықты және динамикалық түрде мультимедиалық құралдар көмегімен оқушылардың қызығушылықтарын тудыратындай оқуға мүмкіндік беретін визуалды қор деп те атауға болады. Сабақты түсіндіру барысында мұғалім тақта алдында тұрып, бір мезетте мәтіндік, аудио, бейне құжаттарды DVD, CD-ROM және Интернет ресурстарын қолдана алады. Бұл кезде мұғалім қосымшаны іске қосу, Web-түйін мазмұнын қарастыру, ақпарат сақтау, белгі жасау тышқанды ауыстыратын арнайы қалам арқылы жазулар жазу және т.б. әрекеттерді жеңіл орындай алады.  
Интерактивті құралдарды сабаққа пайдаланғанда дидактикалық бірнеше мәселелерді шешуге көмектеседі:  
- Пән бойынша базалық білімді меңгерту;  
- Алған білімді жүйелеу;  
- Өзін – өзі бақылау дағдыларын қалыптастыру;  
- Жалпы оқуға деген ынтасын арттыру;  
- Оқушыларға оқу материалдарымен өздігінен жұмыс істегенде әдістемелік көмек беру. Бұл технологияны оқу материалын хабарлау және оқушылардың ақпаратты меңгеруін ұйымдастыру арқылы, көзбен көру жадын іске қосқанда арта түсетін қабылдау мүмкіндіктерімен қамтамасыз ететін әдіс деп қарауға болады.  
Оқушылардың көпшілігі естігенінің 5% және көргенінің 20% есте сақтайтыны белгілі. Аудио және видео ақпаратты бір мезгілде қолдану есте сақтауды 40-50% дейін арттырады.  
Қазіргі заман мұғалімнен тек өз пәнінің терең білгірі болуы емес, тарихи танымдық, педагогикалық – психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Ол заман ағымына сәйкес білім беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылықпен жұмыс істеп, оқу мен тәрбие ісіне еніп, оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгерген жан болғанда ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлға ретінде ұлағатты саналады.  
Жаңа технологияның бізге ұсынып отырған тағы бір жетістігі бұл әрине мультимедиялық оқулығымыз - электрондық оқулық. Білім берудің кез келген саласында танымдық белсенділікті арттырып, ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен жұмыс істеуге жағдай жасайтын – электрондық оқулық. Электрондық оқулықты пайдалану мұғалімнің ғылыми-әдістемелік потенциалын дамытып, оның сабақ үстіндегі еңбегін жеңілдетеді. Оқытудың әр сатысында компьютерлік тесттер арқылы оқушыны жекелей бақылауды, графикалық бейнелеу, мәтіндері түрінде, мультимедиалық , бейне және дыбыс бөлімдерінің бағдарламасы бойынша алатын жаңалықтарды іске асыруға көп көмегін тигізеді. Электрондық оқулықтарды қарапайым оқулықтарға қарағанда пайдалану ыңғайлы және оларда өзін-өзі тексеру жүйесі бар.Осы электрондық оқулықтың артықшылығы болып табылады. Мұғалім үшін электрондық оқулық бұл күнбе-күн дамытылып тұратын ашық түрдегі әдістемелік жүйе, оны әрбір оқытушы өз педагогикалық тәжірибесіндегі материалдармен толықтыра отырып, ары қарай жетілдіре алады. Мазмұны қиындау бір үлкен тақырыптың бөліктерін өткенде қосымша бейнехабар және клиптер қажетті элемент болып табылады. Бейнеклиптер уақыт масштабын өзгертуге және көріністерді тез және жай түрде көрсетуге пайдалы. Электрондық оқулық таңдап алынған хабарды көшіруге мүмкіншілік туғызады. Электрондық оқулық арқылы түрлі суреттер, видеокөріністер, дыбыс және музыка тыңдатып көрсетуге болады. Бұл әрине, мұғалімнің тақтаға жазып түсіндіргенінен әлдеқайда тиімді, әрі әсерлі. Меңгерілуі қиын сабақтарды компьютердің көмегімен оқушыларға ұғындырса, жаңа тақырыпқа деген баланың құштарлығы оянады.  
Компьютерлер мен интерактивті тақта оқушылардың тілдік құзіреттілігін, шығармашылық потенциалын дамыту құралы ретінде пайдалану интеллектуалдық, эстететикалық және ақпараттық сауаттылығын арттыруға көмектеседі, ал көрнекі құрал ретінде пайдалану оқу-танымдық үрдіс тиімділігін арттырады.  
Біз бейбіт елде, мемлекеттік білімді жетілдіруге аса мән берген елде тұрамыз. Жалпы білім берудің мақсаты – терең білімнің, кәсіби дағдылардың негізінде еркін бағдарлай білуге, өзін-өзі дамытуға адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдерді қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыруға, яғни жеке тұлғаны қалыптастыруға негізделген, ақпаратты технологияны терең меңгерген, жылдам өзгеріп жататын бүгінгі заманға лайықты, жаңашыл тұлғаны қалыптастыру.  
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы орта білім беру жүйесінің дамуымен тығыз байланысты. Қай халықтың, қай ұлттың болсын толығып өсуіне, рухани әрі мәдени дамуына басты ықпал жасайтын тірегі де, түп қазығы да – мектеп. Мектептердің білім деңгейін көтеру және онда интерактивті құралдарды пайдалану арқылы оқу – тәрбие процесін тиісті деңгейге көтеру, мектеп ұстаздарының, басшыларының, педагогикалық ұжымның жүйелі басшылыққа алған бағыты деп есептейміз.  
Ақпараттық технологияның келешек ұрпақтың жан-жақты білім алуына, іскер әрі талантты, шығармашылығы мол, еркін дамуына жол ашатын педагогикалық, психологиялық жағдай жасау үшін де тигізер пайдасы аса мол.  
      Қазіргі уақыттағы ғылым мен технологиялардың жедел дамуы қазақ тілін оқыту деңгейін көтеру мәселесін алдыңғы қатарға қояды.  
Қазақ тілі сабағында ойынды тиімді қолдану оқушылардың қазақ тілінде сөйлеуге жаттығуына мүмкіндік береді. Адам өзге тілде сөйлеу үшін бір мыңға жуық сөздер білу керек. Сондықтан мұғалімнің алғашқы мақсаты – оқушылардың сөздік қорын байыту. Оқуды ойын түрінде өткізу – оқытудың қолайлы формасы болып табылады. Оқытудың формасы ойын барысында оқушылар оқу материалын тез және жақсы меңгереді. Оқушы мәселені өз арқылы өткізетін тұлға, зерттеуші, алынған нәтижелерді таратып, жаңа мәселелерді қоятын тұлға. Нәтижесінде жақсы меңгерілген материал. Ал мұғалім оқушыны өз бетімен жұмыс істеуге, қорытындылар жасауға, өзін-өзі, өзгені да бағалай білуге, өз күші мен қабілетін, жады мен көңіл, еңбек сүйгіштігін дамуға көмектесетін әдіскер.[8]  
Модульдік технологияның гипотезасы:  
Егер оқу-тәжірибе процесі модульдік технология арқылы өткізілсе, онда оқу динамикасы жағымды мінез алады.  
Егер «оқушы+оқушымен+топпен+ұжыммен+мұғаліммен» қатынаста болса, егер сөйлесу сабағы үстінде тапсырманың жеңілдігі мен күрделіге қарай бірнеше іс-әрекет формалары ауысып отырса, егер әр оқушы әр сабақта тыңдап, жазып, көріп және оқу материалын сатылай меңгерсе, онда модульдік технология жалпы білім сапасын, сабақтың тиімділігін жоғарлатуға, жеке тұлғаның өзін-өзі реттеу, өзін-өзі тәрбиелеу, өзін-өзі дамытуға мүмкіндік береді.  
Нәтижесінде:  
• Қазақ тілінен білім сапасы жоғарлайды;  
• Оқушыны психологиялық кедергіден, ренішті жағдайдан құтқарады;  
• Шығармашылық және танымдық қабілеттері дамиды.  
Практикалық тиімділігі:  
Технология бойынша құрылған әдістемелік нұсқаларды басқа мұғалімдер қолдана алады.  
Модульдік технологияның мүмкіндігі:  
Оқушының оқу және танымдық әрекеттерінің белсенділігін арттыру – ең негізгі әдістемелік мәселе. Модуль арқылы оқыту осы мәселені шешуге мүмкіндік беретін тиімді жолы.  
Модульдік оқыту технологиясының тиімділігі:  
1. Тақырыпты қарапайым білім мен түсінік деңгейде игеруді білдіреді. Олар шамамен мынадай түрде беріледі: білу, түсіну, қолдану, талдау, топтау, бағалау.  
2. Модульдік технологияның ерекшілігі: жадының алуан түрлерін (есту, көру, қимыл) ойлауды, ынтаны, қабылдау қабілетін арнайы жасалған оқу, сондай-ақ өзін-өзі бекіту, қарым-қатынас, шығармашылық қажеттіліктерін, сөздік қорын дамытуға бағытталған.  
Жүйелі түрде сабақта технологияның қолдану барысында төмендегідей жетістіктерге жетуге болады, тиімділігін байқауға болады.  
1. Қазақ тілінде еркін сөйлеседі.  
2. Өз ойларын ауызша, жазбаша баяндай алады.  
3. Оқушылардың белсенділігін арттырады.  
4. Оқу мотивациясы жоғарланады.  
5. Неғұрлым аз шаршайды.  
6. Оқу қызметін көбінесе жағымды эмоциялар алады, қанағаттанады.  
Балаларды ойынның мазмұнымен таныстыру ойынды өткізу болып табылады. Ойынды талдау, бұл ойынның өз мақсатына жетуі, балалардың белсенділігі және олардың іс-әрекеті болып табылады. [5]  
Сонымен балалардың сөздік қорларын дамытуда ойындарды, тапсырма-жаттығуларды қолдану үлкен нәтиже береді. Міне, сондықтан да оқу-тәрбие үрдісінде әр түрлі ойындар арқылы баланы жан-жақты дамыту ісіне ерекше көңіл бөлеміз және бұл біздің ең негізгі алдымызға қойған мәселеміз.  
Сонымен, баланың сөздік қорын дамытумен қатар, тілін дамыту да ойын арқылы жүзеге асады. Оны төмендегі ойын түрінен көруге болады.  
Қолданылатын технологияларымыз: М.Жанпейісованың модульдік технологиясы, әдебиет сабағында Қ.Бітібаеваның сатылай талдау оқыту тәсілі, Ақпараттық технология, Сын тұрғысынан оқыту технологиясы, Коммуникативтік әдіс.  
Біздің Мұхтар Әуезов атындағы №42 жалпы орта мектебімізде Т.М. Жанпейісованың модульдік технологиясы негізінде құрылған мұғалімдерінің шығармашылық тобы жұмыс істейді. Семинарлар, ашық сабақтар үздіксіз өткізіліп отырылады. Сәуір айында 2011-2012 оқу жылында «М.М.Жанпейісованың модульдік технологиясы» бойынша құрылған шығармашылық топқа арналған қалалық семинар-тренингте Абылова М.Ж., Бегалинова Ә.Е. «Бақытты сәт», ««Аукцион», «Баяндама», «Сиқырлы сандықша», «Білім биржасы», «Тұлғаны танып біл» атты оқыта үйрету ойындарын көрсеттік.  
2012-2013 оқу жылында «М.М.Жанпейісованың модульдік технологиясы бойынша қалалық семинар-тренинг 13 наурыз аралығында өтілді. Абылова М.Ж. «Брейн-ринг» оқыта үйрету ойынын, ал Бегалинова Ә.Е. «Білім биржасы», «Тұлғаны танып біл» оқыта үйрету ойынын мұғалімдерге көрсеттік.  
Бұл қалалық мұғалімдерге жүргізілген семинар-тренингтер оқушының білім сапасын арттыруда көп септігін тигізеді, пәнге деген қызығушылықтары арттады. Оқу ойыны оқыту процесінде оқу ойындарын қолданудың жоғары тиімділігін көрсетті. [3]  
Сонымен қатар Абылова М.Ж. қалалық семинарда М. М. Жанпейісованың модульдік технологиясын қолдану негізінде ойынды қолдана отырып, ашық сабақтар берілді. Мысалы: «Балқаш пен Алакөл» 2007 жылы, «Алтын адам» 2009 жылы, «Қыз ұзату» 2009 жылы, «Шешен билер» 2010 жылы, «Қазақ халқының салт-дәстүрлері» «Қазақстан халықтарының қатынастары» 2011 жылы.  
Бегалинова Ә.Е. 11 сыныптарда «Қазақ фильм коностудиясы», «Қонақ үй таңдау», «Сәнді киіну»; 9 сыныптар арасында «Киіз үй құрылысы», «Музыкалық аспатар», «Теледидардың пайдасы мен зияны»; 5 сыныптарда «Ұлттық аспаптар. Домбыра», «Ұлттық киімдер» атты сабақтар жүргізді.  
Осы берілген сабақтар М.М. Жаңпейісованың оқыта үйрету ойындарына негізделіп жасалынған.  
Мысалы, «Қазақстан халықтарының қатынастары» тақырыбында ашық сабақ үлгісін көрсеттім. Сабақ барысында үй жұмысын тексеруде «Брейн-ринг», «Өз жартыңды тап» ойындарымен жүргіздім. «Брейн-ринг» ойынында қатысушыларға жетондар таратылады, үстелдің үстінде деңгейлік тапсырма жызылған карточкалар жатады. Әр дұрыс жауапқа фишка беріледі, содан екінші нұсқаға көшеді. «Өз жартыңды тап» ойынында оқушылар кез келген түсті тандайды. Содан кейін оның түсі бойынша серігін іздеп, жұмыс істейді. Жаңа сабақта «Даналық ағашы» оқыта үйрету ойынымен шықтық. Мәтінді жылдам, мұқият оқып шығады. Әр қайсылары мәтін бойынша қиын сұрақ құрап, қағазға жазады. Сұрақты сандықшаға салады. Мәтінді тағы да оқып шығып, әр оқушы сандықшадан сұрақ жазылған қағазды алып, дауыстап жауап беруі керек.[2]  
Сонымен қатар, «Сөздердің дұрыс жауабын тап» ойыны. Тақтаға 2 оқушы шығып, жарысып көреді. Кім көп сөздердің аудармасын біледі екенін.  
Оқушылармен бірге өткізілген ойынға талдау жасап, оның балаларға тигізген тәрбиелік ықпалы жайлы әңгімеледік. Бұл ойындар оқушыларға этикалық тәрбие береді. Оқушылар сөздік қорын молайтып, сөзді еркін, өз мағынасында қолдануға, мәдениетті сөйлеуге үйретеді. Дүстүрлі ұйымдастырылған оқу процесіне қарағанда, оқушылар ойынға қатыса отырып, неғұрлым аз шаршайды, оқу қызметінен көбінесе жағымды эмоциялар алып, қанағаттанады.[1]  
Мысалы алтыншы сыныпта мәтін бойынша «Мәтін бөліктері» ойынын ойнаймыз. Ойынның шарты: оқушылар төрт топқа бөлінеді:  
1.Кіріспе  
2.Негізгі ой  
3.Қорытынды  
4.Толықтыру  
Мәтін бөліктерін әңгімелеуді ретімен бастайды. «Толықтыру» тобы әр топтан кейін толықтырып отырады. Ойыннан соң мәтінді тағы бір қарап шығып, берілген ақпаратпен салыстырып, қай топтың анағұрлым нақты айтқанын анықтайды. Ойын өткізу барысында оқушылар белсене қатысады. Ең қуаныштысы, осындай сабақтарда нашар оқитын оқушылар үлкен әуестілікпен қатысады. Егер сабақ сайыс, жарыс түрінде құрылған болса, әрине әрбір бала алға түсуге, жеңімпаз атануға ұмтылады, ал ол үшін жақсы білімді болу керек, яғни балалар мұны түсініп, сабаққа қатысуға тырысады. Әрбір осындай сабақтан кейін мен балалардың «тағы да ойнайық» немесе «енді қашан осыднай сабақ болады» деген сұрақтар естимін [6].  
Қорыта келгенде, М.М.Жанпейісованың Модульдік оқыту технологиясының маңызы мен тиімділігі өте зор. Оқушының ауызекі сөйлеу дағдысын, ауызша және жазбаша сауаттылығын, өз бетімен жұмыс жасау іс-әрекеттерінің нәтижесін көру, шығармашылық қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. [7]  
 
Пайдаланылған әдебиеттер:  
1.Артықова Т., Жақанбаева А., Төлеуова М. Алматы: Атамұра, 2006  
2. М.М.Жанпейісова модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы ретінде. Алматы, 2002 жыл  
3. “Қазақстан мұғалімі” жұрналы, 2002-2005 ж.ж  
4. “Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде”жұрналы, 2008-2011 ж.ж.  
5. “Технологиялар арқылы сабақтың тиімділігін арттыру”. Ғаламтор желісі  
6.Қазақ тілі оқулығы, Алматы, «Атамұра» -2005.  
7. Ж. Қалиева.-Ойындар, сценарийлер, сайыстар. Қостанай.  
8. А. Адамбаева. Орыс мектептерінде қазақ тілін оқытудың кейбір мәселелері.