Складанне праграмы аўтарскага курса на аснове казак і сродкі яе рэалізацыі

Нетрадыцыйнай формай факультатыўнага курсу я абрала наступнае:

• віртуальнае падарожжа;
• экскурсіі;
• наведванне канцэртаў, фестываляў народнай творчасці;
• наведванне музеяў, фальклорных лабараторый;
• тэатральныя пастаноўкі;
• рэканструкцыі абраду;
• касцюмерная скарбонка (распрацоўка касцюмаў, выраб рэквезіту).

Паколькі ў  аснове, створанай мною праграмы, ляжыць рэканструкцыя казкі на сцэне, то асноўным напрамкам працы, з’яўляецца тэатральнае мастацтва.

 

3.2. Выхаванне школьнікаў сродкамі тэатральнага мастацтва

Тэатр – адна з найбольш яскравых, эмацыянальна насычаных форм эстэтычнага ўспрымання рэчаіснасці. Выхаванне школьнікаў сродкамі тэатральнага мастацтва можна выкарыстоўваць ва умовах класа і пазашкольнага калектыву.

Падлеткі і  моладзь асабліва ўражліва ўспрымаюць падзеі, якія адбываюца на сцэне. Ім падабаюцца пераўвасабленні, ператварэнні, шмат каму з маладых людзей хочацца  і самім паспрабаваць свае сілы ў тэатральнай творчасці. Гэтую асаблівасць належыць умела выкарыстоўваць і скіроўваць на выхаванне ў моладзі добрага мастацкага густу, цікавасці да фальклору, музыкі і іншых відаў мастацтва.

Як лічыць В.С. Новак: “У кожным з нас на генным узроўні закладзена схільнасць да увасаблення праз дзеянне, гэта значыць тэатралізацыі тых ці іншых падзей. Нашы продкі на працягу тысячагоддзяў таленавіта распрацоўвалі драматургію святаў і абрадаў, дзе кожны персанаж меў свой характар, нораў, пэўны знешні воблік” [29, с. 15].

Для рэканструкцыі абрада спатрэбяцца артысты розных амплуа, якія валодаюць пэўнымі задаткамі, закладзенымі ад прыроды. Але, зразумела, што сярод школьнікаў прафесійных акцёраў няма. Неабходна падрыхтаваць юных акцёраў тэхнічна: натрэніраваць дыхнне, развіць голас, выпрацаваць дыкцыйную выразнасць і гэтак далей.

На думку  І.Ф. Штэйнера: “На кожнай рэпітыцыі па 20 хвілін патрэбна займацца сцэнічным рухам, сцэнічнай мовай і акцёрскім майстэрствам. Гэта дасць добрыя вынікі не толькі пры пастаноўцы абраду, але будзе карысна для фізічнага і псіхічнага здароўя падлеткаў і модадзі” [29, с. 94].

Сцэнічны рух.

Скіраваны на тое, каб зрабіць мышцы падлетка-акцёра пластычнымі, а цела – паслухмяным яго волі.

Звычайна заняткі  пачынаюцца з практыкаванняў для разагрэву і размінкі. Пасля даюцца практыкаванні на раслабленне і напружанне мышцаў, потым робяцца расцяжкі мышцаў спіны і ног. Калі мышцы спіны стануць пластычнымі і будуць асвоены ўсе расцяжкі, можна перайсці да падзенняў. У канцы заняткаў можна выканаць які-небудзь хуткі танец. Усе практыкаванні робяцца пад музыку, што выпрацоўвае ў дзяцей пачуццё рытму.

Сцэнічная мова.

Пры занятках артыкуляцыяй неабходна дасягаць вельмі чыстага  вымаўлення кожнага гука. Паслядоўнасць  выканання практыкаванняў на артыкуляцыю: практыкаванні на міміку; прамаўленне галосных і зычных асобна і разам.

Артыкуляцыя.

Зразумець і  раскрыць пры чытанні змест таго, што заключана ў абрадавых словах - гэта азначае не толькі вобраз персанажа, але нават пачуць гукі, убачыць фарбы, усёй душой зразумець яго характар. У гэтым творчым працэсе вельмі важнае значэнне набывае фантазія, здольнасць дамаляваць тое, пра што кажашь. Голас і мова кожнага персанажа павінны адпавядаць яго ўнутранай характарыстыцы. Настаўнік, павінен быць назіральным, ён падкажа акцёрам, якім чынам перадаць знешнія і ўнутраныя рысы персанажа. Імітацыя галасоў таксама дае добры эфект, калі трэба дасягнуць падабенства і натуральнасці гучання гаворкі таго ці іншага персанажа.

Пры авалодванні  сцэнічнай мовай неабходна займацца словам у цеснай сувязі з яго зместам і думкай. Галоўная мэта заняткаў сцэнічнай мовай – навучыцца майстэрству слова ў працэсе выканання ролі [6, с. 94-107].

ЗАКЛЮЧЭННЕ

Цывілізаванасць народа вызначаецца не толькі ўзроўнем развіцця эканомікі і сацыяльнага дабрабыту, але і адносінамі людзей да культурнай і гістарычнай спадчыны продкаў. Без ведання сваіх вытокаў чалавек не можа рэальна ацаніць тое, што ён мае. Веданне традыцый, фальклору, абрадаў, звычаяў свайго народа ўзнімае яго на новую ступеньку духоўнага развіцця.

Форма выхаваўчай работы ў цесным адзінстве з фальклорам, павінна паспрыяць фарміраванню ў вучняў адчування беларускасці, далучанасці да духоўных каранёў сваіх продкаў. Пры складанні праграмы,   было улічана не толькі эмацыянальнае, але і пазнавальнае ўздзеянне на дзяцей казкі.

Вельмі шкада, што у наш час, казкі губляюць свой першапачатковы сэнс,  не выконваюць свае сацыяльныя функцыі і наўвогуле знікаюць, як з’ява. Праграмма аўтарскага курса прызначана змяніць гэтую сітуацыю.

Школа прызвана стаць захавальніцай этнаграфічнай спадчыны, паколькі займаецца выхаваннем грамадзяніна, патрыёта – чалавека з пачуццём уласцівай і нацыянальнай годнасці.

Нарматыўныя дакументы  ставяць задачу фарміравання творчай  асобы, здольнай арганічна ўпісацца ў сусветную культуру і цывілізацыю. Выхаванне такой асобы магчыма толькі на этнакультурнай глебе, бо ўсе каштоўнасці, створаныя чалавекам, - гэта і ёсць адлюстраванне своеасаблівага бачання свету творчай асобай. Казка з’яўляецца неадеінай часткай фальклору.

Вусная народная творчасць з’яўляюцца багатай крыніцай маральна-этычных поглядаў народа, увасабленнем норм і паводзін чалавека, адлюстраваннем лепшых рыс беларускага характару. Гэты багаты матэрыял у плане выхавання, развіцця, пазнання павінен шырока выкарыстоўвацца ў сучаснай школе.

 

 

Літаратура

1. Беларускі народны каляндар / Аўт.-уклад. Лозка, А.Ю. – Мінск: Полымя, 1992.
2. Васілевіч, У.А. Беларускі народны каляндар / У.А. Васілевіч. – Мінск: Ураджай, 1993.
3. Ліцьвінка, В.Д. Святы і абрады беларусаў / В.Д. Ліцьвінка – Мінск: Беларусь, 2001.
4. Дзіцячы фальклор: зб. фальклор. Матэрыялаў / рэд.кал. У.А. Васілевіч. – Мінск: БДПУ, 2006
5. Казакова, І.В. Беларускі фальклор: вучэб. дапам. / І.В. Казакова – Мінск: Выд.цэнтр БДУ, 2007.
6. Народны тэатр / НАН Беларусі, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Уклад. і камент. М.А. Каладзінскага. – Мінск: Бел.навука, 2004.
7. Гульні, забавы, ігрышчы / НАН Беларусі, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Уклад. і камент. А.Ю. Лозка. – Мінск: Беларуская навука, 1996.
8. Беларускія народныя танцы, карагоды, гульні / скл. В. Семянкоў. – Мінск: БелЭн, 1963.
9. Соколова, З.П. Культ животных в религиях. / З.П. Соколова. Москва, 1972.
10. Земляробчы каляндар: Абрады і звычаі / Нац.акад.навук беларусіі // уклад. і камент. А.І. Гурскаг, А.С. Ліса. – Мінск: Навука і тэхніка, 1993.
11. Раговіч, У.І. Песні святочнага календара. / У.І. Раговіч – Мінск, 2001.
12. Беларускі фальклор: Хрэстаматыя. 4-е выд. Мінск, 1996.
13. Чурко, Ю.М. Белоруский хореографический фольклор. / Ю.М. Чурко Мінск, 1990.
14. Песні народных свят і абрадаў / Уклад. і рэд. Н.С. Гілевіч. Мінск, 1974.
15. Лозка, А.Ю. Беларуская батлейка. Каляндарна-абрадавыя гульні. / А.Ю. Лозка. Мінск, 1997.
16. Ліс, А.С. Каляндарна-абрадавая творчасць беларусаў. / А.С.  Ліс.  Мінск, 1998.
17. Лозка, А.Ю. Сусветная і айчынная культура: вучэбныя і вытворчыя практыкі: метад. Дапам. / А.Ю. Лозка, В.Л. Залуцкая, Ю.Ю. Захарына. М-ва адукацыі РБ, БДПУ. – Мінск. 2006.
18. Лозка, А.Ю. Беларуская фалькларыстыка. Каляндар і каляндарна-абрадавая паэзія: вучэб.-метад. дапам. / А.Ю.Лозка, Н.Г. Мазурына. М-ва адукацыі РБ, БДПУ. – Мінск, 2009.
19. Котаў, М.А. Народныя гульні. / М.А. Котаў. Мінск, 2004.

20.   Сучкоў, І.І. Тэарэтыка-метадычныя падставы да стварэння канцэпцыі нацыянальнай школы // Настаўніцкая газета. – 1992. – 22 ліпеня.

21.   VI Еўрапейская канферэнцыя Міжнароднай арганізацыі па народнай творчасці IOV “Народная культура ва умовах сучасных перамен у розных рэгіёнах Еўропы”. – Мінск (Раўбічы), 22-27 верасня 1997г.

22. Белкин, Е.Л. Теоретические предпосылки создания эффективных методик обучения / Е.Л. Белкин. // Нач.школа. - 2001. - №4. - с. 11-20/

23.      Арлова, Г.П. Беларуская народная педагогіка. / Г.П. Арлова.  – Мінск: Народная асвета, 1993.

24. Новиков, А.М. Обучение основам методологии / А.М. Новиков // Адукацыя і выхаванне. – 2010. - №2. – С. 65-70.

25.     Конан, У.М. Аўтэнтычная народная культура ва умовах глабалізацыі / У.М. Конан. // Адукацыя і выхаванне. – 2009. - №4. – с. 60-63.

26.   Сцэнізацыя фальклорных свят і абрадаў / Аўт-скл. В.С. Новак, І.Ф. Штэйнер. – Мазыр: РВФ “Белы вецер”, 1999.