Атмосфералық ауаның химиялық жолмен ластануы, ауаның сапасын бақылау және адам ағзасына әсері

Мониторинг жүргізу  кезінде бірқатар ластағыш заттардың  концентрациясы өлшенеді. Бұл өлшемдерге «ҚПО б.в.» нысандарының жұмыс жасау  кезіндегі ғана емес, сол сияқты елді мекендердің күнделікті тұрмыс тіршілігі мен жеке шаруашылықтардың жүргізетін жұмыстары кезінде атмосфераға шығарылатын (өртелген қалдықтар, үй жылыту жүйесінен және автокөліктерден шығарылатын) ластағыш заттарыда қосылады.

«ҚПО б.в.» мекемесі өндіріс аумағы мен кенорнына жақын орналасқан елді мекендердегі атмосфералық ауаны қорғау мәселелеріне аса көңіл бөлінді. Табиғат қорғау заңдарында елді мекендердегі атмосфералық ауаны бақылау мемлекеттік органдардың құзырында екеніне қарамастан, «ҚПО б.в.» кенорнындағы жұмыстар тұрғын халықтың денсаулығына зиян келтірмейтініне сенімді болу үшін елді мекендердегі атмосфералық ауа сапасын бақылап отырады.

Төменде келтірілген  кестелерде 2008 жылғы атмосфералық ауаны бақылау есептерінің нәтижесі көрсетілген және салыстыру үшін төменгі жағында мүмкін болатын орта тәуліктік концентрациясы келтірілген және ластаушы заттар бойынша бөлек берілді.

2 - кесте. H₂S бойынша атмосфералық ауаны бақылау

есептерінің нәтижелері, (2008 жыл)

 

Елді мекендер	Айлар бойынша орта айлық концентрациясы (мг/м3)
	І	ІІ	ІІІ	І V	V	V І	VІІ	VІІІ	ІХ	Х	ХІ	ХІІ
Березовка	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002
Приуральный	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002
Жарсуат	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002
Димитрово	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002
Қарашығанақ	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002
Жанаталап	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002
Каракемир	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.001	0.001	0.001	0.001	0.001	0.001	0.002
Успеновка	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002
Аксай	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002
Бестау	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002	0.002
ШРЕК, мг/м3	0.008	0.008	0.008	0.008	0.008	0.008	0.008	0.008	0.008	0.008	0.008	0.008

 

       Күкірт сутегін анықтауда жоғарыда келтірілген мәліметтерді есепке ала отырып, алынған  іріктеулерді есептейміз. Көлемі 80 дм³ ауа пробасын іріктеуде 0,003-0,075 мг/м³ диапазонды елді мекендердегі атмосфералық  ауадағы күкірт сутегін концентрациясын анықтауға арналған әдістеме қолданылады. Күкірт сутегінің концентрациясын бір рет және орташа тәуліктік өлшеуге алынып қолданылады.

Н₂S-0,016х11,4/80х0,9367=0,002 мг\м³

Алдын ала пробаны  іріктеп алып, оған талдау жасалып, сонан кейін Ақсай елді мекенінде (0,026 мг/м³) КФК-3-те оптикалық тығыздығы анықталды, одан нөлдік ертіндінің (0,010) тығыздығын алып тасталды және берілген мән (0,016) есептеу формуласына қойылды, нәтижесінде  ауадағы ластанған заттар концентрациясы анықталады.

 

4.1.2. Күкірт қос тотығын анықтау

 

3 - кесте. SO₂ бойынша атмосфералық ауаны бақылау

есептерінің нәтижелері, (2008 жыл)

 

Елді мекендер	Айлар бойынша  орта айлық концентрациясы (мг/м3)
	І	ІІ	ІІІ	І V	V	V І	VІІ	VІІІ	ІХ	Х	ХІ	ХІІ
Березовка	0.017	0.019	0,019	0.025	0.024	0.023	0.020	0.020	0.018	0.019	0.020	0.020
Приуральный	0.018	0.019	0,021	0.024	0.024	0.023	0.020	0.020	0.019	0.020	0.020	0.021
Жарсуат	0.019	0.020	0,020	0.024	0.025	0.024	0.019	0.021	0.020	0.019	0.020	0.021
Димитрово	0.019	0.020	0,019	0.025	0.025	0.024	0.020	0.020	0.019	0.020	0.021	0.021
Қарашығанақ	0.020	0.020	0,021	0.025	0.025	0.024	0.021	0.021	0.021	0.020	0.020	0.021
Жанаталап	0.019	0.019	0,020	0.025	0.025	0.024	0.019	0.021	0.019	0.020	0.021	0.021
Каракемир	0.019	0.019	0,020	0.025	0.025	0.025	0.020	0.020	0.020	0.019	0.021	0.020
Успеновка	0.019	0.019	0,020	0.025	0.024	0.024	0.020	0.021	0.019	0.019	0.020	0.021
Аксай	0.020	0.019	0,021	0.025	0.025	0.025	0.022	0.020	0.020	0.020	0.021	0.020
Бестау	0.019	0.019	0,019	0.025	0.024	0.025	0.019	0.021	0.019	0.020	0.021	0.021
ШРК, мг/м3	0.05	0.05	0.05	0.05	0.05	0.05	0.05	0.05	0.05	0.05	0.05	0.05

 

Күкірт қос тотығы анықтау: 10 дм³ проба көлеміндегі 0,05-1,0 мг/м³  диапазонды елді мекендердегі атмосфералық  ауадағы күкірт қос тотығы концентрациясын анықталады. Күкірт қос тотығын кедергілік әсері пробаны фотометриялау алдында ұстағанда-сульфамин қышқылы, озонмен, фосфор қышқылы мен Б трилионды қосқанда-ауыр металдар  тұзымен жойылады.

Әдістеме тетрахлормекурата  натрийі (ТХМ) негізінде пленкалы хемосорбенттік ауадағы күкірт қос тотығын ұстауға  және оны күкірт қос тотығын формальдегидпен және паророзанмен(не фуксин) күкірт қос тотығының әсерлесу нәтижесінде  пайда  болатын қосылыс бойынша  фотометриялық  анықтауға негізделген.

0,05-1,0 диапазондағы атмосфералық  ауадағы күкірт қос тотығын  концентрациясын анықтауда сенімділік мүмкіндік 0,95 кезінде қателіктер қосындысы +(-)12% -дан аспайды.

SО₂-0,013х70,8/80х0,9367=0,020 мг/м³.

Алдын ала іріктеп  алынған үлгіге талдау жасалып, сонан кейін Ақсай елді мекенінде (0,020-0,025 мг/м³) КФК-3-те оптикалық тығыздығы анықталды, одан нөлдік ертіндінің (0,012) тығыздығын алып тасталды және берілген мән (0,013) есептеу формуласына қойылды, нәтижесінде ауадағы ластанған заттар концентрациясы анықталды.

     

4.1.3. Азот қос тотығын анықтау

4 - кесте. NO₂ бойынша атмосфералық ауаны бақылау

есептерінің нәтижелері, (2008 жыл)

Елді мекендер	Айлар бойынша  орта айлық концентрациясы (мг/м3)
	І	ІІ	ІІІ	І V	V	V І	VІІ	VІІІ	ІХ	Х	ХІ	ХІІ
Березовка	0.027	0.031	0,029	0.031	0.029	0.032	0.030	0.031	0.029	0.024	0.026	0.026
Приуральный	0.027	0.030	0,030	0.032	0.030	0.033	0.029	0.032	0.031	0.024	0.026	0.026
Жарсуат	0.027	0.031	0,029	0.031	0.031	0.032	0.029	0.032	0.031	0.024	0.025	0.026
Димитрово	0.027	0.031	0,031	0.031	0.031	0.033	0.029	0.032	0.031	0.025	0.027	0.026
Қарашығанақ	0.029	0.033	0,033	0.032	0.033	0.035	0.033	0.034	0.032	0.025	0.028	0.026
Жанаталап	0.026	0.029	0,030	0.030	0.030	0.033	0.030	0.031	0.031	0.023	0.026	0.026
Каракемир	0.027	0.029	0,030	0.031	0.030	0.032	0.029	0.031	0.029	0.023	0.026	0.026
Успеновка	0.026	0.028	0,030	0.030	0.031	0.030	0.029	0.031	0.030	0.023	0.027	0.026
Аксай	0.028	0.029	0,032	0.032	0.032	0.033	0.032	0.031	0.031	0.025	0.027	0.026
Бестау	0.027	0.029	0,029	0.029	0.031	0.031	0.027	0.031	0.030	0.023	0.026	0.027
ШРК, мг/м3	0.04	0.04	0.04	0.04	0.04	0.04	0.04	0.04	0.04	0.04	0.04	0.04

 

Азот қос тотығын  анықтауда (4-кесте) 5 дм³ проба көлеміндегі 0,02-1,4 мг/м³  диапазонды елді мекендердегі атмосфералық  ауадағы азот қос тотығы концентрациясы, яғни аудағы  пленкалық хемосорбенттен азот қос тотығын ұстауға және  нитрит-ионының сульфаниль қышқылы мен 1-нафтиламинмен әрекеттесуі нәтижесінде  пайда  болатын азотбояғыш бойынша  фотометриялық  анықтауға негізделген.

0,02-1,4мг/м³ диапазондағы атмосфералық ауадағы азот қос тотығының концентрациясын анықтауда сенімділік мүмкіндік 0,95 кезінде қателіктер қосындысы +(-)18% -дан аспайды.

Алдын ала алынған іріктеуге талдау жасалып, нәтижесінде ауадағы ластанған заттар концентрациясы алынады:

NО₂-0,009х60/25х0,9367=0,023 мг/м³.

Кестеде келтірілгендей, зерттеу нәтижесі бойынша алынған көрсеткіштер әрбір аймақтарда таралу деңгейлеріне байланысты 0,023-0,04 мг/м³ аралығында ауытқиды.

 

4.1.4. Көмір қышқыл газын анықтау

5 - кесте. СО бойынша атмосфералық ауаны бақылау

есептерінің нәтижелері, (2008 жыл)

Елді  мекендер	Айлар бойынша  орта айлық концентрациясы (мг/м3)
	І	ІІ	ІІІ	І V	V	V І	V ІІ	V ІІІ	ІХ	Х	ХІ	ХІІ
Березовка	1.1	1.1	1,1	1.2	1.1	1.1	1.1	1.1	1.1	1.0	1.0	1.0
Приуральный	1.0	1.0	1,1	1.1	1.1	1.0	1.0	1.1	1.0	1.1	1.0	1.0
Жарсуат	1.1	1.1	1,1	1.1	1.1	1.1	1.1	1.1	1.1	1.0	1.0	1.1
Димитрово	1.1	1.1	1,1	1.1	1.0	1.1	1.1	1.1	1.1	1.1	1.1	1.0
Қарашығанақ	1.1	1.1	1,2	1.1	1.1	1.1	1.1	1.1	1.1	1.1	1.1	1.1
Жанаталап	1.0	1.0	1,0	1.1	1.0	1.0	1.0	1.0	1.1	1.0	1.0	1.0
Каракемир	1.0	1.1	1,0	1.1	1.0	1.0	1.0	1.1	1.1	1.0	1.0	1.0
Успеновка	1.0	1.0	1,1	1.1	1.0	1.0	1.0	1.0	1.1	1.0	1.0	1.0
Аксай	1.1	1.01	1,1	1.1	1.1	1.1	1.1	1.1	1.0	1.1	1.0	1.0
Бестау	1.1	1.1	1,0	1.1	1.0	1.0	1.0	1.0	1.0	1.1	1.0	1.1
ШРЕК, мг/м3	3.0	3.0	3.0	3.0	3.0	3.0	3.0	3.0	3.0	3.0	3.0	3.0

 

Ескерту: H₂S- күкірітті сутегі; SO2 - күкіртті оттегі; NO2- азот диоксиді; CO - көмір қышқыл газы. Есепті кезеңде ҚМГК кен орнына жақын орналасқан елді мекендердегі ластағыш заттардың атмосфералық ауада мүмкін болатын орта тәуліктік концентрациясынан асуы тіркелмеді.

      АӨО «Gidromet LTD»  ЖШС зертхананың берген мәліметтер бойынша 4 ақпан күні 5 елді мекенде: Березовкада 2есе (0,080 мг/м³); Приуральное ауылында 1,1есе (0,043 мг/м³); Димитрово ауылы 1,4 есе (0,054 мг/м³); Қаракемірде в 1,1 есе (0,045 мг/м³)және Қарашығанақ ауылында 1,7 есе (0,068 мг/м³) - NO2- азот диоксидінің шектеулі рұқсат етілген концентрациядан (ШРЕК) асуының 1 жағдайы тіркелген. 4 ақпан күні ауа-райы желсіз, тұнық болып, Қарашығанақ МГК кен орнының  объекттілер  қалыпты жұмыс істеді. Ауа-райы желсіз, тұнық болған жағдайда, зиянды  заттардың таралуы шығарушы көздердің қасында таралатынын ескерсек, жоғардағы көрсетілген Қарашығанақ МГК кен орнының  оңтүстік, солтүстік және шығыс орналасқан ауылдардың атмосферасына Қарашығанақ МГК кен орнының әсері жоқ екенін көреміз.

 

Бір реттік және орташа тәуліктік  іріктеу ШРК:

	Бір реттік іріктеу	Орташа тәуліктік іріктеу
Н2S	0,008 мг/м3	0,008 мг/м3
SО2	0,5 мг/м3	0,05 мг/м3
NО2	0,085 мг/м3	0,04 мг/м3

 

Көрсетілген есептеулер бойынша жоғарыдағы көрсеткіштерінде ШРК көбейгендігі және адам денсаулығы кері әсерін тигізетін жағдайлар  жоқ деген қорытынды жасауға болады.

 

 

 

 

5. Қарашығанақ мұнай  газ конденсат кен орны аймағында 

атмосфералық ауаның ластану мониторингілеу

 

Қарашығанақ мұнай газ конденсат  кен  орны мен «Қарашығанақ-Үлкен Шаған-Атырау» эксперттік құбыр желісінің атмосфералық ауаны бақылау өндірістік процестердің белгілі бір параметрлерінің өлшеулері мен есептеріне, қоршаған ортаға физикалық және химиялық факторлардың әсер етуіне негізделген «КПО б.в.-ның қоршаған ортаның өндірістік мониторинг бағдарламасына» сәйкес жүргізіледі.Қоршаған ортаға әсер ететін физикалық және химиялық факторларі, өндіріс үрдісінің нақты параметрлерін есептеу немесе өлшемдер негізінде  жүргізілетін, «Қарашығанақ-Үлкен Шаған-Атырау» эксперттік құбыр желісінің және КНГКМ үшін «КПО б.в.-ның қоршаған ортаның өндірістік бағдарламасына» сәйкес атмосфералық ауаның жағдайын бақылаужүргізіледі.