Электронды оқу құралдарын дайындау мәселелері

Білім берудің саласында " Электрондық оқулықтарды" пайдалану оқушылардың, танымдық белсенділігін арттырып кана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылыкпен еңбек етуіне жағдай жасайды.

Осы уақытка дейінгі білім беру саласында тек мүғалімнің айткандарын немесе оқулықгы пайдалану казіргі заман талабын канағаттандырмайды. Сондықтан казіргі ақпараттандыру қоғамында бүл оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес.

Соның нәтижесінде оқушылардың пәнге деген қызығушылығы артып, шығармашылыкпен жұмыс жасауына кең мүмкіндік ашылды.

• Оқу материадцарын үгымды игерудегі электронды оқу кұралдарының атқаратын рөлі зор. Онда пәндегі теориялық тақырыптар кеңінен беріліп түсіндіріледі. Теориялық материаддарды графикалық иллюстрация түріндегі әртүрлі суреттер,сүлба тәсілдер арқылы толыктырып отырса, онда

теориялық білімді оқып, көзбен көріп, түйсініп және оны мида бекіту үрдістері бір уақытта өтіп отырады да материалды қорыту үрдісі үгымды болады.

Электрондық оқулықтар ғылыми негізде дайывдалған педагогикалық ақпараттық өнім. Электрондық оқулық дайындаудың концептуальдық негізі модульдық оқытудың педагогикалық теориясы болып табылады. Сонымен катар электрондық оқулық           дайындаудың  педагогикалық принциптер жүйесі оқытудың дидактикалық жүйесіне сәйкес келеді. Яғни, процесінің автоматтандырылған формасы іспетті. "Электрондық          практикум" берілген. Оқушы оқулықгы қажет етпей —ақ информатика негіздерінен кез-келген мәліметті тауып алып, оқып — үйренуіне болады. Лабораториялық, практикалық жұмыстар компьютер көмегімен тез, жылдам түсіндіріледі. Бағдарламаны меңгеруге арналған тест сұрақгарымен қамтамасыз етілген.

Қәзіргі кезде негізінен білім жүйесінің барлық сатылары үшін электронды оқулықтар жасаумен шүғылданып келеді. Электронды оқулық оқушы үшін дайын материал. Оқушылар үшін электрондық оқулық- мектепте оқыған жылдардың барлығында да өздері толықгырып отыра алатын және нәтижелік эмтиханға дайындалуға көмектесетін мәліметтер базасы болып келеді. Электронды оқулықтармен жұмыс істеу әрбір оқушының өз мүмкіндігін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара жүргізу болып саналады.

Мұғалім үшін электронды оқулық бұл күнбе-күн дамытылып отыратын ашық түрдегі әдістемелік жүйе, оны әрбір оқытушы өз педагогикалық тәжірибесіндегі материалдармен толықгыра отырып, ары карай жетілдіре алады.

• Электрондық     оқулықтарды дайындаудың  бір  жүйеге келтірілген     зандылығы  болуы  керек.   Осыған  байланысты

электрондық оқулықтарды дайындауда мынадай дидактикалық шарттарды есқру керек секілді.

-  белгілі бір пәнге байланысты дайындалған электрондық оқулықгың сол пәннің типтік бағдарламасына сөйкес болуын;

-  электрондық оқулықтар курста оқытылатын тараулар мен тақырыптарға   қатысты лекция конспектісін қамтитын негізгі; зертқаналық   және практикалық тапсырмаларды    орындауға арналған      қосымша;      материалға      қатысты      анықгама, библиографиядан түратын көмекші; аралық және қорытынды бақылау сұрақгарынан түратын тест; материалды дайындауда пайдаланылған әдебиеттер тізімдері бөлімдерін камтуын;

-   электрондық оқулықгың кәдімгі оқулықтар    мазмұнын қайталамауын яғни, берілетін тақырыпісд  қатысты ақпараттың нақты әрі қысқа берілуін ескеру керек;

-   белгілі бір тақырыпқа материал 2-3 экрандық беттен   артық   болмауы   тиіс.   Егер   мәтін   көлемі   бірнеше экрандық бетті қамтитын болса онда экранда пайда болатын он жақ тік     төменгі  көлденеңінен  жылжыту  сызықгарын электрондық оқулықгы пайдаланушының   көп пайдалануына тура келеді. Мұның өзі пайдаланушының материалға қатысты ойын бөледі және мәтінді жоғары-төмен оңға —солға жылжыта беру пайдаланушының шыдамдылығына да әсер етеді.

-  бір қатардағы мәтін   62-65 таңбадан аспауы тиіс. Себебі материалды     баспаға шығару кажет болса,  ол А4 көлемді парақкд дұрыс түсетіндей болуы керек.

• оқулықгы      шектен тыс иллюстрациялық анимациялық тұрғыдан көркемдеу пайдаланушыға кері әсерін тигізуі мүмкін, бірақ кейбір пәндерге атап айтқанда физика, химия, биология секілді пәңцерге қатысты процестерді анимациялап көрсету, тіпті кинофильмдер мен диафильмдер үзінділерін MPEG, AVI типті файдцар ретінде сақгап, оларды гипермәтінді формат арқылы электрондық оқулықа кірістіру оқулықгың көркемдік әдістемелік деңгейін арттырады /6/.

Енді электронды оқулықгың сыртқы кздрылымын, яғни пайдаланушыға көрінетін элементтерін кдрастьірайык. Электроды оқулықгың кұндылығы әрине, оның тақьгрьштық мазмұнында. Егер оқулық кейін сынақ не емтихан тапсырылуы тиіс пәннен болса, онда бір материалды үш түрлі кұрылымда берген жөн:

1. Мазмұндау мәтін, сурет, кескін, схема, кесте, график т.с.с  түрінде беріледі. Сонымен кдтар  мүнда, кдрапайым оқулықга мүмкін емес, анимация, видео, дыбыстық эффектілер сияқты Компьютерре тән элементтер орын алуы мүмкін.

2.      Схемоқурс   —   оқулықгың   мазмұнын   қыскдртылған мәтін    график   түрде    бейнелеу.    Бүл    оқу   материалының құрылымын,    ондагы   негізгі   идеяларды   түсінуге   септігін тигізеді.   Оқулық  мазмүнын   графикалық   образдар   арқылы бейнелеу мазмүнды ассоциативті түрде есте сақтауда үлкен көмек береді.

3.      Өзін     өзі     бақылаудың     тестік     жүйесі     —     оқу материалының     мазмұны     арнайы     интерактивті     жүйені пайдалану арқылы сұрақгар мен жауаптар түрінде беріледі. Тестік   жүйе    көбіне    алынған    білім    деңгейін    тексеруге арналғандықтан, пайдаланушы үшін оқулықгың ең қызыкты бөлігі   болып   табылуы   да   мүмкін.   Әрине,   мүндай   жүйе оқулықгың  авторлары  кұрған  тестер  қорынан тұрады.   бұл тестер   қорын   сынақ  және   емтихан   кдбылдау   кезінде   де пайдалануға болады.

Енді электронды оқулықгың күрамы жөнінде айтып өтелік.

• Электронды оқулықгың құрамында: - титул беті;

- мазмұн;

- аннотация; -

-   оқу материалының толық мазмұны (схемалар, графиктер, иллюстрациялар, кестелер);

- тапсырмалар жүйесі;

- бақылау тестік жүйесі;

- мәтін бөлігін іздеу  жүйесі;

- авторлар жөнінде мәлімет;

-   программамен  жұмыс   істеу  тәсілдері  жөнінде  нұсқаулар жүйесі болуы тиіс.

Электронды оқулықгың титул экраны түрлі-түсті әдемі болуы керек. мүнда анимация мүмкіндіктерін пайдаланып оқулықгың аннотациясын жүгіртпе жол түрінде шығарып қоюға болады.

Мазмұн электронды оқулықгың ең маңызды кұрылымдық элемент!. Ол бір жағынан оқу материалын толық қамтуы тиіс, екінші жағынан бір ғана экранға сиятындай көлемде кұрылуы қажет.

Аннотация — программа жөнінде қысқаша мәлімет болуы керек. Жақсы электронды оқулықгы кұрудың бастапқы шарты оқу материалының толыфқ камтылуы керек, яғни мәтін, графиктер болуы тиіс.

Тапсырмалар жүйесі әрбір тақырыптың соңында іске қосылуы керек. Ол үйренушілерге осы тақырып бойынша сүрақгар мен тапсырмалар береді. Егер тапсырмалар толығымен орындалмаса, үйренуші келесі тақырыпкд өте алмайды. бұл пайдаланушы үшін ізденуге, оқу материалдарын мүқият қайталауға мәжбүр етеді.

• Тестік жүйе үйренушінің соңғы қорытынды білімінің деңгейін бағалауға арналған. Ол текстік сұрақгар түрінде

беріледі. Тестік сүрақгардың түрлері мен формаларын оқулықгы жазушылар тандап, құрастырып, текстік сүрақгарға жауап берген адамдар жөнінде мәліметтер қорын кұра алуы керек.

Авторлар жөнінде мәліметтер — оқулықгы кұрастырушылардың аты — жөңцері, туылған жылдары, жүмыс орыңцары, телефоны, электрондық почта адресі т.с.с

Программамен жұмыс істеу тәсілдері жөнінде нұсқаулар жүйесі падаланушыға оқулықгың интерфейсін тиімді қолдануды үйретеді. Әдетте қысқа әрі нақты подсказкалар түрінде болып келуі керек /7/.

Электрондық оқулықгың жай оқулықтан айырмашылығы қандай? Электрондық оқулық - оқу пәнінің негізгі ғылыми мазмүны қамтитын, компьютерлік технологияға негізделген оқыту, бақылау, модельдеу, тестілеу т.б. программалардың жиынтығы.

Электрондық оқулық жай оқулықтарға тиімді қосымша мүмкіндікгер береді. Әсіресе:

Кері байланысты практика жүзінде тез арада қамтамасыз ету; жай оқулықгағы ақпаратты іздеу мүмкіндіктері біраз уақыт алатындықтан   болғандықтан   электронды   оқулық   қажетті оқулықгы табуға тез мүмкіндік береді; гипертекст! түсіндірулерге өту барысында уақытты үнемдеу; жеке  тұлғаға  бағдарланған,  яғни   оның  нақты  бір   бөлім бойынша   білімді тексеру және қыскд текстпен кдтар оны көрсету,     баяндау,     модельдеу     т.б.     мүмкіндіктер     тез орындалады;

• Жай оқулықпен салыстырғанда электрондық оқулықга кездесетін кемшіліктер: экранная текстік ақпаратты кдбылдау ыңғайлылығы мен тиімділігінің төмендігі, пайдалану барысы кұнының жоғарылығында.

Компьютерлік өнімдер, оның ішінде оқыту программалары мен электронды оқулықтар саны жьщцан-жылға көбеюде. Алайда, осы кұнге дейін электронды оқулық кандай болу керек және қандай функцииялар оның міндеттемелеріне айналу керек деген мәселе шешуін таппай отыр.

Қазіргі кезде электронды оқулықтарға келесідей талаптар қойылады:

-тандалған курс бойынша ақпарат    жақсы кұрылып және

саны шектелген жаңа ұғымдары бар аяқталған курс үзінділері

түрінде болғаны дұрыс;

-текстпен  қатар  әрбір  үзінді  аудио  немесе  видео  түрдегі

ақпараттан   түру   керек   ("жанды      лекциялар").   "Жанды

лекциялардың"     міндетті    интерфейс     элемент!    ретінде

лекцияны   кез-келген   жерінен   оқуға   мүмкіндік   беретін

айналдыру мүмкіндігі болуы керек;

текстік ақпарат "Жанды лекциялардың" кейбір бөліктерін

кайталауы мүмкін;

күрделі      модельдер      мен      қүрылғыларды      көрсететін

иллюстрацияда тез пайда болатын түсіндірмелер болу керек,

олар     иллюстрацияның     жеке     элементтері     (карталар,

жоспарлар, схемалар) бойынша қозғалысына сәйкес пайда

болып және сөніп отырғаны жөн;

керекті   ақпаратты   іздеу   уақытын   қыскартуға   мүмкіндік

беретін көптеген сілтемелермен текстік бөлім камтамасыз

етілуі тиіс.   Бір  пән  аумағында  арнайы  түсіндірме  сөздік

енгізілген болу керек;

материалдың  әдеттегі  мазмұнын  түсінуге   қиын  бөлімдері

анимация немесе видеоақпарат түрінде берілгені жөн. Бұл

жағдайда        дәстүрлі        оқулықтармен        салыстырғанда

пайдаланушыға  5-6  есе  аз  уақыт жұмсалады.  Адамға  өзі

көрмеген   кейбір   күбылыстарды   (сарқырыма,   өрт,   т.б.)

түсіндіру өте қиын. Видеоклиптер уақыт масштабын өзгертуге

• және    кұбылыстарды    демонстрациялауды    жылдамдатуға,

баяулатуға,    немесе    үзіндісін    таңцап    демонстрациялауға мүмкіндік береді.

Енді,         электрондық    оқулықтарды    даярлаудың    тиімді

кұралдарын қарастырайық. Олар:

-   дәстүрлі алгоритмдік тілдер;

-   жалпы мақсатгағы инструментальді кұралдар;

-   мультимедиа құралдары;

-   гипертекстік және гипермедиалық кұралдары;

Ал, электрондық оқулықгың жұмыс істеу режимдеріне тоқталсақ, электронды оқулықгың негізгі үш жұмыс істеу режим! бар:

-   бақылаусыз оқыту;

-   бақылаумен оқыту

-   тестік бақылау.

Мұндағы бақылаумен оқытуда материалды игеру деңгейін анықтау мақсатында әрбір тараудың соңында оқушыға бірнеше сұрақгар берілсе, тестік бақылауда баға қою арқылы білімді тексереді.

Қазіргі кезде оқулықтарға қойылатын талаптар: берілетін материалды кұрылымдандыру, пайдалану ыңғайлылығы, материалдың мазмұнының көрнекілігі. Жоғарьщағы айтылған талаптарды қанағаттандьфу үшін гипертекст технологиясын қолданған дұрыс. Оқытудағы негізгі мәселелердің бірі білімді бақылау болғандықтан, электронды оқулық кұрамында бақылау құралы қамтамасыз етілу міндетті.

• Қазіргі кезде тестілеудің әртүрлі әдістері қодцанылады. Нақты пән аумағын игеру үшін теорияны игерумен қатар ^есептерді шығарудың практикалық дағдысын кдлыптастыру керек. Ол үшін зерттелінетін процестер мен кұбылыстардың математикалық моделін тұрғызуды үйрену керек. Оның алгоритмдік шешімін жобалау және оны программа түрівде жазу. Студенттердің интуициясы мен бейнелеп ойлануын дамытуга мүмкіндік берумен кдтар олардың түсіну деңгейін жоғарылатуға мүмкіндік беретін алгоритмдердің кұрылымы мен жұмысын

графикалық иллюстрациясын қамтамасыз ететін модельді программалар сериясы электрондық оқулық кұрамына жоғарыдағы мақсатқа жету үшін кіруі тиіс.

Алгоритмдер жүйесі - модельдеу, түрлендіру және әрекеттер жиынтығы болып келеді. Біз біріншіден оқушының математикалық үғымдарды жақсы қабылдауына және алдағы уақытта қолдануға бағытталған интелектуальды - шығармашылықты іс-әрекеттерін ұйымдастыруды компьютерлік технология негізінде қарастырамыз. Екіншіден, оқушыларға математикалық ұғымды қалыптастыру технологиясын құрастыруға тоқталамыз.

Үшіншіден, математикалық ұғымды қалыптастыру технологиясының сипаттамасын және негізгі белгілерін ашамыз:

- Бұл педагогика ғылымындағы  жаңа бағыт және ол оқыту  жүйелерінің тиімдісін құрастырумен, оқу процесін жобалаумен айналысады.

- Педагагогикалық технология (ПТ) негізінде математикалық ұғымды  игеру арқылы оқу процесін  толық басқару идеясы жатыр. Математикалық әрекеттер мен операциялар тізбегін жобалау және оларды ары қарай оқыту циклінде қарастырады Оқыту операцияларын математика мұғалімінің қайта-қайта қайталауы арқылы оқыту циклі жаңғырып отырады.

• Математикалық ұғым қалыптастыру ПТ-ның ереже белгілерін төмендегілер жатады:

а) Қойылған мақсатты нақты түрде құрастыру;

ә) Барлық оқу процедураларын кепілді мақсатқа жетуге бағыттау;

б) Мақсатқа сәйкес ағымдық және соңғы нәтижелерді бағалау критерийлерін құрастыру;

в) Өте жылдам кері байланысты орнату, ағымдық және соңғы нәтижелерді бағалау;