А. М. Калмагораў – адзiн са стваральнiкаў тэорыi выпадковых працэсаў

МIНIСТЭРСТВА АДУКАЦЫI РЭСПУБЛIКI БЕЛАРУСЬ

УСТАНОВА АДУКАЦЫI ”БРЭСЦКI ДЗЯРЖАЎНЫ ТЭХНIЧНЫ УНIВЕРСIТЭТ”

Факультэта водазабеспячэння i гiдрамелiярацыi

Кафедра цеплагазазабяспечання, вентыляцыі і аховы паветранага басейна

 

 

 

 

РЭФЕРАТ

А. М. КАЛМАГОРАЎ – АДЗIН СА СТВАРАЛЬНIКАЎ ТЭОРЫI ВЫПАДКОВЫХ ПРАЦЭСАЎ

 

 

 

 

 

 

 

                                                                                              КОЦ ЯЎГЕНIЯ СЯРГЕЕВIЧА

                                                                                               Студэнта 1 курса ГР. ТВ-8

                                                                                        Факультэта водазабеспячэння I   

                                                                                                                    гiдрамелiярацыi  

                                                                                                             Навуковы кiраўнik

                                                                                    Самуйлiк Я. Р., дацэнт

 

 

БРЭСТ, 2007

Змест:

1. Уводзiны…….……………………………………………………………………………………….. 3
2. Асноуная частка…………………………………………………………………………………… 4

1. Жыццёвы шлях Андрэя Мікалаевіча                                                    4
2. «А. М. Калмагораў - надзвычайная з'ява ў навуцы »                           6
3. Поспехі ў педагагічнай дзейнасці                                                       9
4. А. М. Калмагораў - рознабаковая асоба                                             11
5. Заключэнне                                                                                     13

3.Спiс выкарыстанай лiтаратуры…………………………………………………………….........14

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

УВОДЗIНЫ

 

Вялікі рускі навуковец, адзін з найбуйнейшых матэматыкаў XX стагоддзя, годна прызнаны ці ледзь  не ўсімі аўтарытэтнымі сусветнымі супольнасцямі навукоўцаў - член Нацыянальнай Акадэміі навук ЗША і амерыканскай Акадэміі мастацтваў і навук, член Нідэрландскай  Каралеўскай акадэміі навук і  Акадэміі навук Фінляндыі, член Акадэміі навук Францыі і Германскай акадэміі прыродазнаўцаў "Леопольдина", член Міжнароднай акадэміі гісторыі навук і нацыянальных акадэмій Румыніі, Венгрыі і Польшчы, ганаровы член Каралеўскага статыстычнага грамадства Вялікабрытаніі і Лонданскага матэматычнага грамадства, ганаровы член Міжнароднага статыстычнага інстытута і матэматычнага грамадства Індыі, замежны член Амерыканскага філасофскага і Амерыканскага метэаралагічнага грамадства, лаўрэат самых ганаровых навуковых прэмій: прэміі П.Л.Чебышева і Н.І.Лабачэўскага АН СССР, Міжнароднай прэміі фонду Бальцана і Міжнароднай прэміі фонду Вольфа, а таксама дзяржаўнай і Ленінскай прэміі, узнагароджаны 7-ю ордэнамі Леніна, медалём "Залатая Зорка" Герой Сацыялістычнай працы акадэмік Андрэй Мікалаевіч Калмагораў сам сябе заўсёды называў "проста прафесар Маскоўскага ўніверсітэта".

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жыццёвы шлях Андрэя Мікалаевіча

 

А. М. Калмагораў нарадзіўся 25 красавіка 1903 году ў Тамбове. Колмогорова пашанцавала: ён пачаў атрымліваць адукацыю яшчэ ў раннім дзяцінстве. Цётачкі Андрэя ў сваім доме арганізавалі школу для дзяцей рознага ўзросту, якія жылі паблізу, займаліся з імі-дзясяткам дзетак-па рэцэптах новей шый педагогікі. Яны любілі дзяцей, само справа выхавання. І хлопцы з любоўю ставіліся да сваіх настаўніца-з імі было так цікава! У кожным хлапчуку і кожнай дзяўчынцы яны знаходзілі здольнасці.

Для хлопчыкаў і дзяўчынак  выдаваўся рукапісны часопіс  «Вясновыя ластаўкі». У ім публікаваліся творчыя работы вучняў-малюнкі, вершы, апавяданні. У ім жа з'явіліся першыя «навуковыя працы» Андрэя-прыдуманыя ім арыфметычныя задачы.

У сем гадоў яго вызначылі  ў прыватную гімназію. Яна была арганізавана кружком маскоўскай прагрэсіўнай інтэлігенцыі і ўвесь час знаходзілася пад пагрозай закрыцця.

Яго выключнае і рознабаковае здольнасць выявілася рана:

у сем гадоў ён самастойна переоткрыл ўяўленне квад ратов цэлых лікаў у выглядзе сумы простых, у 12 пачаў вывучаць вышэйшую матэматыку. Некалькі пазней, у сярэдніх класах школы, перамаглі ўжо зусім іншыя захапленні - у прыватнасці, гісторыяй Ноўгарада, дзе ён зрабіў важнае адкры тие. Зварот да матэматыкі адбыўся ў самых апошніх класах сярэдняй школы.

У 1918-1920 гадах жыццё ў Маскве была нялёгкай. У школах сур'ёзна займаліся толькі самыя настойлівыя. У гэты час Андрэю Мікалаевічу разам са старэйшымі прыйшлося з'ехаць на пабудову чыгункі Казань-Екацярынбург. Адначасова з працай ён працягваў займацца самастойна, рыхтуючыся здаць іспыты экстэрнам за сярэднюю школу. Па вяртанні ў Маскву ён выпрабаваў некаторае расчараванне: пасведчанне аб заканчэнні школы яму выдалі, нават не паспрабаваўшы праэкзаменаваць.

Калі ў 1920 годзе Андрэй Калмагораў стаў думаць пра паступленне  ў інстытут, перад ім паўстаў вечны  пытанне: чаму сябе прысвяціць, якой справе? Цягне яго на матэматыч ную  аддзяленне універсітэта, але ёсць і сумнеў тут чыстая навука, а  тэхніка-справа, мабыць, больш сур'ёзнае  Вось, дапусцім, металургічны факультэт  Мендзялееўскай інстытута! Сапраўднае мужчынская справа, акрамя таго, перспектыўнае. Вырашана паступаць і туды і сюды І сямнаццацігадовы юнак выстуквалі драўляных нымі падэшвамі самаробных чаравікаў 2 маршруту па маскоўскіх маставых: ва ўніверсітэт і ў Мендзялееў скі. Паступіўшы на фізіка-матэматычны  факультэт Маскоўскага універсітэта ў 1920 годзе, ён канчаткова звязвае сваё жыццё з матэматыкай. У першыя студэнцкія гады, акрамя матэматыкі, Калмагораў займаўся самым сур'ёзным чынам у семінары па древнерус скай гісторыі прафесара С. Б. Бахрушына. Не кідаў думка аб тэхнічнай кар'еры, яго захапляла металургія, і, паралельна з універсітэтам, ён паступіў на металургічнае аддзяленне Хіміка-тэхналагічнага інстытута ім.Мендзялеева і некаторы час там правучыўся. Але неўзабаве яму становіцца ясна, што чыстая навука таксама вельмі актуальная. Ніякіх сумневаў-гэта справа яго жыцця. Усё астатняе-лішняе-у бок! У першыя ж месяцы здадзены экзамены за курс. А як студэнт другога курсу, ён атрымлівае права на «стыпендыю», 16 кілаграмаў хлеба і кілаграм алею ў месяц-гэта сапраўднае дабрабыт 'Зараз ёсць і вольны час Яно аддаецца спробам вырашыць ужо пастаўленыя матэ ныя задачы

Як гэта бывае звычайна, першыя працы А. Н. Колмогорова былі прысвечаны вырашэнню асобных ужо раней пастаўленых цяжкіх задач. Больш шырокую дзейнасць па стварэнні новага кірунку даследаванні ён пачаў з А. Я. Хичкиным ў яго асноўнай матэматычнай спецыяльнасці - тэорыі верагоднасцяў. На другім курсе ён выканаў 1. Самастойныя навуковыя працы. Тэорыяй трыганаметрычных шэрагаў ў прафесара В. В. Сцяпанава ён пачаў займацца разам са сваім блізкім сябрам - незвычайна яркім і таленавітым матэматыкам Т. А. Селиверстовым (абодва брата Селиверстова загінулі падчас Вялікай Айчыннай вайны). Ужо ў 19 гадоў яму ўдалося пабудаваць прыклад «амаль усюды разыходным трыганаметрычных шэрагу», які прынёс яму сусветную вядомасць. Яго першым кіраўнікамі ва ўніверсітэце былі, акрамя В. В. Сцяпанава, В. К. Уласаў, П. С. Аляксандраў, П. С. Урысон. Некалькі пазней ён стаў вучнем М. М. Лузіна.

Лекцыі прафесара Маскоўскага  ўні версітэта Мікалая Мікалаевіча  Лузіна, па свидетельст ву сучаснікаў, былі выдатным з'явай «Клас сики»  і «рамантыкі»-здаўна дзялілі лектараў на дзве такія ўмоўныя групы. Першыя-стрыманыя, нават сухія, заўсёды точ ^ ы ў фармулёўках, фразы іх вывастраныя, ма териал прадуманы да дэталяў. Другія-перш за ўсё натхнёныя імправізатар Але вось якая дэталь: за пішы лекцыі «класіка» на магнітафонную плёнку, затым Расшыфруй-атрымаеш падручнік Быццам бы і добра-тут усё неабходнае Але ёсць падручнік і ёсць лекцыі Няўжо студэнты больш нічога не чакаюць ад заняткі, як толькі звестак, звестак, звестак.

У Лузіна ніколі не было загадзя  прадпісанай фор мы выкладу. І  яго лекцыі ні ў якім выпадку не маглі служыць узорам для пераймання. Ды іх і не паўтарыць нікому іншаму, нават сам Мікалай Мікалаевіч, папрасі яго, мабыць, не адолеў бы такую ??задачу Але ў яго было рэдкае пачуццё аўдыторыі. Ён, як сапраўдны акцёр, вы ідуць на тэатральнай сцэне і выдатна адчуваю які бяжыць рэакцыю глядзельнай залы, меў сталы кан такт са студэнтамі Ён умеў прыводзіць студэнтаў у судотык з уласнай матэматычнай думкай, адкрываючы таямніцы сваёй навуковай лабараторыі. Пригла шал да сумеснай духоўнай дзейнасці, да сатворчасці.

А знакамітыя «асяроддзя». Які  гэта быў свята, калі Н. Н Лузіна запрашаў вучняў да сябе дамоў! Гутаркі за кубкам гарбаты аб навуковых праблемах ... Зрэшты, чаму абавязкова аб навуковых? Тым для размовы было звышдастаткова Ён умеў запаліць моладзь жаданнем навуковага подзвігу, прышчапіць веру ва ўласныя сілы, і праз гэта пачуццё прыходзіла іншае-разуменне неаб ходна поўнай аддачы любімаму справе Калмагораў ўпершыню звярнуў на сябе ўвагу пра фессора на адной лекцыі.Лузіна, як заўсёды, вёў заняткі, пастаянна звяртаючыся да слухачоў з пытаннямі, заданні Ямі. І калі ён сказаў: "Давайце будаваць доказ тэарэмы, зыходзячы з наступнага здагадкі» ... - у аўдыторыі паднялася рука Андрэя Колмогорова: «Пра фессор, яно памылкова ...» За пытаннем «чаму» пасля довай кароткі адказ першакурсніка. Задаволены Лузіна кіўнуў: «Што ж, прыходзьце на гурток, дакладзеце нам свае меркаванні больш разгорнута».

Хоць маё дасягненне было даволі дзіцячым, яно зрабіла мяне вядомым у «Лузітанію», - успамінае Андрэй Николаевич.1

Але праз год сур'ёзныя  вынікі, атрыманыя ва-сямнаццацігадовы другакурснік Андрэем Калмагораў вым, звярнулі на сябе цяперашні увагу  «патрыярха». З некаторай урачыстасцю Мікалай Мікалаевіч прапануе Колмогорова прыходзіць у вызначаны дзень і гадзіну тыдня, прызначаны для вучняў яго курсу. Падобнае запрашэнне, па паняццях «Лузітанію», сляды Вало расцэньваць як прысваенне ганаровага звання вучоным ка. Як прызнанне здольнасцяў.

Дваццатыя гады былі часам  росквіту необыкновенного матэматычнага таленту Лузіна. Разам з ім настойліва і плённа працуюць прадстаўнікі «Лузітанію».

Да 20. Гадоў ставяцца і  першыя значныя працы А. Н. Колмогорова. Шматлікія гады цеснага і пло дотворного супрацоўніцтва звязвалі яго з А. Я. Хинчиным, які ў той час пачаў распрацоўку пытанняў тэорыі верагоднасцяў. Яна і стала вобласцю сумеснай дзейнасці вучоных.

Навука «аб выпадку» яшчэ з часоў Чебышева з'яўлялася як бы рускай нацыянальнай навукай. Яе поспехі  преумно жылі савецкія матэматыкі.Асаблівае  значэнне для прыліў гання матэматычных метадаў да прыродазнаўстве і  прак тычных навуках меў закон  вялікіх лікаў. Адшукаць неабходныя і дастатковыя ўмовы, пры якіх ён мае месца,-вось у чым заключаўся шуканы вынік. Найбуйнейшыя матэматыкі многіх краін на працягу дзесяцігоддзяў беспаспяхова імкнуліся яго атрымаць. У 1926 годзе гэтыя ўмовы былі атрыманы аспірантам А. Н. Колмогорова.

Андрэй Мікалаевіч і зараз  лічыць тэорыю ве цей галоўнай сваёй  спецыяльнасцю, хоць абласцей ма тэматыкі, у якіх ён працаваў, можна налічыць добрых два дзесяткі.

У тыя ж гады, калі Андрэй Мікалаевіч зрабіў свае зав новыя  адкрыцці, ён стаў школьным настаўнікам  і некалькі гадоў працаваў у агульнаадукацыйнай школе.Пачынаючы з 30-х гадоў, ён чытаў шматлікія лекцыі школьнікам і студэнтам, якія актыўна ўдзельнічаў у станаўленні школьных матэматычных алімпіяд, спачатку Маскоўскіх, а затым Усерасійскі і Усе саюзных. У 1931 годзе А. М. Калмагораў стаў прафесарам Моск скага універсітэта, дзе ён узначальваў ў розны час тры ка Фёдар, стварыў некалькі навуковых школ і заснаваў школу-інтэрнат пры МДУ.У 1933 годзе (ва ўзросце 30 гадоў!) Ён прызначаецца дырэктарам Інстытута матэматыкі і механікі пры МДУ. Пад яго пачаткам знаходзілася і ўся аспірантура.Ці можна сабе рэальна ўявіць, што ён у якасці дырэктара гэтага інстытута сустракаўся і, па сутнасці, гутарыў з усімі (!) Аспірантамі мехмата. Пасля Андрэй Мікалаевіч загадваў матэматычным аддзяленнем мехмата, і зноў аспірантура была ў яго вядзенні. Большасці аспірантаў тых гадоў гутаркі з Андрэем Мікалаевічам запаміналіся на ўсё жыццё і нярэдка адкрывалі шлях у вялікую навуку.

А.Н.Колмогоров заснаваў на факультэце 2 кафедры. У 1935 годзе ім была заснавана  кафедра тэорыі верагоднасцяў, і  Андрэй Мікалаевіч стаў яе першым загадчыкам (цяпер кафедру ўзначальвае вучань А.Н.Колмогорова, прафесар, чл.-кар. РАН А.Н.Ширяев). Затым пры кафедры адкрыліся дзве лабараторыі, адну з якіх, а менавіта лабараторыю тэорыі верагоднасцяў і статыстычных метадаў некаторы час таксама узначальваў сам Андрэй Мікалаевіч, а затым яго вучань праф. Ю.К.Беляев.

У 1976 г. Андрэй Мікалаевіч стварае  і зноў сам узначальвае яшчэ адну кафедру - матэматычнай статыстыкі і  тэорыі выпадковых працэсаў. Цяпер  ёй кіруе таксама вучань Андрэя Мікалаевіча  праф. Ю.А.Розанов. У самыя апошнія  гады жыцця А.Н.Колмогоров загадваў кафедрай матэматычнай логікі і тэорыі алгарытмаў. У цяперашні час яе ўзначальвае яшчэ адзін вучань Андрэя Мікалаевіча - прафесар В.А.Успенский. І, нарэшце, вучань Колмогорова праф. В.М.Тихомиров стаіць на чале кафедры агульных праблем кіравання.

З 1954 па 1958 г. Андрэй Мікалаевіч быў дэканам механіка-матэматычнага  факультэта. І хоць адміністрацыйная дзейнасць - не стыхія Андрэя Мікалаевіча, ён і на гэтай пасадзе стараўся быць рэфарматарам, імкнучыся "усё  палепшыць".Механіка-матэматычны  факультэт вельмі многім абавязаны  Андрэю Мікалаевічу Колмогорова.У дні свайго 80-годдзя цяжка хворы Андрэй Мікалаевіч, успамінаючы пражытыя гады, вымавіў: "Жыццё маё было зманлівай шчасця!" 25 красавіка гэтага года Андрэю Мікалаевічу Колмогорова споўнілася б 95 гадоў. У пад'езда корпуса "Л" будынка Маскоўскага універсітэта, дзе ў кв.10 ён пражыў 34 гады (з дня ўзвядзення новага будынка па дзень сваёй смерці), 18 лістапада 1997 года з'явілася бронзавая дошка з навекі напісанымі на ёй словамі: "У гэтым доме з1953 па 1987 г. жыў вялікі вучоны Расіі, матэматык, прафесар Маскоўскага універсітэта акадэмік Андрэй Мікалаевіч Калмагораў ". Гэта сціплая даніна ўдзячнасці універсітэта свайму прафесару.

Усё жыццё Андрэя Мікалаевіча  была прысвечана пошуку праўды і справе Асветы. Менавіта яго з поўным правам можна назваць Асветнікам - чалавекам, асвятляла жыццёвы і навуковы шлях шматлікім і шматлікім.

 
«А. Н. Калмагораў - надзвычайная з'ява ў навуцы »

 

Што ёсць вялікі вучоны? Тэрміны "вялікі матэматык", "вялікі фізіёлаг" і т. п. яшчэ не азначаюць 'вялікі вучоны'. Веліч асобы як вучонага мяркуе шырыню з адценнем космичности. Такім якасцю валодаў, напрыклад, навуковец захавальнік Палаты мер і вагаў (з 1893 г.), правадзейны член Імператарскай Акадэміі мастацтваў (з 1894 г.) Дзмітрый Іванавіч Мендзялееў, у адзіночку пачаў падымацца на аэрастат, распрацоўвалай эканоміку здабычы карысных выкапняў, стваралы бяздымнага пораху і які праводзіў крытычны аналіз спірытычных досведаў.