Метрология Лактан

Ескерту – Тек табиғи сүттің (ГОСТ 25101-82) су қосылған салмақ бөлігін өлшеуге болады, ал сүттің басқа түрлерінде су қосылған салмақ бөлігінің өлшемі нақты болмайды.

Талдаушыны сүтті дайындау, қабылдау, өндеу барысында экспресс талдау жасау үшін қолдануға болады, сонымен қатар селекция жұмыстарында.

Сарапталатын сүттің қышқылдығы – 20 Т⁰ кем емес

Сарапталатын сүттің температурасы – 15 С⁰ - 30 С⁰

УХЛ 4.2 климаттық жағдайында,  МЕСТ 15150-69  бойынша талдауыш жасалған.

Талдауыштың қоректендірілуі  желісі ауыспалы кернеулі қуат 220В жиілігі 50Гц (қоректендіру желісі арқылы) немесе 12-13,2 В автомобильдің борт желісінен тарайтын тұрақты кернеулі тоқтан жасалады.

Қосымша А –да көрсетілген  САП 007.00.00.000 РП қолданушының нұсқаулығына сай жеке компьютердін кезекті портына  талдауыш  қосылады.

Қалыпты қолдану шарттары:

Қоршаған ауа температурасы (20 ± 5) С⁰;

Ауаның ықшамдалған  ылғалдығы 30-80 %;

Атмосфералық қысым 84-106 кПа;

Жұмыста қолдану шарттары:

Қоршаған ауа температурасы 10 - 35 С⁰;

Ауаның ықшамдалған  ылғалдығы 80 % болған кезде температура 25 С⁰

Атмосфералық қысым 84-106,7 кПа;

Талдауыштың құрылысы МЕСТ Р51350-99 стандарты бойынша қауіпсіздік талаптарын және МЕСТ 12.1.004-91 бойынша өрт қауіпсіздігі талаптарын қанағаттандырады.

Талдауыш жұмысына әсер ететін вибрация, сыртқы электрлі және магнитті алаңдар (жердің магниттік  алаңынан басқасы) болмаған кезде талдауышты пайдалануға болады.

Талдауыш бірфункционалды, қалпына келтірілетін және жөнделетін құрылғы болып табылады. [10].

 

              3.3.1 Талдауыш аспабының техникалық қызмет көрсетуі

Техникалық қызмет көрсетуі талдаушы «Лактан-1-4» аспабын эксплуатациялаушы болып табылғандықтан, тазалығы мен өлшейтін камераның шайылуы техникалық қызмет көрсетудың негізгі талаптары болып табылады. Өлшеу камерасындағы тұздың, ақуыздың қалдығына айына бір рет шаю арқылы тазартқан дұрыс. Себебі өлшеу каналына жиналып, аспаптың дұрыс жұмыс істеуіне әкеліп соқтырады. Сонымен қатар, эксплуатация кезінде ауыр жөндеулерді қажет еткен жағдайда «Сибагроприюор» орталығына жүгіну арқылы қалпына келтіру жөнінде көмек алуға болады.   

Талдаушы «Лактан-1-4» аспабы САП 007.00.000 МП әдістемесіне сәйкес тексеріледі. Қалыпты, яғни оң нәтиже алғанда тексеру туралы куәлік беріледі және күніне байланысты құжатқа сілтемелер енгізіледі. Белгі жабыстыру арқылы қосымшалар енгізілетіні расталады.

Егер тексеру нәтижелері қанағаттандырмайтындай көрсеткіштерге ие болса, аспаптың қолдануын жарамсыз деп таниды. Бұрында берілген куәлікті жоққа шығарып, жарамсыздығы жайлы себебін көрсетеді. Бұл жағдайдан шығу үшін келесі тексеру жұмыстарына дайын болу керек. Себебі, тексеру аралығы -   кемінде бір жыл.[10].

 

 

 

      

 

 

                      3.3.2 Аспаптың техникалық сипаттамасы

Сипаттама атауы		Сүт сапасының өлшенетінн көрсеткіші
		Майдың салмақ бөлігі, %		ҚМСҚ салмақ бөлігі, %	Тығыздығы, кг/м3	Судың салмақ бөлігі, %
1 Өлшеу диапазоны		0 ÷ 10		6 ÷ 12	1000 ÷ 1040	0 ÷ 100
		0 ÷ 5	5 ÷ 10
2 Жүйелі құралатын негізгі абсолютті қателікпен жіберілетін көрсеткіш шегі, %		± 0,05	±0,1	±0,1	±0,3	±1
3Кездейсоқ  жіберілетін  қателік көрсеткіш шегі, %		± 0,02	±0,03	±0,03	±0,2	±0,3
4 Сүттің бір сынамасындағы майдың, ҚМСҚ салмақ бөлігін, тығыздығын өлшеудің орташа уақыты 3 минуттан артық емес. (сынама температурасы 25÷ 35 С0 ) 5 Талданатын сүт сынамасы жұмыс көлемі 25 см 3 6 Жылыту уақыты және талдаушы жұмыс тәртібін белгілеу 5 минуттан артық емес. 7 Үздіксіз жұмыс уақыты 8 сағат. 8 Талдаушы қолданылатын қуат көлемі 40 В·А артық емес. 9 Талдаушының габаритті өлшемдері 130х170х220мм. 10 Талдаушының салмағы 1 кг-дан артық емес. 11 Орташа сынбай жұмыс істеу уақыты 10000 сағат. 12 Орташа қызмет көрсету  мерзімі 8 жылдан кем емес.
Ескертулер –	1 Тығыздық туралы ақпарат қысқартылған күйінде берілген. Мысалы, 27,32 көрсеткішін 1027,32 кг/м3 ретінде түсіну керек. 2 Кестеде көрсетілген ақпараттар сынама градуировкасының химиялық құрамы келесі әдіс бойынша анықталған: Май үшін ГОСТ 22760-77 ҚМСҚ үшін ГОСТ 3626-73

                               4 Өлшеу құралындарын салыстырып тексеру

Өлшеу құралдарын тексеру  деп метрологиялық органдардың  өлшем құралдарының қатесін анықтап, олардың қолданысқа жарамдылығын анықтауын  айтады. Дәлдігі тексерілетін өлшем  құралдарын қолдануға тиым салынады.

Мемлекеттік тексерілуі бойынша былай жіктеледі:

▪ Мемлекеттік метрологиялық  органдарында қолданылатын өлшем  құралдары;

        ▪    Кәсіпорынның үлгі өлшем  құралдары;

        ▪    Өндірісте жасалатын  үлгі өлшем құралдары; ▪ Материалдық байлықты, отын және энергияны, сауда  

         жұмыстарындағы есептеулерді, қоршаған  ортаны қорғауды, еңбек 

         қауіпсіздігін сақтауды анықтау  үшін қолданылатын өлшем құралдары.

      Өлшеу құралдарының бұлардан басқалары ведомствалық тексеріске жатады. Кейбір жағдайларда ғана, Мемлекеттік стандарттарының келісімі бойынша, мемлекеттік тексеріске жататын өлшем құралдары ведомствалық тексерістен өтеді.

 Мемдекеттік және  ведомствалық тексеріс жүргізуге  құқықтылар мемлекеттік стандарттың  оқу орнында арнайы дайындықтан өтіп, емтихан тапсырған адамдар, олар метрологиялық қызмет органдарының қызметкерлері және кәсіпорынның, ұйымдардың мемлекеттердің қызметкелері болуы мүмкін.

Өлшеу құралдарының дәлдігін тексерудің тәртібі арнайы нормативтік  – техникалық құжаттарда белгіленген, олар: тексеріс әдістері құралдарының стандарттары, тексеріске арналған нұсқаулар, әдістемелер. Нормативтік құжаттардағы талаптар бойынша, қолданылатын өлшем құралдарының аттары және сипаттамалары көрсетіліп хаттама жасалынады. Хаттама көрсетілген материалдар тексеріс барысында талданады. 

Талдау кезінде тексерілген  өлшем құралдарының қолданысқа жарамдылығы  не жарамсыздығы туралы қорытындылар жасалынады. Қорытынды жазылған хаттама  негізгі заңды құжат болып  есептелінеді.  Мемлекеттік тексерістен өткен өлшем құралдарына куәлік, ал ведомстводан өткендерге аттестат беріледі. Тексерістен өткен өлшем құралдарына немесе олардың құжаттарына тексерістің нәтижелерін растайтын белгі қойылады.   

    Метрологиялық жұмыстардың жоғарыда келтірілген түрлерімен қоса, мемлекеттік метрологиялық қызмет органдарының қызметкерлері еліміздің эталон жүйесін дамыту жолында пайдаланылатын физикалық, физика-химиялық, т.б. құбылыстар мен процестердің жаңа түрлерін зерттейді; қолда бар эталондардан жан-жақты зерттеп жетілдіру, оларды өзара және халықаралық эталондармен салыстыру, физикалық шама бірліктерін қолданудың диапазоны мен дәлдігін арттыру бағыттарындағы метрологиялық жұмыстармен үнемі айналысып отырады. Физикалық шаманың бірліктерін қолдануды орталықтандыру және орталықтандырмау мәселелеріне, тексерістің жаңа әдістері мен құралдарын, комплексті зертханаларын жасауға, өлшем құралдарының метрологиялық сенімділігін арттыруға, метрология тәжірибесінде автоматтандырылған жүйелерді және микропроцессорлық техниканы енгізуге көп мән бөлінеді. Мемлекеттік және ведомствалық метрологиялық қызмет органдарының қызметкерлері түрлі нормативтік-техникалық құжаттарды зерттеп дайындайды. Осындай шаралардың арқасында халық шаруашылығының барлық салаларын метрологиялық қамтамасыз ету процесі ылғи да дамып отырады.

Талдаушыны тексеру «Лактан 1-4» сүт сапасы талдаушысына сай, САП007.00.00.000МП әдісіне сай жасалады.

Тексеру нәтижесі жағымды  болса паспортта тексеру жайлы  жазба жасалады, тексеру жайында  куәлік беріледі, онда тексеру күні көрсетіледі.

Тексеру жағымсыз нәтиже берсе талдауш жарамсыз болып саналады. Паспортқа жазба жасалады және алдында берілген куәлік жойылады. Сонымен жатар жарамсыздық себебі көрсетілген хабарлама беріледі.

Тексеру кезектігі 1жыл.[10,5].

                                               

 

 

                                                  Қорытынды

        Осы курстық жұмысты қорытындылай келе, төмендегідей мәселелерге тоқтала кетуге болады:

        Бірінші бөлімде бізге мәлім, физикалық шамаға тоқтала кету арқылы метрологиялық сипаттамаларында қарастырдым.

       Сондағы өлшеу құралдарының қазіргі заманғы технологиясын ұғу жаңа мамандар иелігінде екенін көреміз. Мысалы, біздің қарастырған «Лактан 1-4» өлшеу құралы принципі сондай талаптарды қанағаттандыруын қажет ететін аспап түрі. Бұл күрделі өңдеуден тарихи жолдардан өткен, жаңарту түрін талдау болып табылады.

       Мұндай аспаппен жұмыс істеу барысында метрологияның алатын рөлі туралы, кейбір стандарт түрлерімен де танысып, қандай талаптар қоятының және тағы басқа осы саланың болашақ маманы ретінде ауқымды мағлұмат алдым. Сондай-ақ метрология ғылымы күнделікті адам өміріндегі қауіпсіздікті қамтамасыз ету талаптарын қарастырады екеніне көз жеткіздім.

      Өлшеу құралының бүгінгі заман талаптарына сай болу мақсатында өте сапалы нәтижені, дәлдікті және процесстің тез жүруіне сай болу керек екендігін түсіндім. Соған байланысты технология үрдісі өз дамуын тоқтатпайды екен деген өзіме түйіндеме жасадым.[2,8].

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                              

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1 Метрология, стандарттау және сертификаттау негіздері: Оқу құралы / Г.Х. Шәкібаева, Х.К. Оспанов, Р.Р. Сыздықов, Л.И. Сыздықова. – Алматы: Қазақ университеті, 2002. – 242 бет.

2 Технологичкские измерения и приборы в пищевой промышленности. 2-е изд. Перераб. И доп/И.К. Петров-М.Агропромизат., 1985г.-521с.

3 Основы метрологии, стандартизации  и контроль качества./Н.Ф. Шишкин.-М.:Изд-во стандартов, 1988г.-34 с.

4 Справочник по международной  системе единиц/Г.Д. Бурдун.-М.:Изд-во стандартов, 1977-188 с.

5 Технологические измерения  и приборы: Учеб. для студ.ВУЗов  по спец «Автоматизация технологияеских  процессов и производств»/Н.Г.  Фарзане, Л.В. Ильясов, А.Ю. Азим-заде.-М.:Выс.шк., 1989г.-158с.

6 Основы метрологии /И.Ф.Шишкин.-М.:Изд-во стандартов, 1991г.-112с.

7 Основы метрологии /Г.Д.  Бурдун, Б.Н. Марков М.:Изд-во стандартов, 1985г.256с.

8 Лифиц И.М. Основы стандартизации, метрологии и сертификации: Учебник. – М.:  Юрайт, 2000. – 285 с.

9 Ракымжанова М.Т. Стандарттау, сертификаттау және метрология негіздері– Астана, «Фолиант», 2008 ж. – 245 б.

10 Сүттің сапасын талдаушы «Лактан 1-4»/ паспорт

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

					Шәкәрім атындағы СМУ ИТФ 050732	Парақ
Өзг.	Парақ	Құжат №	Қолы	Күні

 

					Шәкәрім атындағы СМУ ИТФ 050732 КЖ 12
өзг.	Парақ	Құжат №	Қолы	Күні
Орындаған		Төлеуова  А			Сүттің сапасын  талдаушы «Лактан 1-4» өлшеуіш аспаптың жұмыс істеупринципі.	Белгі			Парақ	Парақтар
Тексерген		Төлеубекова С.С				к	ж		2	26
Т. бақ.
Н. бақ						С және Б кафедрасы
Бекіткен						СМ-003 тобы