Организмнің ішкі ортасы

Лимфа оны капиллярлардан ұлпа аралық кеңістікке қуған қысым  мен етгердің жиырылуының әсерінен ағады. Майда лимфа тамырларында қысым су бағанасымен 8-10 мм деңгейінде болады. Көкірек өзегінің венамен  қосылған жеріндегі қысым сынап  бағанасымен 4-0 мм шамасында, демек  ірі веналардағы қысыммен бірдей. Тыныштық жағдайда тек ас қорыту ағзаларының  тамырларында ғана лимфа тоқтаусыз  ағады. Басқа мүшелерден тынынттық  кезінде лимфа ақпай-ды. Лимфа  ағысын бұлшық еттің жиырылуы жылдамдатады. Тыныс алу қимылдары да лимфаның көкірек қуысына қарай жылжып ағуын қамтамасыз етеді.

Лимфа өте баяу жылжиды. Мысалы, жылқының мойныңдағы лимфа тамырларында ол минутына 260-300 мм жылдамдықпен ағады. Вена тамырларында бұл аралықты қан  бір секунд ішінде өтеді.

Ұлпа аралық қуыстардан шыққан сұйық лимфа тамырларына жиналып, аумақтық лимфа түйіндерінен өтеді  де, көкірек және мойын өзектері арқылы қуыс веналарға құйылып, оң жүрекшеде  вена қанымен араласады.

Лимфа тамырлары денеде дренаждык, жүйе құрып, мүшелерден жасуша аралық сұйықтың артық мөлшерін алып шығады. Лимфа капиллярларының өткізгіштігі жоғары болғандықтан лимфа жүйесіне әр түрлі бөгде заттар өтіл отырады. Олар биологиялық сүзгі (фильтр) қызметін орындайтын лимфа түйіндерінде сүзіледі де, торлы эңдотелий жасушаларының  қатысуымен залалсызданады. Лимфа түйіндерінде лимфоциттер де түзіледі.

Лимфа түйіндері лимфа тамырларының қосылған жерінде жасушалардың жинақталуынан түзіледі. Олар қантамырлардың айналасында орналасады. Лимфа түйіндерінің пішіні - домалақ, сопақша, үрмебұршақ тәрізді (иммунды жүйені естеріңе түсіріңдер). Лимфа түйіндерінің бір жағы ішке қарай кіріңкі, ойыстау болады. Осы ойыстау жерінде артерияқантамырлары мен жүйкелер орналасқан. Лимфа түйіндерінің сыртын дәнекер ұлпасынан түзілген тығыз қаптама қаптайды. Лимфа түйіндерінің орналаскан жері: қолтық, шап, мойын,құрсақ қуысы, шынтақ пен тізенің бүгілісі, астыңғы жақсүйeк және т. б. Кейде лимфа түйіндері жиналған бактериялардың әсерінен қабынып, ісіп кетеді. Мысалы, баспамен ауырғанда мойындағы түйіндер іседі (без шошиды). Лимфа түйіндері қан түзілу үдерісіне, ағзаның қорғаныш реакциясына қатысып, лимфа ағынын реттейді. Лимфа түйіндері әр түрлі жұқпалы ауруларды туғызатын бактерияларды қанға жібермей, жояды. Олардың уларын зиянсыз етеді. Лимфа түйіндерінде «қарсыдене» деп аталатын ерекше жасушалар түзіледі. Ірі лимфа тамырларын лимфа өзектері деп атайды. Ең ірі кеуде лимфа өзегі құрсақ қуысында орналасқан. Оған аяқтан, жамбас және құрсақ қуыстарынан лимфа сұйыктығы жиналады. Кеуде лимфа өзегі мойын тұсында орналасқан. Ол сол жақтағы қолтықасты вена тамырларына келіп қосылады. Сонымен, лимфа жүйесіне - лимфа қылтамырлары, лимфа тамырлары, лимфа түйіндері және лимфа өзектері жатады.

Лимфа жуйесінің қызметі:

1. Ұлпа сұйықтығының қанайналым жүйесіне қосылуына көмектеседі.
2. Лейкоциттер түзеді.
3. Ағзаға түскен бөгде денелер мен бактерияларды ұстап, биологиялық сүзгі қызметін атқарады.
4. Аш ішек бүрлеріндегі майларды сіңіруге қатысады.

Лимфаның ағуы

Адамда лимфаның қозғалуына 3 жағдай әсер етеді:

1. Лимфа тамырларына жақын орналасқан қаңка бұлшықеттерінің жиырылуына байланысты.
2. Кеуде қуысының тынысалу қозғалыстарының әсерінен.

Ішек бүрлерінің жиырылуы мен босаңсуына сәйкес ағады. Қаңқа бұлшықеттері жиырылып, лимфа тамырларын қысқанда лимфа бір бағыт бойымен қозғалады. Лимфа қанға қарағанда баяу қозғалады.

5. Ұлпа сұйықтығы, құрылысы мен қызметі 

Ұлпа сұйықтығы түссіз, мөлдір түсті, қанның сұйықтық бөлімінен – плазмадан пайда болады, ол қан тамырлардың қабырғалары арқылы жасушааралық кеңістікке өтеді және жасушаға түсетін зат алмасу өнімдерінен пайда болады. Ұлпаның сұйықтығы организмдегі ұлпаларының барлық жасушаларын қоршап тұрады, олар одан қоректі заттарды, оттегін сіңіріп алады және көміртек диоксидің су және басқа тіршілік өнімдерін оған бөліп шығарады. Ұлпа сұйықтық пен қан (оның плазмасы) аралығында зат алмасу процесі капиллярлардың қабырғалары арқылы диффузия жолмен өтіп жатады.

Жасушада түзілетін көмірқышқыл газ, су және т.б. зат алмасу өнімдерінің концентрациясы әр түрлі, сондықтан олар алдымен жасушалардан ұлпа сүйықтығына бөлінеді. Ұлпа сұйықтығынан қылтамырларға өтеді. Ұлпа сұйықтығы қылтамырлардың қабырғаларынан өтіп, жасушаларға қажетті заттарды жеткізеді. Бөліп шығарған қосылыстарды өзіне сіңіреді. Ұлпа сұйықтығы мүшелер мен ұлпалардың жасушаларын қан құрамының өзгеруіне байланысты әсерлерден қорғайды. Ұлпа сұйықтығы мүшелерден және лимфа тамырларынан ағып шығып, лимфаға айналады

Денедегі қан , лимфа ұлпа сұйықтығы  организмнің ішкі ортасын құрайды  ұлпа сұйықтығы әрбір жек торшаларды  шая отырып  оларды қоректендіруде , зат алмасу  процесін қамтамасыз  етуде  зор роль атқарады. Дененің бірлігі –жарым ағзаларының  ғана торшалары (бауыр, өкпе) қан капилиярларымен  тікелей жанасады  көпшілік ағзалар мен  ұлпаларда капилярлар  мен торшалар аралығында  дәнекер ұлпа талшығымен , белокты біртекті заттармен  ерекше торшарарлық  сұйықпен  толған қуыс орналасады  ұлпа сұұйықтығы мен  қан арасында  алмасу процестері үздіксіз жүріп отырады  оған қан мен ұлпалық сұйықтың осмостық  қысымдарының айырмасы , капилярлардағы  гидростатистикалық қысым деңгейі әсер етеді . қанның  онкостық сынап бағанасымен  25-30мм , ұлпаларда ол ,2мм-ге тең, сондықтан су ұлпалардан   қан тамырлар арнасына  еркін өте алады . онқостық қысымға  капиллярлардағы  гидростатистикалық қысымға қарсы  әсер етеді. Капиллярлардың  артериялық бөлігіне  оның деңгейі сынап бағанасымен  25-35мм жетеді , ұлпааралық кеңістікте  ол сб  1 мм шамасында сақталады  сондықтан су тамырларының бұл бөлігімен  торшаралық саңылау өтеді ао капилярлардың  веналық ұштарында  гидростатистикалық  қысым осмотық қысымнан төмен болғандықтан  су ұлпадан қанға өтеді, демек ұлпа мен қан арасында  үздіксіз су алмасу процесі жүріп отырады ұлпалық сұйықтық құрамы  тұрақсыз, ол органның әрекетінің  белсенділігіне қарай өзгеріп отырады.