Биопрепараттар мен вакциналардың сапасына қойылатын

 

ЖОСПАР

 

КІРІСПЕ 1.1 Биотехнология - ежелден  медицина мен ветеринарияда өз  үлесін қосып келе жатқан ғылым      1.2 Гендік-инженериялық пен  микробиологиялық өндіріс 1.3 Инсулиннің биотехнологиясы 1.4 Антибиотиктердің биотехнологиясы 1.5 Цитокиндердің қолданылуы  және биотехнологиясы 2. Иммуногендер мен вакциналардың түрлері 2.1 Бактерияларға қарсы  вакциналар 2.2 Вирустарға қарсы вакциналар 2.3 Заманауи вакциналар 3.Микрокапсулалы вакциналарды алу технологиясы 3.1Вакциналар 3.2Микрокапсулалы вакциналардың компоненттері 3.3Вакциналардың классифкациясы 3.4Инактивтендірілген тұтас бактериалды вакциналар 3.5 Тірі вакциналар 4.Биопрепараттар мен вакциналардың сапасына қойылатын   бақылау   ҚОРЫТЫНДЫ ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

3 6   9 11 12 16 19 22 22 23 25 25 26 26 27 27 28   32 34

 

 

 

 

Кіріспе

 

Курстық жұмыстың өзектілігі.

Қазіргі уақытта жиі кездесетін және қысқа мерзімді міндеттерді  шешуден басқа, биотехнология ұзақ мерзімді проблемаларды шешудің, дәлірек  айтқанда, орны толмас қорларды пайдаланудан гөрі жаңартылған шикізатты пайдалануға  көшуді қамтамасыз етудің құралы. Бұл уақыт талабына сай, табиғи минералдық қорлардың азаюына, жершары ауа райының өзгеруіне және халық санының өсуінен туындаған жаһандық геосаяси міндет, және де оны жалпы адамзат атаулы, әсіресе жекелеген мемлекеттер бірігіп шешуі тиіс. Әлемдегі дамыған елдер (АҚШ, Ұлыбритания, Қытай және тағы басқалар) тиісінше биотехнологияны дамытудың бағдарламаларын ендігі бекітіп те үлгерді. 

Курстық жұмыстың мақсаты  – микрокапсулалы вакциналарды алу  технологиясын зерттеу.

Әлемдік қаржы орталықтары, мемлекет басшылары, атақты ғалымдар мен  сарапшылар, жұртшылық биотехнологияның алдағы жүз жылдықта шешуші рөл атқаратынын  баяғыда-ақ мойындағанын айта кеткен жөн. Бұл туралы осы салаға бөлінген қомақты  қаржы салымдары, биотехнологиялық өнімдер рыногының қарқынды өсуі осыны растайды. Әлемде биология мен өнеркәсіптік биотехнологияға негізделген «биоэкономика» («bio-based economy») термині де қалыптасты. Еуроодақта жан-жақты үйлестірілген, жан-жақты қамтылған Биотехнологияны дамыту стратегиясы жүргізілуде. 2001– 2009 жылдар ішінде оны іске асыру үшін 30 млрд. евродан астам қаражат бөлінген болатын. 2010 – 2013 жылдарға тағы да 50 млрд. қаражат бөлу жоспарланған. Еуроодақтың биотехнологияны дамытуға келудегі аса ерекшелігі – айқын түрдегі экологиялық бағыттылығы. 2020 жылға қарай Еуроодаққа кіретін мемлекеттердің химия өнеркісібінің 20 пайызға дейінгі қуаттары биошикізатпен жұмыс істейтін болады. Швеция 10-12 жыл ішінде биоотынға көшіп, мұнай өнімдерін пайдаланудан толықтай бас тартпақшы. Қырық жылға жуық өзінің даму кезеңінде биотехнология үш кезеңнен өтіп үлгерді. Алғашқысы өткен ғасырда 70-80 жылдары басталды. Бұл молекулярлы биология саласының (гендік инженерия, жасуша технологиясы) жетістіктеріне негізделген революциялық технологиялардың пайда болуы. Бұл кезеңде әлем алғаш рет адамзаттың ген-инженерлік инсулині, интерферондар, даму гормондары, адам өміріне аса қажетті вакциналар бар екендігін мойындады. Екінші кезең 90-жылдарға тап келді. Бұл биотехнологиялық прогрестің жаңа толқыны болатын: трансгенді өсімдіктер ойлап табу. Іс жүзінде жаңа сала – агробиотехнология пайда болды, бұл сала соя, жүгері, күріш, мақта секілді көп тараған азықтық және техникалық дақылдар өнімінің қажет мөлшерін алуға мүмкіндік туғызды. Үшінші кезеңді қазіргі уақытта бастан кешіруде. Бұл кезең геномды дәуір технологияларын қолданысқа енгізумен, яғни тірі ағзалардың генетикалық құрылымын дәл зерттеп білуге негізделген тәсілдерімен байланысты. Жүргізіліп жатқан терең зерттеулердегі алға қойылған мақсат биохимиялық алмасу процестерін меңгеру. Ісікке қарсы дәрі-дәрмектер әзірлеп шығару биотехнологиялық зерттеулердің басым бағытын ұстайды. Жасап шығарылатын биотехнологиялық құралдардың жалпы санының 60 пайызға жуық препараттар қатерлі ісікті немесе соның салдарынан туындаған ауруларды емдеу үшін арналған. Бұл біріншіден, интерферондар, интерлейкиндер, моноклонды антиденелер, ісік некрозы факторы және әртүрлі клиникалық зерттеулер сатысындағы алуан түрлі ген-инженерлік препараттар. Жасап шығарылатын биотехнологиялық өнімдер ішінде тағы бір жетекші топ вакциналар. Қазіргі уақытта АҚШ-та СПИД, гепатит, малярия, герпес, әртүрлі ісікті ауруларға және тағы басқа ауруларға қарсы күресуге арналған әртүрлі сатыда әзірленіп жатқан 14 ген-инженерлік вакциналар бар. Қазақстанда биотехнология жөніндегі ғылыми-техникалық бағдарлама шеңберінде Қазақстан Республикасының Ұлттық биотехнология орталығы (ҰБО) алдыңғы шептегі республиканың ғылыми орталықтары мен университеттерімен бірігіп, сондай-ақ Мәскеу, Новосібір мен Санкт-Петербург ғалымдарымен тығыз байланыса отырып, биотехнологияның басым бағыттары бойынша болашағы зор әзірлемелер жасау үстінде. Мәселен, «Вектор» мемлекеттік ғылыми орталығымен (Новосібір) бірге қан аздықты емдеудің бірден-бір тиімді препараты болып табылатын таблетка түріндегі адам эритропоэтинін, сондай-ақ қызылшаға қарсы микрокапсулалы вакциналар клиникалық сынақтан өткізуде. Мұндай вакцинаның тиімділігі оны балаларға 5 айлық кезінен бастап егуге болатындығында, ал қазіргі қолданылып жүрген қызылшаға қарсы вакцинаны сәбилерге 9 айлығынан бастап қана егуге рұқсат етіледі. Клиникаға дейінгі сынақтан өткізу процесі альфа, ангиогенин және эритропоэтин ісіктері некрозы факторын пайдаланудың негізінде жасалған жараны жазатын препараттарға жүргізілуде, олар трофикалық жараларды, күйіктерді, операциядан кейінгі ахуалды, инфарктар мен церебральды тромбоздарды емдеуде тиімді. Биомедицина зерттеулерінде қол жеткізген жаңа тәсілдер бұрын дәстүрлі тәсілдермен емдеу мүмкін болмаған аурулардан айығуға жол ашады. Болашағынан зор үміт күттіретін бағыттардың бірі діңгек жасушаларын пайдаланудың негізіндегі регенеративті медицина. Діңгек жасушаларын зерттеп тану мен ұлпалық трансплантология – биология мен медицина саласының анағұрлым тез дамып келе жатқан тармақтарының бірі. Мыңдаған ғылыми және клиникалық мекемелер барлық деңгейдегі көптеген жұмыстарды – молекулярлы жасушалы биологияны зерттеп білуден, ұлпалардың дақылдары мен зертханалық жануарларда жүргізілетін тәжірибелерден бастап, әртүрлі сатыдағы клиникалық сынақтан өткізулерді атқарып келеді. 1999 жылы «Science» жорналы діңгек жасушаларымен емдеуді ойлап табу екіұдай ДНК спиралін зерттеп-білу мен «Адамзат геномы» бағдарламасынан кейінгі маңыздылығы жағынан үшінші орынды иеленген жаңалық деп таныды. Діңгек жасушаларының мүмкіндігін ғылым енді ғана пайдаға асырып бастауда. Ғалымдар жақын арада олардан ұлпалар мен донор органдардың орнына трансплантация үшін науқастарға қажетті толыққанды мүшелер жасап шығарамыз деген үмітте. Мұндай материалға медицинаның мұқтаждығы шексіз. Адамдардың 10-20 пайызы ғана мүшелерді ойдағыдай ауыстырып салудың арқасында айығады. Пациенттердің 70-80 пайызы ем қонбағандықтан, операцияны күтумен-ақ қайтыс болады. Бүгінде тек қана АҚШ-та жылына 400 млрд.-тан астам доллар ұлпалық зақымдануларды емдеуге жұмсалады. Мәселен, жұлынның генеративті терапиясы үшін жылына 8 млрд.-тан астам доллар және әр пациентке өмір бойы емделуіне 1,5 миллионнан астам доллар жұмсалады. Осылайша, биомедицина барлық ауруларды емдеу жолдарын ғана емес, сол сияқты зақымданған ұлпалар мен мүшелердің құрылымы мен қызметін қайта қалпына келтірудің технологиясын іздестіруде. Бұл бағытта адамның діңгек жасушаларын алудың жаңа әдістерін әзірлеп шығару жөнінде ҰБО-ның РҒА СБ цитология және генетика институтымен және «Вектор» МҒО (Новосібір), бірлесіп жүргізіп жатқан әзірлемелерінің келешегі зор. Бұл зерттеулер ұлпалар мен мүшелердің зақымдануы салдарынан болған ауыр науқастарды емдеу үшін регенаративті медицинада діңгек жасушаларын пайдалану мүмкіндігіне жол ашатындығы сөзсіз.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.1 Биотехнология  - ежелден медицина мен ветеринарияда  өз үлесін қосып келе жатқан  ғылым

Қазақстан үшінші мыңжылдыққа  қарқынды дамып келе жатқан, алдына биік мақсаттар қоя білетін және өркениетті ел болуға жету үшін қажырлы еңбек ететін ел ретінде енбекші. Медициналық биотехнологияның (биомедицинаның) дамуы дербес медицинаға – әрбір адамның жеке генетикалық ерекшеліктерін ескере отырып, емдеу мен аурудың алдын алу стратегиясына көшуге мүмкіндік береді. Қазіргі таңда дербес медицинада қолданыс тапқан молекулярлық технологиялар бір адам генінің көп мөлшерін және гендік вариацияларын зерттеп білуге мүмкіндік туғызады. Бұл зерттеулер полигенді аурулардың биологиялық түп-тамырын айқындауға себепші, ол ауруларға адамзаттың көптеген барлық аурулары: жүрек-тамыр, онкологиялық және нейродегенератив аурулары жатады. Бұл мәселені шешуде алынған деректердің едәуір қорына талдау жасауды қамтамасыз ететін биоинформатикаға көп көңіл бөлінеді. Молекулярлы технологиялар мен биоинформатика қосылып, ауруға шалдығуға бейімділігін жеке-дара болжауды, қиын жағдайларда диагноз қоюды қамтамасыз етуге, сондай-ақ жекелеген пациенттердің ауруы сипаты мен оның ауырлығын алдын ала болжауға жұмылдырылған. Тұқым қуалайтын аурулардың көпшілігі ауыр, әрі созылмалы болып келеді. Бұл ауруларға шалдыққан науқастарға қызметтер көрсетуге мемлекет едәуір қаржы жұмсайды. Жатырда тұқым дамуындағы кемістіктерді, моноген және хромосома ауруларын ерте кезден болжап білу, тұқым қуалайтын ауруға шалдыққан балалардың туылуын алдын ала ескерту ана мен бала денсаулығын қорғау саласының өзекті мәселесі. Молекулярлы биологияның: геномика, протеомика, метаболомика және биоинформатика дамуының геном дәуірі кезеңіне сай келетін биотехнологияның озық үлгілі бағыттарын дамыту мақсатында және ғылыми орталықтардың ғылыми-өндірістік инфрақұрылымын дамыту мақсатында 2008 жылы Қазақстан Республикасының Ұлттық биотехнология орталығы жанынан Ұлттық ұжымдық пайдалану ғылыми биотехнология зертханасы ашылды. Алға қойылған міндеттерге сай зертхана жоғары білікті кадрлар мен қызмет көрсететін персоналдан құралған, халықаралық стандарттарға сай келетін қазіргі заманғы құрал-жабдықпен жабдықталған. Зертхана штаты геномика, биотехнология, молекулалық биология, молекулалық генетика, биомедицина, биоинформатика саласындағы жоғары білікті мамандардан тұрады. Зертхана қызметкерлері АҚШ, Жапония, Франция, Израиль, Швейцария мен Ресей Федерациясының алдыңғы қатарлы ғылыми орталықтарында тағлымдамадан өтті. Қазірдің өзінде аталмыш зертхана адам асқазанында қатерлі ісіктің пайда болуын алдын-ала болжау үшін кешенді тест-жүйе әзірлеуге, онкологиялық зақымданулардың өршуі – генетикалық маркерлеріне кешенді талдау жасау жүйесін құруға, тұқым қуалайтын аурулардың скринингі үшін тест-жүйе, Қазақстан аумағында тараған туберкулез қоздырғышының мультирезистенттігін анықтау үшін тест-жүйе жасап шығаруға бағытталған перспективалы 8 жобаны іске асыруға кірісіп кетті. ҰБО-ның қосқан зор үлесі адам папилломасы вирустарын, В, С және G вирусты гепатиттерін, цитомегаловирусты инфекцияларды, 1 үлгілі және 2 үлгілі қарапайым ұшық вирусын, желшешек вирусын – белдемшелік ұшықты, адамның ұшық вирусын диагностикалау үшін, бұған дейін шетелден сатып алынып келген алғаш рет отандық диагностикалық тест-жүйе әзірлеп шығару болуға тиіс. Қазір Ұлыбританияда адамның ДНК деректер қоры жинақталған, әлемдегі осыған ұқсас мекемелердің ішінде аса ірі ерекше банк - UK Biobank ашылуда. Мұнда жарты миллион адамның гені сақталады, оларды гендер мен аурулардың өзара байланысын зерттеп-білу мақсатында адам өмірінің соңына дейін жіті қадағалап отырады. Озық үлгілі зерттеулердің қорытындылары ДНК талдауына UK Biobank арқылы неліктен кейбір адамдарда қатерлі аурулар пайда болатынына кең көлемде көз жеткізуге арналған. Мұндай зерттеулер әлемнің барлық дамыған елдерінде қолданылып келеді. Бүгінгі таңда генетиктер адамның жеке генетикалық паспортының көмегімен адам шалдығуы мүмкін аурулар туралы білуге қол жеткізді. Нақты бір адамның геномын зерттеу арқылы гендерінің бірізділігін және бар болуын толық көруге болады. Адам генінің оның мінез-құлқымен байланысты екені бәрімізге бұрыннан белгілі. Мәселен, ол арқылы біз қан тобын анықтай аламыз, белгілі бір заңдылықтарға сәйкес ол ата-анамыздан бізге мирас болып қалады. Жақында ғалымдар адамның гені оның ауруларымен тығыз байланысты екенін тапты, гендер гипертоникалық аурулардың, жүрек ауруларының, миокард инфаркты, асқазан жарасы ауруының, атеросклероздың пайда болу мүмкіндігін анықтайды. Бүгінде ғалымдар аурулардың барлық түрі, сыртқы ортаның сол немесе өзге де жағдайларында байқалатын тұқым қуалайтын факторлармен анықталады деп санайды. Сол сияқты адамның ұзақ өмір сүруі мен көптеген басқа да өлшемдері алдын ала белгіленіп қойылған. Егер тұқым қуалайтын аурудың ауыр түрін көрсететін генді анықтау мүмкін болса, және оны қазіргі уақытта емдеуге келсе, онда мұндай генетикалық тестілеу аса қажет. Қазіргі уақытта адам туылған сәтінен бастап-ақ, генетикалық паспортын жасауға мүмкіндік беретін технологиялар бар. Бұл жағдайда адам өмірінде кездесетін бірқатар ауруларды ескертуге немесе оның өршуіне тосқауыл қоюға зор мүмкіндік бар. Осы мәселенің өзектілігіне байланысты Ұлттық биотехнология орталығында адам мүшелері мен ұлпаларын ауыстырып салу, бедеулік пен жүктілікті көтере алмау кезінде ұлпалық үйлесімді антигендерді типтендіру мен анықтауға арналған, сондай-ақ қант диабеті қаупін бағалау үшін жүйе әзірлеп шығаруға бағытталған зерттеулер жүргізілуде.

 Биотехнология - ежелден медицина мен ветеринарияда өз үлесін қосып келе жатқан ғылым. Жасушалық биохимия, молекулярлық биология, молекулярлық генетика, иммунологиядағы биотехнологияның қол жеткізген жетістіктері медицина мен ветеринарияда жаңа балау препараттар шығаруға көмектесіп келеді және аса қауіпті сібір жарасы, туберкулез, бруцеллез, АҚТҚ және қатерлі ісік сияқты адам мен жануар ауруларының емдеу мен балау жолдарын табуда.

 Биотехнологияның зерттеу объектісіне көптеген тірі ағза түрлі (бактериялар, ашытқылар, вирустар, ісік жасушаларының ағзалары) өсімдіктер, жануарлар, сондай-ақ олардың оқшауланған жасушалары мен субжасушалық құрылымдары жатады. Биотехнология осы тірі жүйедегі жүріп жатқан физико-химиялық, биохимиялық және генетикалық процестерді, оларда жүретін биосинтез, энергияның түзілуі, бұзылуы, сондай-ақ ұйымдастырылған биохимиялық құрылымдардың қалыптасуын қолданады. Сонымен, табиғаттың өзі биотехнологияға табиғи базалық бағыт береді. Көптеген ғылыми және өндірістік мәселелерді шешу үшін осы табиғи базаны дұрыс қолдану керек.

 К.Эреки микроорганизмдерді қолдана отырып, белгілі бір өнімді алу процесін анықтады. Сөйтіп 1919 жылы К. Эреки ғылымға «биотехнология» терминін енгізді. Ертеде биотехнологиялық процестердің қолданылуы б.з.д. VІ ғ. Вавилонда сыра қайнатудан басталған. Бұл адамның табиғи биотехнологиялық үрдістерді тәжірибеде қолданғаны жайлы ерте жазбалар болып табылады.

 Ерте кездерден адамдар биотехнологияның процестерді нан пісіруде, шарап жасауда, сүт өнімдерін ашытуда және т.б. өндірістерде қолданғаны мәлім. Көне заманға қарағанда қазіргі адамзат және ғылымның даму сатысында биотехнология дамуы ғылыми техникалық процестің заманауи сатысымен сипатталады.

 Биотехнологияның пайда болуы мен дамуының бірінші кезеңінде микробиологтар мен энзимологтар көптеген нәтижеге жетті, ол соңғы 15-20 жылы оның дамуы молекулярлық биология, жасушалық ультра құрылымды биология, вирусология, генетикамен байланысты. Заманауи биотехнология ғылыми - техникалық процесте алда дамып келе жатқан ғылымдардың бірі.

 Болашақта ол денсаулық сақтауда кордиологияның мәселелерді түбімен шешуді, қоршаған ортаны қорғауда, көптеген өнеркәсіп өнімдерінің саласын, көпшілікті сауда-саттықпен қамтамасыз етуді, жалпы өмір сүру процесін тереңнен зерттеуі көздейді.

 Қазіргі кезде биотехнологияда ветеринарияда бағалы биологиялық белсенді заттар мен биопрепараттарды (антибиотик, фермен, гормон, дәрумен және т.б.) өндіруде биологиялық әдісті қолданумен сипатталады. Микробиологиялық биосинтез негізінде мал шаруашылығы мен ветеринарияда қолданатын ақуызбен аминқышқылының алу әдісі жасалынды. Гендік және жасушалық инженерияның дамуы бұрын қол жетпеген заттарды (инсулин, интерферон, өсу гормоны) үлкен көлемде, сондай-ақ жаңа және жоғары өсімдік, жануар және микроақзалар сорттарын алуға мүмкіндік береді. Биотехнология жетістіктеріне иммобилденген ферменттердің қолданылуы мен ветеринарияда гибридома және олармен өндірілетін антиденелер диагностикамен емдеу препарат ретінде кең қолданыс тапты.

 

 

 

 

1.2 Гендік-инженериялық  пен микробиологиялық өндіріс

 

Медицина  мен ветеринариядағы мәселелерді  шешудегі продуцент штамдардың маңызы. Биотехнологияның негізгі құрылымды бөлігінің бірі гендік инженерия болып саналады. Ол 70 жылдардың басында қалыптасып, бүгінгі таңда үлкен жетістіктерге қол жеткізді. Масштабты көлемде түрлі ақуыздарды алу үшін гендік инженерияның әдістері бактерия, ашытқы және сүтқоректілердің жасушаларын «фабрикаға» айналдырады. Бұл ақуыздың құрылымы мен қызметін анықтауға және оларды дәрілік құрылым ретінде пайдалануға мүмкіндік береді.

 Қазіргі кезде ішек таяқшасы (Е.coli) маңызды инсулин және соматотропин гормондарының тасымалдаушысы болады. Соматотропин – гипофизбен секрецияланатын, адамның өсу гармоны. Бұл гормонның жетіспеуі гипофиздік карликтікке ұшыратады. Егер соматотропинды әр кг- на 10 мл мөлшерде аптасына үш рет ексе, онда бір жылдың ішінде соматотропин жетіспейтін баланың бойы 6 см өсуі мүмкін. Бастапқы кезде оларды өлекселерден алған, бір өлекселерден 4-6 мг соматотропин фармоцефтикалық препаратын алған. Бұл әдіспен гормондар шектеулі көлемде алынады және алынған гормондар бірнеше компоненті болып олардың құрамында ырғақты дамитын вирустар болуы мүмкін. 1980 жылы «Genehtec» компаниясы бактериялардың көмегімен соматотропин өндірудің жаңа технологиясын ойлап тапты, бұл технология жоғарыда айтылған кемшіліктер болған жоқ.

 1982 жылы Франциядағы Пастер институтында E.coli мен жануар жасушасының культурасында адамның өсу гормоны алынды, ал 1984 жылы СССР- де инсулиннің өнеркәсіптік өндірісі басталды. Интерферон өндірісінде Е. сolli, S. сerevisal, сондай-ақ, фибробласт өсіндісін немесе трансформацияланған лейкоциттерді қолданады. Аналогиялық әдіспен қауіпсіз және арзан вакциналар алынады.

 Рекомбинанттық ДНҚ технологиясы дәстүрлі емес «ақуыз-ген» байланысына мүмкіндік ашты, бұл «қайтарымды генетика» деген атқа ие болды. Бұндай байланыста жасушадан ақуыз бөлініп алып, осы ақуыздың генін кодталынады, геннің мутациясын түзіп, ақуыздың өзгерген формасын кодтап модификацияға ұшырайды. Соңында алынған генді жасушаға енгізеді, егер ол экспрессияланса, онда оны тасымалдаушы жасуша мен оның ұрпақтары өзгерген ақуызды синтездейді. Осындай әдіспен дефектифті гендерді түзеп, тұқым қуалайтын ауруларды емдеуге болады.

 Құрылымды гендердің экспрессиясы мутация нәтижесінде түрлі деңгейде өзгеруі мүмкін.

 Биотехнологияның негізгі міндеті – ол жоғарғы өнімді организмдер алуға бағытталған перспективті мутанттардың селекциясы.

Оперон оймағымен жүйелі дефектісі бар мутанттарды – жүйелі деп атайды, олар конститутивтық ферменттердің биосинтезін қамтамасыз етеді. Соңғы өнім түзуде шектеулі қабілетті мутанттарды ауксотрофтылар деп атайды. Ингибитордың реакцияға қатыспауына байланысты субстратты қолдану мен микроағзалардың өсуі жалғасады. Тәжірибеде жоғарғы өнімді ағзалар екі түрлі мутацияға ие болады, жүйелі-ауксотрофты мутанттар деп аталады.

 Дефектифті экспрессия генінен мутантарды сұрыптауда және зат алмасуды реттеуде эффективті селекция әдістері қолданады. Олардың бірі толық өнімнің аналогиялық құрылымына тұрақты мутант алудан тұрады.

 Ал екінші әдістің негізгі ревертантарды ауксотрофты мутанттардан бөліп алуда жатыр.

Микроорганизмдердің ұлттық коллекциялары. Микробиологиялық өндірістердің негізгі өнеркәсіптік штаммдарды құрастыру, олардың өнімділігі мен өнімінің сапасының жоғарылауы және генетикалық сипаттамасы мен биологиялық құрылымын қолдау болып табылады.

 Штаммның пайдалы құрылымдарын технологиялық процесте сақтау керек, және олардың өнімділік сапасын жақсарту қажет. Сондықтан-да биотехнологиялық өндірісте таза өсінділерді бөліп алу жұмыстары жүргізіледі. Таза өсінділерді бөліп алудың негізгі міндеті зертханалық зерттеулердің нәтижесінде алынған. Продуценттің пайдалы құрылымын үнемі және берік өндіру болып табылады.

Микровирустарын түрлі халық  және ауыл шаруашылығында, медицина мен  өндірісте эфективті түрде пайдалану, оларды сақтауда жаңа кәсіпкерлікті  алуға жол береді. Жоғарыда айтылып  өткен мәселе бір жолы әр штамм  туралы жайлы кеңейтілген мәлімет  беріп, микроорганизм өсіндісінің  коллекциясын құру болып табылады. 1970 жылы бүкіл әлемдік микроорганизм  өсіндісінің коллекциялық федерациясы бекітілген. Көпшілік колекциясы микроорганизмдердің халықаралық депонирлеу Будапештік келісімінің қатысушылары болып, халықаралық атаққа ие болған: DSM (Германия), JFO (Жапония), CNCM (Франция), ВКПП, ВНИИ генетика (Ресей) және т.б. Ал Қазақстанда ҚазНИИ тағамдық өндірістік, вирусология және микробиология институты, «Азықтандыру мәселелері» ЗАО коллекциялары бар.

Ветеринариялық вирус  вакциналары мен балау препараттарының  продуцент-штамдарының коллекциялық микроорганизмдерін НИИ – да сақтайды (Онтүстік-Қазақстан аудан, Гвардейский), бактериялық және саңырауқұлақ инфекцияларының  коллекциялық микроорганизмдерін МУ «Ветеринариядағы мониторинг, референция, зертханалық  балау мен әдістемелік ұлтық  орталығы» АШМ ҚР сақтайды.

Астана қаласында «Республикалық микроорганизмдер коллекциясы» өндірістік-бағалы микроорганизмдер мен моноклональды антиденелердің продуцент-гибридомдерге жағдай туғызып, Ұлттық Биотехнология орталығында сақталуда. Осы коллекцияда төмендегідей микроорганизм түрлері сақталуда: Lactobacillus, Streptососсus, Staphylocoсcus, Bacillus, Streptomyces, Candida және т.б. 

 

 

 

1.3 Инсулиннің  биотехнологиясы 

 

Гормондар - қанға ішкі секреция бездері бар ұлпалы сұйықтық бөлетін және ағза қызметіне басқарушы әсер ететін биологиялық белсенді заттар жиынтығы. Қазіргі кезде 30 гормон және гормон тәріздес заттар белгілі. Көптеген гормондарды сойылған малдың ішкі секреция бездерінен сорып алу жолымен алады, кейбіреулерін (инсулин, тестостерон, адреналин, тироксин, артық гипофиз гормоны, окситоцин, вазопрессин) синтетикалық жолмен шығады.