Даудың нысанасына дербес талабын мәлімдемейтін үшінші тұлғалар

- өз бастамасы бойынша; 
- тараптардың өтініші бойынша; 
- іске қатысушы басқа тұлғалардың өтініші бойынша; 
- соттың бастамасы бойынша; 
            Бұлар іске соттың бірінші сатысындағы шешімі қабылданға дейін кірісе алады және ол соттың ұйғарымымен белгіленеді.

Үшінші тұлғалар мына белгілері бойынша бір-бірінен ажыратылады.

Мәлімдейтін 3-ші тұлғалар талапкердің барлық құқықтары мен міндеттерін атқарады.Мәлімдемейтін тұлғалар құқық жөніндегі даудың субъектісі болмағандықтан мына құқықтарды иеленбейді;

• Талаптар бас тартуға, талапты мойындауға, бітімгершілік келісіміне келуге;

• Қарсы талап қоюға;

• Сот шешімін мәжбүрлеп орындатуды талап етуге;

Осы аталған құқықтардан басқа тараптардың барлық құқықтарын пайдаланады, міндеттерін атқарады.

Дербес талаптарын мәлімдемейтін үшінші тұлғалардың белгілері:

1.Даудың пәніне  жеке талаптарын қоймайды;

2.Қайсы тарап  жағынан қатысса сол тараппен  материалдық-құқықтық байланыста  болады.

3.Тараптардың  біріне қатысты сот шешімі  үшінші тұлғаның құқығына әсер  ету мүмкін болғандықтан 3-ші тұлға  жеке мүддесін қорғайды.

Даудың нысанасына дербес талаптарын мәлімдемейтін 3-ші тұлғалар өз бастамасымен, тараптардың өтініші бойынша немесе соттың бастамасымен іске кірісе алады. Үшінші тұлғаның іске кірісуі сот ұйғарымымен рәсімделеді.

Дербес талаптарын мәлімдемейтін 3-ші тұлғалардың тең қатысушылардан айырмашылығы:

1. Құқық туралы даудың субъектісі болып табылмайды.

2. Талапкерге немесе жауапкерге қандай да болмасын талап қоймайды.

3. Екі тараптың біреуімен ғана материалдың құқықтық байланыста болады.

 

 

 

 

 

 

 

 
             

 

 

 

 

 

 

    

 

 

 

Пайдаланылган әдебиеттер

 

Конституциясы 2010 ж.; 
2. Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу Кодексі 2012 ж.; 
3. «Қазақстан Республикасының Прокуратура туралы» Заңы 1995 ж.;

 

 

 

 

 

 

         Егер азаматтық іс жүргізуде тек талаптар мен жауапкер ғана қатысатын болса бұл жай құрамды қатысушылардан тұратын процесс болып табылады.

Кейбір құқық жөніндегі  дауларды шешу барысында тараптардың  материалдық-құқықтық мүдделерімен қоса басқа тұлғалардың да мүдделері  қорғалуы тиіс болады. Осы тұлғалардың  мүдделерін қорғау үшін заң оларға тараптар арасында басталған процеске қатысу құқығын береді. Тараптарға қатысты аталған тұлғалар үшінші тұлға ретінде іске қатысады [8, 49-60 б].

Сонымен азаматтық іс жүргізудегі үшінші тұлғалар дегеніміз- тараптар арасында басталған іске қатысатын немесе іске қатысуға тартылатын іске қатысушы тұлғалар. 

Азаматтық іс жүргізуде  үшінші тұлғалардың іске қатысуының 2 түрі бар. 

1. Даудың нысанасына дербес талабын мәлімдейтін үшінші тұлғалар.

2. Даудың нысанасына дербес талабын мәлімдемейтін үшінші тұлғалар.

Үшінші тұлғалардың  іске тартылуының мақсаты:

-Тарап болып табылмайтын,  бірақ іс барысына материалдық-құқықтық  қызығушылығы бар субъектінің  мүддесін сотта уақтылы қорғау.

-Бір істе әртүрлі  бірнеше талапты біріктіріп қарау  мүмкіндігін пайдалану. (талапкердің талабы және үшінші тұлғаның талабы)

Дербес талабын мәлімдейтін  және мәлімдемейтін тұлғаларға жалпы  тән белгілері.

1. Олар басқа тараптар арасында басталған іске қатысады. Өздігінен ешқашан іс бастамайды.

2. Олар сотта өздерінің жеке құқықтары мен мүдделерін қорғайды.

3. Сот шешімі олардың құқықтарына немесе міндетттеріне әсер етеді

 

 

Даудың нысанасына дербес талаптарын мәлімдейтін үшінші тұлғалар. Олардың іске кірісуінің негіздері, тәртібі, құқықтары мен міндеттері

АІЖК 52-бабы бойынша даудың нысанасына дербес талабын мәлімдейтін үшінші тұлғалар бір немесе екі тарапқа талап қою арқылы бірінші сатыдағы сот шешім шығарғанға дейін іске кірісе алады, Үшінші тұлғалар іске өз бастамасы бойынша қатысады. Олар істі сотқа әзірлеу кезінде немесе 1- инстанцияда істі қарап жатқанда шешім шыққанға дейін қатыса алады. Шешім шығып қойғаннан кейін қаралған іске мүдделі тұлға жалпы тәртіппен талап бере алады. Бұндай жағдайда жеке іс қозғалады [15].

Үшінші тұлғалар іске талап арыз жазу арқылы кіріседі және талап қою бойынша іс жүргізудің соттылық ережесінен басқа барлық тәртібі сақталады. Үшінші тұлғаның іске қатысуы жөнінде сот ұйғарым шығарады.

Дербес талаптарын мәлімдейтін  үшінші тұлғалар талапкердің барлық құқықтарын пайдаланады және барлық міндеттерін орындайды. Оның талапкерден айырмашылығы-процеске кірісу уақытына байланысты.

а) Үшінші тұлғалар өздігінен  іс бастамайды, олар тараптар арасында басталған іске кіріседі. Ал талапкер талап арыз жазу арқылы істі бастайды.

б) Талаптарын мәлімдейтін  үшінші тұлғалар қатысатын істерде бір мезгілде 2 талап қаралады, талапкердің және үшінші тұлғаның талаптары.

г) Үшінші тұлға мен  талапкердің материалдың–құқықтық мүдделері бір-бірімен қарама-қарсы  болады.

Сонымен дербес талаптарын мәлімдейтін үшінші тұлғалар дегеніміз-тараптар арасында басталған іске субъективтік құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін іске қатысатын іске қатысушы тұлғалар.

Даудың нысанасына дербес талаптарын мәлімдемейтін үшінші тқлғалар. Олардың іске кірісуінің негіздері , тәртібі, құқықтары мен міндеттері.

АІЖК 53-бабы бойынша даудың нысанасына дербес талаптарын мәлімдемейтін  үшінші тұлғалар, егер іс бойынша тараптардың  беруіне қатысты шығатын сот  шешімі өздерінің құқықтарына немесе міндеттеріне әсер етуі мүмкін болса, іс бойынша бірінші сатыдағы соттың шешімі шыққанға дейін талапкер немесе жауапкер жағында іске кірісе алады [9,39-б].

Дербес талаптарын мәлімдейтін  үшінші тұлғалар құқық жөніндегі  даудың субъектісі боып табылмайды.

Үшінші тұлғалар мына белгілері бойынша бір-бірінен  ажыратылады.

Мәлімдейтін 3-ші тұлғалар талапкердің барлық құқықтары мен міндеттерін атқарады.Мәлімдемейтін тұлғалар құқық жөніндегі даудың субъектісі болмағандықтан мына құқықтарды иеленбейді;

• Талаптар бас тартуға, талапты мойындауға, бітімгершілік келісіміне келуге;

• Қарсы талап қоюға;

• Сот шешімін мәжбүрлеп орындатуды талап етуге;

Осы аталған құқықтардан  басқа тараптардың барлық құқықтарын пайдаланады, міндеттерін атқарады.

Дербес талаптарын мәлімдемейтін  үшінші тұлғалардың белгілері:

1.Даудың пәніне жеке  талаптарын қоймайды;

2.Қайсы тарап жағынан қатысса сол тараппен материалдық-құқықтық байланыста болады.

3.Тараптардың біріне  қатысты сот шешімі үшінші  тұлғаның құқығына әсер ету  мүмкін болғандықтан 3-ші тұлға  жеке мүддесін қорғайды.

Даудың нысанасына дербес талаптарын мәлімдемейтін 3-ші тұлғалар өз бастамасымен, тараптардың өтініші бойынша немесе соттың бастамасымен іске кірісе алады. Үшінші тұлғаның іске кірісуі сот ұйғарымымен рәсімделеді.

Дербес талаптарын мәлімдемейтін 3-ші тұлғалардың тең қатысушылардан айырмашылығы: