Электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидалары

Электр қондырғыларын пайдалану  кезіндегі қауіпсіздік техникасы

қағидалары

1. Жалпы ережелер

 

      1. Осы Электр қондырғыларын  пайдалану кезіндегі қауіпсіздік  техникасы қағидалары (бұдан әрі  – Қағидалар) «Электр энергетикасы  туралы» Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 9 шілдедегі Заңының 4-бабының 14) тармақшасына сәйкес әзірленді және электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы тәртібін айқындайды.

      2. Осы Қағидалар  Қазақстан Республикасының қолданыстағы  электр қондырғыларын және қайта жаңғыртылатын электр станцияларын, электр және жылу желілерін пайдалануға, жөндеуге, монтаждауға, реттеуге және сынауға байланысты персоналына қолданылады.

      3. Осы Қағидаларда  мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

      1) II, III және өзге  тобы бар жұмыскер – электр қауіпсіздігі бойынша II, III және өзге тобынан төмен емес жұмыскер;

      2) бригада (наряд  немесе нұсқау бойынша) – жұмыс  атқарушыны немесе бақылаушыны  қоса алғанда құрамында екі  немесе одан көп адам бар  бригада;

      3) электр жеткізудің әуе желілері – ашық ауада орналасқан және инженерлік құрылыстарда (көпірлер, жол өтпелері және басқалары) тіреуіштеріне немесе кронштейндеріне және бағандарына оқшаулағыштар мен арматуралар арқылы бекітілген сымдар бойынша электр энергиясын беруге арналған құралдар;

      4) бағытталған кернеу  астындағы әуе желісі – жалпы  ұзындығы 2 километрден кем болмайтын  ӘЖ және барлық ұзындық бойымен  немесе жеке бөлiмшелерiне ось  қашықтықта 110 киловольт және одан  жоғары кернеумен өтетiн ӘЖ  және ӘЖС, м:

      110 киловольтты ӘЖ үшін                               100

      220 киловольтты ӘЖ  үшін                               150

      500 киловольтты ӘЖ  үшін                               200

      1150 киловольтты ӘЖ  үшін                              250

      5) қайталама (көмекші) тізбек – электр станцияларының (қосалқы станцияларының) басқару құралдары мен құрылғыларын, автоматикасын, өлшемін, қорғанышы мен дабылын байланыстыратын электр сымдары мен қысқыштар қатарының жиынтығы;

      6) алғашқы рет  рұқсат беру – наряд немесе нұсқау бойынша жұмысқа алғаш рет рұқсат беру;

      7) қайта рұқсат  беру – наряд бойынша бұрын  жұмыстар жүргiзiлген жұмыс орнына  қайта рұқсат беру;

      8) электр өрісіне  әсер ететін аймақ – электр  өрісінің кернеуі 5 киловольт/метрден  асатын кеңістік;

      9) экрандау аймағы  – электр өрісті ғимараттар  мен имараттарына, сонымен қатар  жерге тұйықталған металл конструкцияларына,  жабдықтардың іргетастарына, күш  беретін трансформаторлар мен  электр өрісінің кернеуі 5 киловольт/метрден  аспайтын ірі аумақты объектілерге жақын орналасқан кеңістік;

      10) коммутациялық  аппарат – электр тізбектерінің  коммутациясы мен тоқ жүргізуге  (ажыратқыш, жүктеме ажыратқышы, бөлгіш, айырғыш, автомат, өшіргіш,  пакеттік ажыратқыш, сақтандырғыш  және өзгелері) арналған электр аппараты;

      11) жүк көтергіш  машиналар – крандардың барлық  түрі, кран-экскаваторлар (арқанға  ілінген ілгекпен жұмыс істеуге  арналған экскаваторлар), жүк көтергіш, жүк пен адамдарды көтеруге  арналған жүкшығыр;

      12) механизмдер –  гидравликалық көтергіштер, телескоптық мұнаралар, экскаваторлар, тракторлар, автотиегіштер, бұрғылау-кран машиналары, механикалық жетекті жылжымалы баспалдақтар және өзгелері;

      13) бұрмаланбаған  электр өрiсiнiң кернеуi – жұмыс  процесінде адамның болуы қажет аймақпен айқындалатын адамның қатысуымен бұрмаланбаған электр өрiсiнiң кернеуi;

      14) рұқсаттама-наряд  (наряд) – оның мазмұнын, орнын,  басталу мен аяқталу уақытын,  қажетті қауiпсiздiк шараларын,  қауiпсiз жұмыс жасауға жауапты  бригаданың құрамы мен адамдарын айқындайтын жұмысты қауiпсiз орындауға арналған, арнайы бланкідегі нұсқау;

      15) электр беретін  әуе желілерін және байланыс  әуе желiлерiн күзету аймағы  – шеткi өткiзгiштерден бастап  желінің екі жағында бойлай  орналасқан ауытқусыз жағдайында  болатын сызықтық жазықтықпен шектелген әуе желілерінің аймағы (бұдан әрi – ӘЖ) бойынша жер телімі және әуе кеңiстiктер түрiнде, м;

      кернеуі 1 киловольтқа  дейін ӘЖ және БӘЖ үшін       2

      1-20 киловольт болатын  ӘЖ үшін                     10

      35 киловольт болатын ӘЖ үшін                       15

      110 киловольт болатын  ӘЖ үшін                      20

      220 киловольт болатын  ӘЖ үшін                      25

      500 киловольт болатын  ӘЖ үшін                      30

      Шеткi өткiзгiштерден басталатын екі желіні бойлай орналасқан ауытқусыз жағдайында болатын тiк жазықтықпен шектелген су қоймаларының үстінен әуе кеңістігі түрінде су қоймаларымен (өзендер, арналар, көлдер және тағы басқа) өтетін ӘЖ ауысуы бойының аймағы кемелер жүретін ұзындығы 100 метр су қоймалары үшін, кемелер жүрмейтін су қоймалары үшін бойлайтын күзет аймақтарын орнатуға ескертілген құрлықтан өтетін ӘЖ;

      16) кәбілдік электр  беру желілерін және кәбілдік  байланыс желілерінің күзет аймағы  – тік жазықтық пен шектелген,  кәбілдік желінің (бұдан әрi – КЖ) жерастын бойлайтын жер телiмi, КЖ арналған екi жағынан желі шеткі кәбілдің арасы 1 метр және 2 метр кәбілді байланыс желілері (бұдан әрi – КБЖ);

      17) әкiмшілік-техникалық  персонал – жетекшiлер, қызмет  және бiрлестiктер бөлiмдерiнiң басшылары, кәсіпорындар, цехтар, зертханалар, аудандар және электр желiлерiнiң бөлiмшелерi, айтылған адамдардың орынбасары және де әкiмшiлiк функциялары жүктелген мамандар;

      18) кезекшi персонал  – жедел басқаруға және жедел  ауыстырып қосу мүмкіндігі бар және кезекшiлiкте болатын жұмыскерлер: диспетчерлер, кезектi инженерлер және техниктер, ауысым басшылары, үйдің және басқару тақтасындағы кезекшілер, жедел-шығу бригадаларының мүшелері. Егер Қағидалар мәтінінде бөліну талап етілмесе «кезекшi» термині қолданыла береді;

      19) жедел-жөндеу персоналы  – бекітілген көлемдегі электр  қондырғыларына жедел қызмет  көрсетуге арналған, арнайы оқудан  өткен және үйретуден өткен  жөндеу персоналы;

      20) жөндеу персоналы  – электр станциялары мен қосалқы станциялардың электр қондырғыларын, ӘЖ, КЖ, ӘЖС, КЖС, релелік қорғанысты, автоматиканы, өлшеу құралдарын, найзағайдан қорғау мен оқшаулағышты, диспетчерлік мен технологиялық басқару құралдарын пайдалану-жөндеу қызмет көрсетумен айналысатын кәсіби мамандар және жұмысшылар, электр зертханалардың персоналы;

      21) жұмыс орнын  дайындау – жұмыс орнындағы  қауіпсіз жұмысты қамтамасыз  ету бойынша техникалық іс-шараларды  орындау;

      22) кәсіпорын –  кәсіпорындар, ұйымдар мен басқа  да заңды адамдар;

      23) біріктіру – бір мақсаттағы, атауы және кернеуі, тарату құрылғыларының (бұдан әрi – ТҚ), генераторының, тақтасының, құрастыру шиналарына біріккен және электр станциясының, қосалқы станциялардың және басқа да аймағында орналасқан электр тiзбегi (жабдық және шиналар);

      24) кернеумен жұмыс  – тоқ өткiзетiн бөлiктерге  жанасумен, жұмыстық кернеуде  орналасқан немесе аралығында  тоқ өткізетін төмен мүмкіндікті  бөліктерімен атқарылатын жұмыс;

      25) биіктікте атқарылатын  жұмыстар – жинақтау керек-жарақтарымен немесе тiкелей конструкциялар элементтермен, жабдықпен, машиналар және механизмдермен, биіктігі 5 метрде және топырақтың, жабындардан немесе жұмыс төсенiшінен жоғарыда атқарылатын жұмыстар. Бұл ретте жұмысшыны жұмыстың барлық сәттерінде және орын ауыстыру кезінде биіктіктен құлаудан сақтаудың негізгі құралы сақтандыру белдігі болып табылады;

      26) жұмыс орны –  жұмысты орындау үшін персоналдың  кіруіне рұқсат етілетін электр  қондырғы учаскісі;

      27) нұсқау – жұмыстың  қауіпсіз орындалуы үшін берілген  ауызша тапсырма және ол жұмыстың құрамын, орнын, қауіпсіздік шараларын (егер қажет болса) және оны орындау тапсырылған тұлғаны анықтайды.

      28) тоқ өткізетін  бөлігі – кернеуі бар электр  қондырғының бөлігі;

      29) тоқ өткізбейтін  бөлігі – апаттық жұмыс тәртiптерiнде кернеу өрісінде болатын электр қондырғының бөлiгi, мысалы, электр машина корпусы;

      30) электр қондырғы  – электр энергиясы шығарылатын,  өндірілетін, жеткізілетін, таратылатын,  тұтынылатын қондырғы;

      31) жергілікті кезекші  персоналсыз электр қондырғысы – ӘЖ және КЖ, жедел-шығу бригадалары немесе жедел-жөндеу жұмыстарының персоналы арқылы қызмет көрсетілетін электр қондырғысы;

      32) жұмыс істеп  тұрған электр қондырғы – коммутациялық  аппаратқа берілетін кернеу немесе  кернеулі электр қондырғысы немесе оның учаскісі;

      33) қарапайым және  көрнекті схемасы бар электр  қондырғысы – 1000 вольт кернеуден  жоғары ТҚ жеке секцияланған  немесе секцияланбаған жүйе шиналары, салқын жүйесі жоқ шиналар,  барлық ӘЖ және КЖ, 1000 вольтқа  дейін жететін барлық электр қондырғылары;

      34) күрделi схемасы  бар электр қондырғысы – кернеуі  1000 вольттан жоғары, қарапайым схемасы  бар электр қондырғыларына қарағанда,  шина жүйесі дамыған ТҚ.

      4. Қызметі электр  қондырғылармен байланысты жұмыскерлердің осы Қағидалардың 1-қосымшасына сәйкес электр қауіпсіздігі бойынша тобы болуы қажет. Электр қауіпсіздігі бойынша топты беру тәртібі Қазақстан Республикасы Үкіметі бекіткен Тұтынушылардың электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидаларында көрсетілген.

      5. «Арнайы жұмыстар»  қауіпсіздігі бойынша қосымша  талап қойылатын жұмыстарды орындауға  жіберілетін адамдардың біліктілік  куәлігінде жазу болуы тиіс.

      Арнайы жұмыстарға  мыналар жатады:

      1) жоғары өрмелейтін  жұмыстар;

      2) тоқ жүретін бөліктердегі кернеуі бар жұмыстар: тазалау, оқшаулағыштарды ауыстыру, жуу және қыспақтарды жалғау, тростарды майлау;

      3) құдықтарда, шурфтарда,  қазылған жерлерде және тереңдігі  2 метрден асатын қазан шұңқырлардағы  жұмыстар;

      4) қысым қатысында жұмыс істейтін ыдыстарды жөндеу: жоғарылатылған кернеу жабдықтарын (мегаомметрлермен жұмыс істеуден басқа) сынау.

      6. Электр станцияларының  және қосалқы станциялардың жұмыс  істеп тұрған электр жабдықтары  бар (басқару, релейлік және  соған ұқсас қалқандарды қоспағанда) үй жайларда, жабық тарату қондырғыларында (бұдан әрі – ЖТҚ) және ашық тарату қондырғыларында (бұдан әрі – АТҚ), құдықтарда, туннельдерде және орларда болатын, сондай-ақ ӘЖ қызмет көрсетуге және күрделі жөндеуге қатысатын барлық персоналға қорғаныс каскаларын пайдалану қажет.

      7. 1000 В-тан жоғары  электр қондырғыларындағы кезекші  жұмыскерлер немесе электр қондырғыларына  жеке өзі қызмет көрсететін  жедел-жөндеу персоналына және  ауысым бойынша аға жұмыскер IV топты, қалғандары ІІІ топты иеленуі тиіс.

      1000 В-қа дейінгі  электр қондырғыларындағы кезекші  жұмыскерлер немесе электр қондырғыларына  жеке өзі қызмет көрсететін  жедел-жөндеу персоналы III тобын  иеленуі қажет.

      8. Электр қондырғыларында  кернеулі қоршалмаған тоқ жүретін бөлшектерге адамдардың, жүк көтергіш машиналарының, механизмдердің осы Қағидалардың 4-қосымшасының 1-кестесінде көрсетілген аз ара қашықтықтан жақындауына тыйым салынады.

      9. Электр станциялары  мен қосалқы станцияларындағы  электр қондырғыларын кезекшіліктен немесе жедел-жөндеу персоналы кезекшілікте тұрған III топтағы бір адам ғана немесе әкімшілік-техникалық персоналына V топтағы жұмыскер де қарауды жүргізе алады.

      10. Осы электр қондырғыларға  қызмет көрсетпейтін жұмыскерлерді  тек 1000 Вольттан жоғары электр қондырғыларындағы IV топтағы немесе 1000 Вольттағы кернеуліктегі электр қондырғыларындағы III тобы бар кезекші мен жедел-жөндеу персоналының не жеке өзінің тексеруге құқығы бар жұмыскердің бірге жүруімен ғана жіберуге болады.

      Бірге ілесіп жүруші электр қондырғыларына жіберілген адамдардың қауіпсіздігін қадағалап отыруы қажет және Қағидалардың 4-қосымшасының 1-кестесінде көрсетілген аз қашықтықтағы тоқ жүретін бөліктерге оларды жақын келмеуі туралы ескертуге міндетті.

      11. 1000 В-тан жоғары электр қондырғыларын тексеру барысында қоршаумен немесе тосқауылмен жабдықталмаған бөлмелердегі тоқ өтетін бөлшектерге осы Қағидалардың 4-қосымшасының 1-кестесінде көрсетілгеннен аз ара қашықтықта жақындауға тыйым салынады. Қоршалған жердің есігін ашуға және тосқауылдан немесе қоршаудан асуға тыйым салынады.

      1000 В-қа дейінгі  электр қондырғыларын тексеру  барысында қалқандардың, басқару  пульттерінің және басқа да  қондырғылардың есіктерін ашуға  болады. Тексеру барысында кез  келген жұмыс түрлерін орындауға тыйым салынады.

      12. 6-35 кВ электр  қондырғыларында жерге тұйықталу  барысында жерге тұйықталған  4 метр ара қашықтықта жақындау, ал ЖТҚ 8 метр ӘЖ жақындау  тұйықталуды жою немесе кернеуге  түскен адамды босату мақсатында  жедел қосып-алуға ғана рұқсат беріледі. Бұл ретте электр қорғау құралдарын қолдану керек.

      13. 1000 В-тан жоғары  ажыратқыштарды, бөлгіштерді қол  жетекпен қосып-алу жұмыстарын  диэлектрикалық қолғаптар киіп  орындау керек.

      14. Сақтандырғышты  алу немесе қайта орнату жұмыстары тек кернеуді ажыратқаннан кейін ғана орындалады.

      Кернеуде, бірақ жүктемесіз  жалғауларда тұрған сақтандырғышты  алуға немесе орнатуға, егер схемада  кернеуді алып тастауға мүмкіндік  беретін коммутациялық аппараттар  жоқ болғанда жол беріледі.

      Екінші тізбектерінің,  жарықтандыру желілерінің және  кернеу трансформаторларының сақтандырғышын  жүктемемен ауыстыруға болады.

      15. Кернеудегі сақтандырғышты  орнату мен алу барысында мыналарды: