Инвестициялық жоба, құрылымы мен өмірлік циклі

          Сол сияқты Ресейде инвестициялық  жобалардың жүзеге асуының аз  болуы мынадай себептерге байланысты:

 

• Жобаның жалпы құны 50 млн рубльден аз болмауы керек және 1 млрд рубльден көп болмауы керек;
• Жобаны жүзеге асыруға тапсырыс берушінің меншікті қаражаты жобаның жалпы құнынан 10% болуы керек;
• Жобаның өзін-өзі ақтауына 10 жыл
• Капиталды құрылысқа объектілерді жасау үшін шығындардың үлесі жобаның құнынан 35% болуы керек.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРДЫҢ  ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ

 

             Дұрыс қолданған инвестициялық жоба жалпы ресурстар көздерін ұтымды пайдалану есебінен экономикадағы ресурс тапшылығын азайта алады.         Алайда, жобалық әдістің өзіне тән кемшіліктері де бар. Ең алдымен, бұл болжаудағы есептеулеріндегі мүмкн болатын қателер, сонымен қатар нарықтағы әр түрлі өзгерістер, инфляция құбылысы, заңдардың өзгеруі сияқты түрлі факторлар әсері жобалық әдістің тартымдылығына тежеу болуда.      Сонымен қатар, қарыз алушыға тән жобалық несиелеудің мынандай жағымсыз жақтары көрініс береді:

     -         тәуекелдің жоғарылығына байланысты несие бойынша пайыздың өсуі және комиссиондық ақының қымбатқа түсуі (жобаны бағалағаны үшін, жобалық бақылау жүргізгені үшін алынатын ақы);

     -         жобалық несиелеу алдындағы шығындар (техникалық-экономикалық негіздеме дайындау, пайдалы қазбалар табу жұмыстар,қоршаған ортаға жобаның тигізетін зияндары, терең маркетингтік зерттеулер, т.б.);

     -         несие алуға деегн өтініш пен оны несиелеу туралы шешім қабылдау кезеңдерінің ұзақтығы;

     -         қарыз алушының қызметіне банк тарапынан жүргізлетін бақылаудың қаталдығы (қаржылық, өндірістік, коммерциялық);

     -         кейбір жағдайдағы қарыз алушының өз тәуелсіздігін жоғалтып алу қаупі.

        Соңғы уақыттарда республикамыздағы екінші деңгейдегі банктер экономика секторларын несиелеу барысында ұзақ мерзімді жоблармен тығыз жұмыс жасауда. Жобалар бойынша экономика секторларын несиелеуде бұл қазіргі несиелеу механизмінің өзіндік ерекшеліктерін сипаттайды. Компания үшін жобалық циклін толық білу мынандай мәліметтер алу үшін қажет:

    -         жобаны іске асырудағы барлық шығындар мен түскен табыстарды білу үшін (әрбір кезең, әр саты бойынша);

    -         жобаны іске асыруда пайда болатын тәуекелдерді анықтау үшін (әрбір кезең, әр саты бойынша);

    -         жобаны іске асыруда өз бақылау кестесін құру үшін [12, 32-34 бб].

     Айта кететін жайт, жобалық циклдің үш сатыға бөлінуі барлық жобаларға тән. Кейбір банктерде бұдан басқа да қосымша сатылар болуы мүмкін. Мысалы, ХКДБ мамандарының сарапталуы бойынша жобалық цикл мына кезеңдерден тұрады:

     1. жобаларды таңдау;

     2. жобаларды дайындау;

     3.жобаларды бағалау;

     4.келіссөздер жүргізу және жобаны бекіту;

     5.жобаны жүзеге асыру және оны бақылау;

     6.жобаның нәтижелерін бағалау.

       Инвестцииялық жобаларды қаржыландыруға маманданған банктер, жобалық құжататр, жоба бойынша мамандардың лауазымды міндеттемелері жөнінде мағлұматтары бар арнайы нұсқаулар дайындалды. Мұндай нұсқаулар жобаның тез іске асуына ықпал етіп, банктің жобалық циклін қысқартады.Әлемдік банктің міндеттеріне сүйенсек, инвестициялау алдыңғы кезең шығындарын былайша топтауға болады (жоба құнынан):

     -         жобаның инвестициялық ниетінің қалыптасуы (инвестициялық ұсыныс) – 0,2-1%;

     -         инвестициялық зерттеулер – 0,25-1,5%;

      Жобаның техникалық-экономикалық міндеттемелерге, нарықтық талаптарға байланысты жобаның соңғы мақсаты белгіленеді. Бұл мақсат жеке инвестор мен Үкіметтің өндірістің өсуін қамтамасыз етуі, халықтың қажеттілігін қанағаттандыру, табиғат ресурстарын тиімді пайдалану, жұмыссыздықты жою үшін пайда болған ойларын бастау алады. Алға қойылған мақсатты жүзеге асыруға бағытталған жобалардың бірнеше түрлері болғандықтан, оның ең ұтымды нұсқасын таңдаудағы бірден-бір шарт жобаның болашақтағы тиімділігі. Алғашқы кезеңдерде жобаларды таңдау сандық таладуларға байланысты емес, сапалы таңдауларға, логикалық сызбаларды таңдау, т.б. факторларды есепке алу арқылы жүргізілуі керек. Ол үшін алдын-ала мынандай мәселелер талданды:

    -         нарық сұранысына байланысты өндіріс көлемі;

    -         қажетті қаржы көлемі;

    -         материалдық және еңбек ресурстарының жеткіліктілігі;

    -         саяси-ұйымдық және басқарудағы кедергілердің мүмкін болуы, т.б.

        Инвестициялау алдындағы кезеңде, ең алдымен, жобаны талдайды, есептейді, сайып келгенде, оның тиімділігін бағалайды. Осы мақсатта жобалық шешімдерді негіздеу және дайындау үшін әдістемелік тәсілдер жиынтығы , яғни, инвестициялық жобаларды талдауды қолданды. Жобалық таладудың мақсаты – іске асырылатын жобаның нәтижелерін анықтау. Жобаның нәтижелілігі жобадан түсетін табыстар мен жобаға жұмсалатын ресурстардың арасындағы айырмамен сипатталады.

         Қойылған мақсатқа жету үшін жобалық талдаудың алдына міндеттер белгіленеді:

        1.іске асырылатын жобалардың іс жүзінде кедергі болар шектеулерді және шаралардың өзгерістерін есепке ала отырып, қол жеткізетін нәтижеге баға беру.

        2.жоба бойынша жұмсалатын қажетті ресурстардың көлемін анықтау және оларды әр түрлі шаралар бойынша салыстыру.

        3.жобаның және оны іске асырылу жолдарының бірнеше болуына қарай ең тиімді жобаның қабылдауға немесе ең тиімді нұсқаны таңдауға шешім шығару.

       4.жобаны іске асырудан түсетін табыстарды бағалау және инвесторлар арасында бөлу.

        Жобаны талдаудың міндеттеріне инвестициялық жобаның іске асырылуын бағалау, жобаның нәтижелілігін бағалау, жобаның тиімділігін бағалау және оптимизациялау жатады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                   ҚОРЫТЫНДЫ 

 

          Қорытындылай келе, нарықтық экономика  қызметінің басты қағидасы- барлық  әрекетте үнемділікке ұмтылу  және ресурстарды пайдаланудың  альтернативті тәсілдерін іздестірген  жөн екендігін ұмытпауымыз керек.  Шектеулі ресурстарды пайдаланудың  әрбір әдісі белгілі бір жобаларды  іске асырумен тығыз байланысты.

        Нарықтық экономикаға өту инвестициялық  қызметтегі ақшаның рөлі туралы  дәстүрлі көзқарастарды, жобалар  мен инвесторлардың өзі туралы  түсінікті бұзды. 

        Егер жоспарлы экономика кезінде  негізгі инвестор ретінде мемлекет  болса, одан кейінгі жаңа жағдайларда  – ірі фирмалар, мемлекеттік емес  банктер және сақтандыру агенттіктері, халықаралық ұйымдар, шетелдік  компаниялар көбінесе инвесторлар  рөлін атқарды. 

          Дұрыс қолданған инвестициялық жоба жалпы ресурстар көздерін ұтымды пайдалану есебінен экономикадағы ресурс тапшылығын азайта алады. Алайда, жобалық әдістің өзіне тән кемшіліктері де бар. Ең алдымен, бұл болжаудағы есептеулеріндегі мүмкн болатын қателер, сонымен қатар нарықтағы әр түрлі өзгерістер, инфляция құбылысы, заңдардың өзгеруі сияқты түрлі факторлар әсері жобалық әдістің тартымдылығына тежеу болуда.

       Көптеген инвесторлар кездейсоқ  қателіктерге жол бермеу, сондай-ақ  тосын қателерді болдырмау мақсатында, жобаларды дайындаушылардан ресурсты  пайдаланудың жоспарын және алынатын  пайда көлеміне болжау жасауды  талап етті.

        Неғұрлым тиімді инвестициялық  жоба таңдалынса, кәсіпорында табысты  қызмет етеді.

        Курстық жұмыстың бірінші бөлімінде  инвестициялық жоба оның түсінігі, түрлері, құрылымы және инвестициялық  жобалардың өмірлік циклі мен  жүзеге асу сатылары, жобаларды   оларды  дұрыс  таңдау әдістері  көрсетілген, сонымен қатар инвестор  сол инвестициялық жобаны жүзеге  асыру үшін қандай критерийлер  мен принциптерді ұмытпау керек  екені жазылды. 

         Екінші бөлімде елімізде индустриаландыру  және жол картасы стратегиялық  жоспарларына байланысты қандай  инвестициялық жобалар, қай өңірде  және қай салаға жүзеге асатынын  көруге болады, сонымен қатар  көрші Ресейдің де инвестициялық  жобаларды қалай жүзеге асырып  жатқаны ұсынылды. 

          Осы екінші бөлімде инвестицияларды  жүзеге асыру үшін әр елде  қандай жағдайлар бар екенін  байқауға болады, мысалы бізді  инвестициялық жобаларды жүзеге  асыруға, шетелден инвесторларды  тартуға көп – көңіл бөлінген, ал Ресейде оған кері бизнесті  жүргізу үшін кедергілер көп  кездеседі , сонымен қоса мәселелік  жағдайлар көрсетілген ол осы  инвестициялық жобалардың жүзеге  асуына кедергі болған себептер  мен салдар.

         Үшінші бөлімде инвестициялық  жобалардың тиімділігін арттыру  жолдары қаралды, онда инвестициялық  жобаларға еш кедергі болмайтында  қандай жағдайлар жасалу керек  екендігі ұсынылған. 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                        ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

 

1 Кадерова Н.Н., Макенова А.А., Әбуова Ж.М. «Инвестицияларды  қаржыландыру және несиелеу»,  Алматы 2011

2 Асилова А.С., «Инвестицияларды қаржыландыру  және несиелеу», Алматы 2011

3 «Управление  инвестиционными проектами», Воропаев  В.И., «Альянс»,Москва 2006

4 http://kk.wikipedia.org

5 http://ip.economy.kz/kz/OverallMap.aspx?menu=OverallMap Инвестицияларды басқару жүйесі, индустриаландыру картасы

6 http://www.mint.gov.kz Индустрия және жаңа технологиялар министрлігі

7 http://www.kaznexinvest.kz KAZNEXTINVEST

8 http://www.invest.gov.kz/ Invest in Kazakhstan (official site about investment in Kazakhstan)

9 http://www.ved.gov.ru/exportcountries/us/us_ru_relations/us_rus_projects/ Министерство экономического развития Российской Федерации

10 http://www.investintomsk.com

11 «Қ.Р. Индустриялды – инновациялық дамуының 2003-2015 ж. арналған стратегиясы » :Астана-2003

12 http://adilet.minjust.kz/kaz/docs/Z030000373_

13 Сейтказиева  А.М. Инвестиционная деятельность  предприятия: Учебное пособие,  Алматы 2008

14 Қазақстан Республикасындағы  инвестициялық қызмет www.stat.kz статистика агенттігі

15 http://www.mfa.gov.kz/ Ministry of Foreign Affairs 
Republic of Kazakhstan

16 http://baseinvest.kz/ Database of investment projects and foreign investors