Негізгі құралдар есебі

Тақырып. Материалдық емес активтердің құжаттық ресімдеу

Материалдық емес активтерді бағалау:

1. Басқа кәсіпорындар мен адамдардан ақыға сатып алынған материалдық емес активтер есепте оларды сатып алуға жұмсалған нақты шығындардың сомасымен көрсетіледі.
2. Кәсіпорынға өтеусіз келіп түскен материалдық емес активтер сараптау жолымен бағаланады.
3. Жарғылық капиталға салым ретінде құрылтайшыдан келіп түскен активтер есепте тараптардың келісімімен белгіленген құн бойынша көрсетіледі.

Материалдық емес активтердің қолда  бар қозғалысының есебі 2700 – бөлімшенің активтік шоттарында жүргізіледі:

-  лицензиялық келісімдер мен  франшиздер;

• бағдарламалық қамтамасыз ету;
• патенттер;
• авторлық құқық;
•   гудвилл;
• саудалық марка және тауарлық аты;
• технология, рецепт және  формулалар;
• пайдалануға құқық;
• бәсекеге түспеу міндеттемелер

Материалдық емес активтердің келіп  түсуі мен шығуы бір данада жасалған №1 – нысандағы «Материалдық емес активтерді қабылдау - өткізу актісінде» көрсетіледі.

Материалдық емес активтер басқа кәсіпорынға табыс етілгенде (сатылғанда,өтеусіз берілгенде) акт екі дана жасалады: өткізуші және қабылдаушы кәсіпорындарға. 2700 – бөлімшенің шоттары бойынша талдамалы есеп материалдық емес активтерді есепке алудың №2 МЕА нысанындағы инвентарлық карточкасында жүргізіледі. Инвентарлық карточкалардың деректерін материалдық емес активтерді есепке алу ведомосінде топтастырылады.

   1.Басқа заңды және жеке тұлғалардан сатып алу:

                а. сатып алынған материалдық емес активтердің келісім құнына 

                    (ҚҚС – сыз)

                                Д-т 2710           К-т 3310;

                ә. ҚҚС сомасына

                                Д-т 1420              К-т 3310;

                б. ҚҚС – ты есепке алу

                   Д-т 3130                               К-т 1420;

                в. ұсынылған шотты төлеу

                   Д-т 3310                               К-т 1030, 1010.

     2. Материалдық емес активті кәсіпорынның өзі жасауы (бағдарламалық қамтамасыз ету, интеллектуалды құн объектісін құру, сауда белгілерін әзірлеу):

               а. жұмсалған материалдардың құнына

                   Д-т  2930                               К-т  1310 ;

               ә. әзірлеушілердің жалақысы

                   Д-т   2930                               К-т 3350;

               б. жалақыдан аударым сомасына

                   Д-т  2930                               К-т 3150;

     3. Материалдық емес активтердің жарғылық капиталға салым ретінде

         түсуі,  келіп түскен материалдық емес актвтердің сомасына

                     Д-т 2730                            К-т 5110

4. Материалдық емес активтердің өтеусіз тегін түсуі

                     Д-т 2730                             К-т 6280,6220,6230

                     Жыл соңына:

                     Д-т 6280,6220,6230                     К-т  5610.

                                   5610                                         5510

Біршама материалдық емес активтердің  белсенді нарығы болмайды, өйткені  олар өте сирек кездеседі, мысалға, тауар белгілері, басылым атауы, кино мен музыкаға берілген авторлық құқықтары және бір актив үшін төленген сомасы, осы тәріздес басқа активтің құнын өлшеу үшін, негіз бола алмайды.

Сондықтан көптеген материалдық емес активтердің құнын, әдетте, екі жақтың келісімі бойынша анықтайды.

 

       Есеп  беруде материалдық емес активтердің  мәні ашу

Шаруашылық жүргізуші субъектінің  есеп беруінде материалдық емес активтердің  есебі үшін қабылданған есеп саясаты  ашылуы керек, атап айтқанда:

• амортизацияны есептеу үшін пайдаланатын тәсіл;
• пайдалы қызмет ету мерзімі немесе пайдаланатын амортызациалық нормасы;
• жалпы баланстық құн және есептік кезеңнің басы мен аяғына жинақталған амортизация сомасы;
•   кәсіпорынның өзі жасаған материалдық емес активтердің баланстық құны және т.б. көрсетіледі

 Сондықтан қаржылық есп беруде:

• материалдық емес активтердің түрі, баланстық құны, материалдық емес активтердің амортизациаланбай қалған кезеңі;
• иелік ету құқығы шектелген материалдық емес активтердің баланстық құны;
• міндеттемесі бойынша кепілдік ретінде берілген активтердің жалпы баланстық құны;
• материалдық емес активтер бойынша алынған міндеттемелердің сомасы да ашып көрсетіледі.

Қаржылық есеп беруде есептік кезеңдегі шығыс деп танылған шығындар сомасы да ашылуы тиіс: бағдарламалық шығындары; компаниялық жарнама шығындары; субъектіні құру кезінде жұмсалған шығындары; субъектіні құру кезіндегі жұмсалған шығындар; материалдықи емес активтерді алумен, күшйтумен, жинақтаумен, қолдаумен және басқа да шығындар сомасымен байланысты шығындар сомасы көрсетіледі.

Тақырып. Материалдық емес активтердің синтетикалық есебі

1.Басқа кәсіпорындардың жарғылық  капиталына салым:

1. материалдық емес активтердің баланстық құнына Д-т 7410                            К-т  2730;
2. бұрын есептелген тозудың сомасына      Д-т 2740       К-т   2730
3. келісім құнына                                                                                                  Д-т  7410                             К-т    6210
4. ҚҚС сомасына (айырмашылықтан)                                                                Д-т   7210                               К-т 3130;
5. жыл соңында барлығы жиынтық кірістің кемуіне                                       Д-т   5410                               К-т 7410,7210.

Жиынтық кірістің артуына 

             Д-т     6210                             К-т 5410

 2. Моральдық тозуына және кәсіпорынға пайда әкелу қабілетін жоғалтуына байланысты материалдық емес активтердің есептен шығарылуы:

1. материалдық емес активтердің баланстық құнына                                          Д-т 7410                               К-т 2730;
2. бұрын есептелген тозудың сомасына                                                                              Д-т 2740                               К-т 2730;
3. жыл соңында                                                                                                         Д-т 5610                           К-т 7410.

3. Сатуға байланысты материалдық емес активтерді есептен шығару:

1. материалдық емес активтердің баланстық құнына                                          Д-т 7410                              К-т 2730;
2. бұрын есептелген тозудың сомасына                                                                              Д-т 2740                              К-т 2730;
3. сатылған активтердің келісім құнына (ҚҚС – сыз)                                                          Д-т 1210                               К-т 6210;
4. ҚҚС сомасына                                                                                                        Д-т 1210                               К-т 3130;
5. ҚҚС бюджетке төленген                                                                                                          Д-т 3130                               К-т 1030;
6. Сатыпалушымен шот төлегенде                                                                                        Д-т 1030                               К-т 1210;
7. Жыл соңында                                                                                                           Д-т 5610                               К-т 7410        зиян шеккенде;                                                                                   Д-т 6210                               К-т 5610        кіріс.

             5610                                5510

             5510                                5610

4.  Өтеусіз беру:

1. Баланстық құнға  Д-т 7410     К-т 2730;
2. материалдық емес тозу сомасына      Д-т 2740      К-т 2730;
3. ҚҚС сомасына                                                                                                              Д-т 7210                                    К-т  3130;

жыл соңында    5610                               7210,7470