Шахталық қысқартып балқытудың аралық өнімдеріндегі металдың жүруін зерттеу

− электрқондырғылар  мен приборларды тексеріп, жөндегеннен  кейін жұмысты істеу керек;

− шымдардың  ұшқындағандағы дефектілерін байқаған кезде, жібергіштер разеткалар мен  айырлары, жәнеде жерге қосу мен  қоршау дұрыс болған кезде дереу  электрик–инженеріне хабарлау керек;

− электрқысқыштар  орнатылған шкаф жабық ұру керек;

− штемпельдік  разеткаларға, қысқыштаға және электрқысымдарға әртүрлі заттарды ілуге болмайтынын  білу керек.

Өндірістік  қауіп пен мамандыққа қатысты  зиян:

− электр тогымен;

− қолайсыз метеорологиялық жағдайлармен  (қалыпсыз температура және ауа ылғалдығы,  атмосфералық қысым);

− қызып тұрған жабдықтар мен материалдармен, отпен;

− зиянды заттармен ауаның ластануы;

− шумен және сілкінулермен , ультрадыбыстармен;

− жанғыш және қопарылғыш материалдармен және заттармен;

− жабдықтар және ғимарат беріктіктерінің бұзылуымен  болады.

Еңбек жағдайларын  тексеру және бағалау  үшін зерттеу  мен тәжірибелердің техникалық әдістері қолданылады. Оларға мысал ретінде  келесілері жатады: әртүрлі анализаторлардың көмегімен ауадағы жағымсыз қоспаларды анықтау; температура, ылғалдық, ауа қозғалысының жылдамдығы және т.б. бұл зерттеулерге қолданылатын аппаратура әр түрлі. Зерттеу әдістерінің көбі МемСТмен регламенттеледі [22].

Еңбек жағдайының жан–жақты  талдауы, жарақаттың және аурудың пайда болдырмауы үшін, қондырғылар конструкциясы және технологиялық процесстер сипатамасы, еңбекті ұйымдастыру бойынша  ұсыныстар беруге мүмкіндік береді.

Микроклиматтың  адамның жұмыс істеу қабілеттілігіне  әсер етуі мүмкін.

Зиянды заттар адамның организміне демалу органдарына, ішек – қарын жолымен, теріден  және шырышты қабаттан өтеді. Сақтану  үшін зиянды заттардың шекті–жіберілетін  концентрацияларының орнатылуы  үлкен мән көрсетеді.

Жұмыс істейтін аймақтың ауадағы зиянды заттарының шекті–жіберілетін концентрациясы деп күнделікті жұмыста сағат ішінде ауырмағандығы немесе денсаулық күшінің ауытқуы пайда болмағандағы шекті – жіберілетін концетрация. Жұмыс істейтін аймақтың ауадағы зиянды заттардың нормаларында көрсетілген. Кеңістіктегі еденнің деңгейінен екі метрдей биік болғандағы аймақтың жұмыс істейтін аймақ деуге болады [20-22].   Нормаларда көрсетілген анықтама бойынша өндірістік бөлмелердің микроклиматы – ол сол бөлменің ішкі ортасының климаты. Олар  температуралардың, ылғалдықтың ауаның қозғалу жылдамдығының, адам организміне әсер ететін ұқсастықтармен анықталады.  

3.2 Еңбек қорғаудағы ұйымдастыру шаралары

 

 

Әртүрлі шараларды, тәсілдерді және қалыпты еңбек жағдайын жасау құралдарын рационалды түрде  пайдалану және зерттеу үшін оларды жалпылай біріктіру керек. Еңбек қорғаудың барлық мүмкін әдістері келесідей төрт топқа жіктеледі:

− өндіріс еңбегін  ұйымдастыру;

− кәсіпорындар мен цехтардың орналасуы;

− технологиялық  процесс және жабдықтар;

− жеке адам қорғанысы.

Еңбек жағдайларын жақсарту аталып өткен топтардың шараларының комплексті түрде жүзеге асырылуын талап етеді.

Өндіріс пен  еңбекті ұйымдастыру еңбектің ғылыми ұйымдасуын, персонал таңдауды, жұмыс  және демалыс уақытын регламентациялауды, жұмыстың дұрыс өткізілуін, еңбек дисциплинасын, стандарттардың қойылуын, қауіпсіздіктің техникалық нормативтерін және гигиеналық нормативтерді, қауіпсіздік ережелері мен инструкциялардың жасалуын қарастырады.

Қауіпсіз жұмыс  жағдайларын қамтамасыз етуде қауіпсіздік  ережелері мен өндірістік санитария нормалары маңызды роль атқарады.

Жүзеге асып жатқан заңдар негізіне заң актілері, нормативтік актілер, еңбек келісімі, жұмыс және демалыс уақыты, ішкі еңбек тәртібінің ережелері, коллективті  келісім және де еңбекті қорғау бойынша  келісім кіреді.

ҚазҰТУ-дың «Физика-химиялық зерттеулер» зертханасында бес күндік отыз алты сағатты жұмыс апталығы және химикаттармен тікелей жұмыс жасайтын қызметкерлер үшін жеті сағаттық жұмыс тәртібі қабылданған.

Еңбек қорғау нормаларының орындалуына кәсіподақ комиттетінің еңбек қорғау комиссиясы мен техника қауіпсіздігінің инженері жауап береді. Техника қауіпсіздігінің және еңбек қорғау талаптарының орындалуына ғылыми жұмыс директорының орынбасары, лаборатория меңгерушісі жауапты.

Қауісіздік  техникасы бойынша жұмыскерлер нұсқауы МЕСТ – ке сәйкес жүргізіледі және келесі кезендерден тұрады:

− жұмысқа қабылдау кезіндегі кіріспе нұсқауды, техника қауіпсіздігінің аға инженері жүргізеді. Нұсқау ұзақтығы 4−5 сағат;

−   жұмыс орнындағы нұсқауды лаборатория меңгерушісі жүргізеді ;

• кезекті нұсқау жұмыс кезінде қызметкердің қауіпсіз тәсілдерді қолдануын қадағалауға негізделген;
• жоспарда тыс нұсқауды жаңа жабдық енгізген немесе жаңа жұмыс кезінде топ жетекшісі жүргізеді.

Техника қауіпсіздігі бойынша бөлім еңбекті қорғау бойынша күрделі әрі көпжақты жұмыс жүргізеді. Еңбек гигиенасы және мәдениеті, рационалдық жарық беру, вентиляциялық құрылғылар, электроқауіпсіздік,  шу және вибрациямен күрес, өрт қауіпсіздігі және т.б. қажетті еңбек жағдайын қамтамасыз ету мәселелері осы бөлімнің ұдайы назарынан шықпау керек.

Жұмысшылардың қауіпсіздік ережелерін сақтауын бақылау  мақсатында комиссиялар рейдтері жүргізіледі. Комиссияға келесілер кіреді: еңбек  қорғау бөлімінің жұмысшылары және басқа да лабораториялардың мүшелері. Комиссия химикаттардың, реактивтердің сақталуының дұрыстығын, өртке қарсы шаралардың қауіпсіздігін белгілейді, электржабдықтарының және лабораториядағы басқа да құралдардың күйін бағалайды.

 

 

3.3 Еңбек қорғаудағы техникалық қауіпсіздік шаралары

 

 

Қазіргі кезде  ғылыми зерттеу институттары еңбектің қауіпсіз шартын қамтамасыз ететін арнайы техникалық құралдар кешенімен жабдықталған. Техникалыққұралдарға тосқауыл, блокирлеуші құралдар мен желдеткіш және салқындатқыш қондырғылары жатады.  Жұмыс орындары өрт сөндіргіш заттармен: құм, асбест көрпесімен және т.б. түрлі жабдықтармен қамтамасыз етілуі қажет. Осы жабдықтардың жиындығы еңбек қорғау саласының негізгі қорын құрайды.

Еңбек қорғаудың  негізгі қорынан басқа, адамға әсер ететін қауіпті және зиянды заттардың  алдын алу үшін, жекеше арналған әртүрлі техникалық жабдықтар – электрқорғағыш аспаптар, жеке тұлғалық қорғаныш құралдары пайдаланылады.

Лаборатория жұмысшылары  жұмыс алдында арнайы киімдерін  киюлері қажет және оларда инструкцияда қарастырылған жеке тұлғалық қорғаныш құралдары болу керек.

Еңбекті қорғаудың  техникалық құралдары адам ағзасына қауіпті және зиянды өндіріс факторларының  әсер етуін тоқтатуға бағытталған. Жұмысшының еңбек қауіпсіздігі лабораториялар мен жұмыс орындарының еңбекті  қорғаудың техникалық құралдарымен қамтамасыз етілу деңгейіне байланысты.

 

 

3.4 Электр қауіпсіздігімен қамтамасыз ету

 

 

Адам ағзасына электр тогының әсер етуі әртүрлі  электрлік мертігу, жарақаттануға  және элекртлік соққы алуға әкеліп соқтырады (электрлік күю, терінің  металдануы, электрлік белгі, электрофталмия). Электрлік тогы жергілікті, тканьді зақымдау және рефлекторлы жүйке жүйесін арқылы әсер етеді.

Электротехникалық қондырғыларды орналастыру және пайдалану электртехникалық қондырғылардың барлық қағидасына міндетті түрде сәйкес келуі тиіс.

Лабораториядағы жұмыс жарамды электр құралдары  арқылы жүзеге асу керек. Сымдардың  изоляциясындағы дефекттерді, штемпель, розеткалардың, вилкалардың және т.б. арматураның бұзылуын бйқаған кезде  дереу инженер−электрикке хабар беру қажет. Электроаспаптардың, электроарматуралардың, электр жүйесінің бұзылуы электрмантермен ғана жөнделу керек. Электрощиттер орнатылған шкафтар жабық болуы тиіс.

Қызмет көрсететін персоналдың тоққа тусу қаупін төмендету  үшін изоляцияланған инструменттерді  пайдалану және резинадан жасалған қолғап кию керек. Барлық электр құрылғылары міндетті түрде жерге тұйықталған болу керек.

Электротехникалық қондырғыларды қауіпсіз пайдалануда  электр жабдығының қолайлылық дәрежесі мен ток кедергісі арқылы сипатталатын өндірістік шарттар маңызды орын алады. Сондықтан электр қондырғысымен жабдықталған бөлме электр тогының жарақаттану дәрежесі бойынша келесі топтарға бөлінеді:  қауіптілігі жоғары емес, қауіптілігі жоғары, өте қауіпті. Зерттеу жүргізілген лаборатория қауіптілігі жоғары емес топқа жатады.

 

 

3.5 Еңбек қорғаудағы өндірістік тазалық шаралары

 

 

Еңбек қорғаудағы өндірістік тазалық шараларына : санитарлық өңдеу, дезактивация, дегазация, дезинфекция. Осы еңбек қорғаудың тазалық шараларын төменде жеке - жеке қарастырамыз.

Уландыратын заттарды, олардың зиянды әсерін төмендету  мақсатында, жою үшін санитарлық шаралар қолданылады. Олар: дезактивация, дегазация және киім, аяқ киім, жеке тұлғалық қорғану құралдарының дезинфекциясы.

Санитарлық  өңдеу – улы заттарды, токсиндерді, адамдардың тері қабатынан, киілген жеке тұлғалық қорғаныс құралдарынан, киімнен және аяқ киімнен алып тастау.

Дезактивация  – жұғылған қабаттан улы заттарды алып тастау. Дезактивация үшін арнайы ерітінділер, стерильді ұнтақтардың  су ерітінділері, қарапайым су және еріткіштер(бензин, керосин, дизельдік  отын) қолданылады.

Дегазация – уландыратын заттарды жою немесе оларды химиялық бұзу. Дегазация жеке тұлғалық қорғаныс құралдарын, киімді және аяқ киімді қайнату, проаммиак қосындысымен тазалау, жуу, желдету болып табылады..

Дезинфекция –  токсиндерді жою және уландыратын заттарды бұзу. Дезинфекция булы ауа қоспасымен, қайнатумен, дезинфекциялайтын ерітінділерге салып қоюмен, жуумен жүзеге асады.

Лабораторияларды  жобалаудың санитарлық нормалары, жұмыс  аумағындағы ауадағы газдардың, булардың, шаңның, аэрозолдердің шекті  жіберілетін концентрациясы түріндегі гигиеналық нормативтерін бекітеді.

 

 

3.6 Жеке қорғаныс құралдармен қамтамасыз ету

 

 

Жеке тұлғалық қорғаныс құралдары ағзаға, теріге, киімге уландырушы заттардың түспеуіне  арналған. Қызметкерледің жеке қорғаныс жабдығымен көп жағдайда пайдалануы қажетті және міндетті болып табылады.

Жұмысшыларға  және қызметкерлерге, типтік салалық  нормаларға сәйкес, арнайы киім, аяқ  киім және қорғаушы құралдар белгілі  мерзімге, тегін беріледі.

Қорғаушы құралдарға халат, резинадан жасалған қолғап,  А, В, БКФ,   ПШ-1, ПШ-2 маркалы противогаздар жатады.  Противогаздар белгілі жағдайларға байланысты өкпе органдарын қорғау үшін қолданылады. Бетті және көру органдарын қорғау үшін қорғаушы маскалар, оргшыныдан жасалған экраны бар маскалар, ӨБ-1, ӨБ-2 типті жартылай маскалы герметикалық көзәйнектер беріледі.

Лабораторияның  барлық қызметкерлері қажеттілігіне  сай жеке  противогаздармен қамтамасыз етілуі керек. противогаздар есебі  және оларды пайдалану уақыты журналда тіркелуі тиіс. Ол журнал сектор меңгерушісі  тағайындаған жауапты тұлғада сақталу керек.

 

 

3.7 Микроклиматтық шарттарымен қамтамасыз ету

 

 

СН 245 − 01 сәйкес өндірістік микроклимат келесі параметрлерге  ие: ауаның температурасы ~ 20 − 23 °C, салыстырмалы ылғалдылық ~ 40 %, ауаның қозғалу жылдамдығы ~ 0,2 м/с.

Жеткілікті  микроклиматтық параметрлерді қамтамасыз ету үшін лабораторияда келесілер  қарастырылған: қыста –орталық су жылытқышы, жазда –жалпы табиғи желдеткіштер, ол бөлмені желдету, фильтрлеумен және аэрация жолымен іске асады.

 

 

3.8 Жарықтандыруды ұйымдастыру

 

 

Еңбек шартын жақсартуда  рационалды жарықтандыру маңызды орын алады.

Лабораториядағы жарық, қызметкер ұзақ уақыт аралығында көздің қабынуысыз зерттеулер жүргізе  алатында болу керек. Табиғи жарық терезе арқылы, ал жасанды жарық электр энергиясы арқылы беріледі.

Жасанды жарық  жұмысты қараңғы, табиғи жарықтың жетіспеушілігі кезінде қолданылады.

Лабораторияда жасанды жарықтыққа қойылатын барлық талаптар ескерілген:

− жұмыс кеңістегінде  жеткілікті жарықтық жасалған;

− жарықтықтың жоғары сапасы;

− берілген орта шартында сенімді, үздіксіз және ұзақ жұмыс істейтің жарықтандыру  қондырғылары;

−  жарықтандыру  қондырғыларының өртке және электрлік қауіпсіздігі;

−  жарықтандыру  қондырғылар қолдануға қолайлығы;

− құрылыстың және қондырғының пайдаланудың тиімділігі.

 

 

3.9 Жасанды жарықтандыру есебі

 

 

Жасанды жарықты  есептеу жарық ағымы әдісі  бойынша өткізілді. Осыған сәйкес F_л  электр шамдарының ағымы, белгілі N санымен келесідей беріледі:

 

                          F_л = Е ^. s ^. z ^. к / N ^. η                                                    (16)     

Мұндағы Е – нормаланатын минималды жарықтану, лк;