Шахталық қысқартып балқытудың аралық өнімдеріндегі металдың жүруін зерттеу

                          s – жарықтанған жердің ауданы, м²

                           z–орташаның минималдыға қатынасын ескеретін коэффициент 1,15-ке тең;      

                           к – қор коэффициенті;

                           η − шамның жарық ағымының қолданылу коэффициенті. 

Бөлме көрсеткіші келесі формуламен анықталады:

 

                           i = А ^. В / Н_р ^. (А + В)                                                         (17)

 

мұндағы  А және В – 2 сипатталатын бөлменің өлшемі, м

                 Н_р – жұмыс орындарынан шамдардың биіктігі, м

                  i = 4 ^. 6 / 4 ^. (4 + 6) = 0,4

Кестеден жарықты  пайдалану коэффициентін табамыз, ол 0,32-ге тең.

Лабораториялардағы  бөлмелердің жарығы НГ – 200 маркалы  шамдарымен қамтамасыз етіледі. Нормаланатын жарықтану – 50 лк.

Есеп  келесі формуламен жүргізіледі:

 

                          F_л  ^. N = Е ^. s ^. z ^. к /  η              (18)

 

Нормаланатын жарықтану:

                          F_л  ^. N = 50 ^. 24 ^. 1,15 ^. 1,8 / 0,32 = 7762,5 құрады.

НГ – 200 шамының жарық ағымы - 2600 лк. Сонда лабораториядағы қажетті шамдар саны:

                           N = 7762,5 / 2600 = 3  құрайды

Сондықтан да мұнда  жасанды жарықтандыру үшін  НГ – 200 3 шамын пайдаланады.

3.10 Ағымды − сорғыш желдеткішті ұйымдастыру

 

 

Лабораториядағы улы заттардың бөлінуі мүмкіндігімен  байланысты және өрт, жарылыс  қаупі  бар жұмыстар тек сорғыш шкафтарда  жүргізілуі керек. Оларды түзік күйде ұстау қажет.

Сынық әйнекті  немесе желдеткіші жарамды емес шкафтарды  қолдануға тыйым салынады.

Ластанған ауаның таза ауамен ауысуына негізделген желдеткіш  ауаның қажетті гигиеналық сапасын  қамтамасыз етудің тиімді құралы болып  табылады.

Пайдаланылатын  тәсіліне байланысты ауаның алмасуының екі түрін ажыратады: табиғи және механикалық желдеткіш. Қолданылуы бойынша желдеткіш ағымдық, сорғыш және ағымды − сорғыш, ал жүзеге асу әдісі бойынша − жалпы және жергілікті болып бөлінеді.

Ағымдық желдеткіш  ауаның түсуіне, ал сорғышы оның шығуына арналған [27].

 Лаборатория ағымды-сорғыш желдеткішмен жабдықталған.  Бұл желдеткіш лабораторияның барлық бөлмелерінде жұмыстың басталуына         30 минут қалғаннан жұмыс күнінің соңына дейін қосылып тұрады.  Өте улы және радиактивті заттармен жұмыс істеген кезде желдеткіш тәулік бойы істеп тұру керек. Ондай жұмыстарды түзік емес желдеткішмен жүргізуге болмайды.

Жергілікті  сорғыш желдеткіш, тікелей зиянды заттар бөліп шығаратын көздерден, ластанған  ауаны жою үшін арналған.

Тәжірибені жүргізу үшін әртүрлі суық және газ тәрізді компоненттер қолданылғандықтан желдеткіш қажетті еңбек жағдайын ұйымдастырудың міндетті шарты болып есептеледі. Жұмыс сорғыш шкафта жүргізілді. Төменде оның есебі келтірілген.

 

 

3.11 Сорғыш  шкаф есебі

 

 

Сорғыш   шкаф өлшемдері:  ұзындығы  l = 2 м;  ені  b = 0,8 м;  биіктігі

h = 1,5 м.

Сорғыш  шкафтағы жұмыс қуысының ауданы:

 

                  F = b₁ ^. h₁                                                                                             (19)

 

                  F = 0,6 ^. 0,3 = 0,18 м²

мұндағы  b₁ – жұмыс қуысының ені;

                 h₁ – ашық қуыстың максималды жіберілетін биіктігі.

Шкафтан сорылып шығарылатын ауа көлемі:

 

                 V = 3600· F ^. ω                                                                             (20)

мұндағы ω - шкафтағы жұмыс қуысындағы ауаның орташа жылдамдығы, м/с

               V = 3600 ^. 0,18 ^. 1 = 648 м³/сағ

Төменгі қысымды  орталықтандырылған желдеткіштерді таңдаған жөн     (10 Па. дейін)  КПД 0,7 – 0,8 мен Ц4 – 70 тәріздес. Ауаның бөліну көлеміне байланысты номері, қозғалтқыштың  айналым саны, қуаттылығы бойынша сәйкес желдеткіш таңдайды.

Қозғалтқыштың қуаты келесідей:

 

                 N = V_отс.H / 3600 ^. 102 ^. η_вη_п                                                          (21)

 

мұндағы Н – ауаның толық қысымы, мм.рт.ст.;

                 η_в – желдеткіш КПД-сы, сипаттамасы бойынша қабылданатын;

                 η_п – КПД өткізу.

                 N = 648 ^.  760 / 3600 ^. 102 ^. 0,7 ^. 1 = 1,9 кВт.

Электроқозғалтқыштың белгіленген қуаты:

 

                 N_у = N ^. К_з                     (22)

 

мұндағы N – қозғалтқыштың білік қуаттылығы, кВт;

                 К_з – желдеткіш қуаттылығының қорының коэффициенті.

Онда электроқозғалтқыш қуаты келесідей:

                  N_у = 1,9 ^. 1,2 = 2,28 кВт

Сорғыш шкаф көлемі:

 

                 V_с.ш. = l ^. b ^. h                                                                       (23)

 

                  V_с.ш. = 2 ^. 0,8 ^. 1,5 = 2,4 м³

Ауаның сағатына алмасу бірлігі:

 

                К = V / V_с.ш.                                       (24) 

 

     К = 648 / 2,4 = 270

К−есепті ауа алмасу бірлігі зиянды заттардың  3 − тобына сәйкес келеді.

 

                

3.12 Еңбек қорғаудағы өртке қарсылық шаралары

 

 

Өрт пайда болу себептері әр түрлі: конструкциядағы, құрылғылардағы, бөлме жобаларындағы, коммуникация жабдықтарындағы құрылыс жеткіліксіздіктері, жабдықтардың дефекттері, технологиялық процесстердің режимінің бұзылуы, тәжірибелердің дұрыс емес жүргізілуі, персоналдың байқаусыздығы мен алаңғасарлығы.

Институттар мен лабораторияларды орналастыру кезінде өртке қарсы үлкен кешенді жұмыс атқарылу керек.

ҚазҰТУ-дың «Физика-химиялық зерттеулер» зертханасында өрт қауіпсіздігіне институт директоры жауапты.

Кәсіпорындағы өрттің пайда болу себептерін жоятын шараларға құрылыстық-техникалық және ұйымдастырушылық шаралар жатады.

Құрылыстық-техникалық шараларға кәсіпорын территориясының, ғимараттың оттың таралуын тежейтін арнайы қоршауының жобасы, шығатын есіктердің дұрыс орналасуы, оған эвакуациялық та кіреді.

Ұйымдастырушылық  шараларға шылым шегуге, жұмыс  барысында ашық отты қолдануға тыйым  салу, адамдарды және мүлікті эвакуациялау жобаларын жасау, өрт қауіпсіздік шараларын жұмысшыларға үйрету.

Технологиялық процесс кезінде өрттен қорғану  үшін арнайы автоматты  қондырғылар  қажет.

Автоматтық  приборлар өткізілетін процестің  параметрлерінің берілген деңгейде сақталуын бақылайды, олардың ауытқу кезінде белгі береді, қауіп төнген жағдайда агрегаттардың жұмысын тоқтатады.

Барлық ғылыми қызметкерлер, ИТР, жұмысшылар мен қызметкерлер өндірістік оқыту жүйесінде, өрт қауіпсіздігі ережелерін кең қарастыру мақсатында, арнайы дайындықтан өту керек. Бұл дайындық өртке қарсы инструктаждан (алғашқы және қайталанатын) және өрттік-техникалық минимумы сабақтарынан тұрады.

Лаборатория қызметкерлері  қолданылатын химиялық заттар мен материалдардың өрт қаупін білуі керек олармен  жұмыс істеу қауіпсіздігін сақтау керек.

Лабораторияда өртке қарсы заттар болғандықтан, өрт сөндіретін барлық құралдар жиындығы толығымен болуы қажет. Лабораторияда өртке қарсы шаралардың орындалуы мен тәртібіне лаборатория меңгерушісі жауапты.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4 Экономикалық бөлім

 

4.1 Қорғасының шығымын жоғарлатудың экономикалық эффектісін  есептеу

 

 

Металлургиялық  зауытта жылына 100 000 т шихта өңделеді. Қорғасының мөлшері 59 % құрайды. Қорғасынның шығымы 95 %.

Ұйымдастыру –  техникалық шаралар нәтижесінде  қорғасының шығымы 98 % дейін жоғарлады. Қорғасынның құны 1 т  − 303 555тг құрайды.

Металдың шығымын  дәрежесінің өзгеруі – металдың шихтадан  өнімге өту мөлшерінің өзгеруін білдіреді, яғни өндірісте  шикізатқа кететін тұрақты шығындары  кезінде, өндіріс көлемдерінің жоғарлауын немесе төмендетуін  анықтайды [30].

 

 

4.2 Қорғасын бойынша өзіндік құнының төмендеуін анықтау

 

 

Бірлік өнімге өзіндік құның төмендеуі келесі формуламен анықталады

 мүмкін.

                                     И = С                                                                       (25)

 

мұндағы: И −  бірлік металдың өзіндік құнының  төмендеуі, тг;

                 С − шараларды енгізгенге дейінгі бірлік өнімнің өзіндік құны, тг;

                 Е₁ − шараларды енгізуге дейінгі шикізаттан металдың     шығымы, %;

                 Е₂ − шараларды енгізуден кейінгі шикізаттан металдың    шығымы, % .

Шараларды енгізуге дейінгі өнімнің шығу көлемі келесі теңдікпен анықталады

                                    П₁ = 100 000 ∙ 0,59 ∙ 0,95 = 53200 т

Өндіріс көлемін  біле отырып, металдың шығымының жоғарлауына  байланысты кәсіпорының жалпы экономиясы келесі көрсеткендей анықталады:

 

                                     Э = И ∙ П₂                                                                           (26)

 

мұндағы: П₂ – шараларды енгізуден кейінгі өнімнің шығу көлемі.

        Мәндерді (8) теңдеуге қойып, өзіндік құнның мөлшерін анықтаймыз

 

                             И = 303555 = 9107 тг

Шараларды енгізгеннен  кейін қорғасынның  жылдық шығымы келесі мөлшерге артады

                                     П₂ = 100 000 ∙ 0,59 ∙ 0,98 = 57820 т

Жалпы жылдық экономиясы

                                     Э = 9107 ∙ 57820 = 526 566 740 тг

 

 

4.3 Қорғасын бойынша капиталды шығындардың  шамасының өзгеруін анықтау

 

 

Металдың шығымының  жоғарлауына байланысты негізгі  қордың  құны өзгермейді, онда меншікті капиталды салымдар төмендейді. Меншікті капиталды  салымдардың өзгеруі  келесі формуламен анықталуы мүмкін:

 

                                       ΔΚ =                                                                  (27)

 

Егер формуланы  түрлендіретін болсақ, онда келесіні аламыз

 

                                        ΔΚ = К                                      (28)

 

Егер                                         = К_менш.                                                   (29)

                                                 

деп алсақ, мұндағы  К_менш. − шараларға дейінгі меншікті капитал салымдар.

 

                                        ΔΚ =                                                             (30)

 

Есептеу үшін, негізгі  қордың құның  5 млн. тг  құрайды  деп аламыз.

 

 

Меншікті капиталды  салымдар 

                                      К _менш.   94 тг

 

Меншікті капиталды  салымдар шамасы

                                      К _менш.  = тг

Жалпы капиталды  салымдардың (К_о) қысқаруы

 

                                     К_о = К_менш ∙ ( П₂ – П₁)                                                        (31)

 

                                     К_о = 94 ∙ (57820 − 53200) = 434 280 тг

 

 

4.4 Мыстың шығымын жоғарлатудың экономикалық эффектісін  есептеу

 

 

Металлургиялық зауытта жылына 50 000 т шихта өңделеді. Мыстың мөлшері 29 % құрайды. Мыстың шығымы  95 %.

Ұйымдастыру –  техникалық шаралар нәтижесінде мыстың шығымы 98 % дейін жоғарлады. Мыстың құны 1 т − 1 323 000 тг құрайды.

 

 

4.5 Мыс бойынша өзіндік құнының төмендеуін анықтау

 

 

Шараларды енгізуге дейінгі өнімнің шығу көлемі келесі теңдікпен анықталады

                                    П₁ = 50 000 ∙ 0,29 ∙ 0,95 = 13775 т.

Мәндерді (8) теңдеуге қойып, өзіндік құнның мөлшерін анықтаймыз

                             И = 1323000 = 39690 тг

Шараларды енгізгеннен  кейін қорғасынның  жылдық шығымы келесі мөлшерге артады