Шахталық қысқартып балқытудың аралық өнімдеріндегі металдың жүруін зерттеу

                                     П₂ = 50 000 ∙ 0,29 ∙ 0,98 = 14210 т

Жалпы жылдық экономиясы келесіні құрайды 

                                     Э = 39690 ∙ 14210 = 563 994 900 тг.

 

 

4.6 Мыс бойынша капиталды шығындардың  шамасының өзгеруін анықтау

 

 

Металдың шығымының  жоғарлауына байланысты негізгі  қордың  құны өзгермейді, онда меншікті капиталды салымдар төмендейді.

Есептеу үшін, негізгі қордың құның  5 млн. тг  құрайды деп аламыз.

Меншікті капиталды  салымдар 

 

                                      К _менш. 363 тг

 

Меншікті капиталды  салымдар шамасы

 

                                      К _менш.  = 2,9 тг

 

Жалпы капиталды  салымдардың (К_о) қысқаруы

 

                                       К_о = 363 ∙ (14210 − 13775) = 157 905 тг  құрайды.

 

Металдың шығымының  жоғарлауы өнімге, кендерді байытуға, әктас және отынның табысына кететін шығындарды төмендетеді, энергия және басқада материалдар шығының экономикасына алып келеді, және де еңбек ресурстарын жеңілдетеді.

 

 

4.7 Зерттеулер жүргізуге кеткен шығындарды есептеу

 

 

Бұл бөлімде, тәжірибе жүргізуге кеткен шығындарды есептеу  жүргізіледі. Барлық зерттеу барысында 10 тәжірибе жүргіздік.

Амортизация-лық  шығынды есептеу зертхана жабдығына  арналған, амортизациялық шығынды есептейік.

Н_а нормасын және амортизация соммасын жабдықтың қызмет ету мерзіміне қарай анықтаймыз:

 

                                   Н_а = 100 / B,                                                            (32)

                               

мұндағы В –  қызмет ету мерзімі.

    

3 кесте

  Амортизациялық  шығындар

Жабдық атауы	Қызмет ету  мерзімі, жыл	Мөл- шері	Бағасы, тг	Жылдық бағасы, тг	На, %	Амортиза- цияның жылдық сомасы, тг
Қондырғы	10	1	85000	85000	10	8500
Құбырлы пеш	5	1	25000	25000	20	5000
Аналитикалы таразы	5	1	2500	2500	20	500
Цилиндр	3	1	200	200	30	67
Шыны ыдыс	3	3	300	900	30	300
Тигель	5	4	250	1000	20	200
Барлығы				100000		20000

 

Демек, жабдықтың  жалпы бағасы 100000 тг құрайды. Жылдық  бағасы алгоризациялық шығынның соммасы 20000 тг құрайды.

Жабдықтың  2 айға кеткен амортизациялық шығынын соммасы 2000 тг

құрайды.

 

 

4.8 Негізгі және көмекші материалдарға кеткен шығынды есептеу

 

 

Химиялық талдау жасауға, сонымен қатар тәжірибе жүргізуге арналған қосымша және  негізгі материал шығынын есептейік. Есептеу нәтижелері 4 кестеде келтірілген.

 

4. кесте

  Негізгі  және көмекші  материалдар  шығыны

 

Материалдардың атауы	Материал шығыны	Бірлік бағасы,    тг	Жалпы бағасы, тг
Қорғасын	0,1	296	29,6
Шлак	0,15	400	60
Күкірт	0,08	680	54,4
Әктас	0,08	200	16
Барлығы:			160

 

Негізгі және қосымша  материалдар шығыны  10 тәжірибеге есептелген. Демек, негізгі және көмекші материалға кеткен шығын 160 тг төрт айда құрайды.

  

 

4.8.1 Электроэнергияға кеткен шығынды есептеу

 

 

Бір күнде шығындалған  электр шығыны бір тәжірибе жасау  кезінде, қажет ететіндер:

10 тәжірибе жүргізу үшін 250 кВт электр энергиясы қажет;

1 кВт электр  тогы 13,20 тг  құрайды. Сонда 250 кВт электр көзіміз:

 

250 · 13,20 = 3300 тг.

 

Демек, 2 айға электр энергиясына 3300 тг шығындалады.

Электрэнергияға кеткен шығынды 2 айға есептелінді, оған 3300 тг кететіні белгіленді.

 

 

4.8.2 Салқын суға кеткен шығынды есептеу

 

 

Орта есеппен  бір тәжірибе жүргізгенде 1 литр су шығындалады. Сонда 10 тәжірибеге 10 литр  су шығындалады. 1 м³ салқын судың бағасы 23,50 тг, сонда 0,1 м³ суымыз:

 

                0,1 23,50 = 2,35 тг тұрады.

 

 

4.8.3 Жалақыны және төлем ақыны есептеу

 

 

Орындаушының  жалақысы (инженер 0,5) – 40000 тг айына.

Жұмыс ұзақтылығы – 2 ай, жұмысшы саны – 1. Сонымен,  жұмысшылардың жалақысы 2 айда 80000 тг құрайды.

Сақтандыру  қорына, жалақының жалпы соммасынан 10 пайызын ұстайды:

 

                   80000· 0,2 = 16000 тг.

 

Еңбек қорына – 2,1 % береді:

 

                            80000 · 0,021 = 1680 тг.

 

Тапсырыс шығындары  – 30 % құрайды:

 

                   80000 · 0,3 = 24000 тг.

 

Барлық аударымдармен  есептеген жалақы мөлшері:

 

                  80 000 + 16 000 + 1680 +24 000 = 121680 тг.

 

 

4.8.4 Жалпы шығын соммасын есептеу

 

 

Шығындардың жалпы  соммасы шикізатқа, реактивтер, суды, электрэнергиясын,  жабдыққа кеткен алмортизациялық  алынымдар және  жалақыны енгізеді.

Барлық  шығындар  5 кестеге енгізіледі.

 

5 кесте

  Ғылыми-зерттеу  жұмысына  кеткен  жалпы  шығындар

 

Шығындау атауы	Шығын соммасы, тг
Төрт айға кеткен амортизациялық шығындар	2000
Көмекші және негізгі  материалдар	160
Электр көзі	3300
Салқын су	2,35
Жалақы	121680
Барлығы:	127142,35

 

Сонымен  зерттеуге  кеткен  шығын соммасы 127142,35 тг құрайды.     

 

 

4.9 Ғылыми-зерттеу жұмысының жинақ қорын есептеу

 

 

Жинақ қоры (А) келесі  формуламен есептеледі:

 

                                     ,                                 

 

мұндағы  С_п – жабдықтың бастапқы  бағасы;

0,33-ке  көбейтілген;

І₀ – 1,195 тең, индексация.

Сонымен, 2 айға құраған жинақ қорының соммасы:

 

       А = 100 000 · 1,195 · 0,33 = 39435 тг.

 

Сонда  бір  жылға жинақ  қорының (А₁) соммасын мына  формуламен анықтаймыз:

 

                                                                    (34)

                                                

мұндағы е –  тиімділік коэффициенті, ол 0,1 тең:

 

        А₁ = 100 000 · 0,33 · 1,195 · (1+0,1)¹ = 43378,5 тг.

 

Ал екінші жылға, мына формуламен есептейміз:

 

            А₂ = С_п · 0,33 · І₀ · (1+е)²;                                                          (35)

 

         А₂ = 100 000 · 0,33 ·1,195 ·(1+0,1)² = 47716,35 тг.

 

Жобаның құны (В) келесі формуламен есептейміз:

 

                  В = 3+А.                                                                              (36)                                                               

 

Сонымен, жобаның  құны:

 

          В= 127142,35 + 39435 = 166577,35 тг.

 

Сонда, бірінші  жылға жобаның құны:

 

          В₁ = 127142,35 + 43378,5= 170520,85 тг.

 

Сонда екінші жылға  жобаның құны, мынаған тең:

 

          В₂ = 127142,35 + 47716,35 = 174858,7 тг.

 

 

4.9.1 Зерттеудің экономикалық нәтижелігін және рентабелін (тиімділігін) есептеу

 

 

Рентабелі 10 % болғанда, экономикалық нәтижелігі мынаны құрау  керек:

                

                  Э₀ =(З+А) ·0,1.                                                                    (37)

                                     

Жұмыс  2 ай  бойы   болғандықтан,  бірінші жылда зерттеу құны  мынадай болады және мына формуламен шығарылады:

                        

Жұмыстың  құны мынаны  құрайды:

                              

Онда  өнеркәсіптің  10 пайыздық тиімділігі төмендегідей:

 

Бірінші жылда  зерттеудің толық құны 10 %-дық тиімділігімен:

 

    тг

 

          Осылайша, ғылыми-зерттеу жұмысының зерттеу құнын 2-ші жылға мына формуламен анықтайды:

 

     

Олай  болса, өнеркәсіптің екінші жылға проценттік тиімділігі:

 

 

Екінші жылда  зерттеудің толық құны 10 %-дық тиімділігімен:

   тг

            

өнім бірлігіндегі жобаның  сатып алу мерзімін, мына  формуламен есептейміз:

 

                                  ,                                                                  (42)

                            

мұндағы  К  – бір уақтылы шығындар;

                           З – зертеуге кеткен жалпы шығындар.

 

 жыл.

 

Сонымен есептелген мәліметтер бойынша, берілген ғылыми-зерттеу жұмысын сипаттайтын техникалық-экономикалық көрсеткіштеріне кесте құрайық.  

 

6 кесте

Ғылыми - зерттеу  жұмысының  техникалық-экономикалық көрсеткіші

 

Көрсеткіштері	Мәндері
Жабдыққа кеткен жалпы шығындар, тг	100 000
Зерттеуге кеткен шығындар, тг	127142,35
Жалақы және аударылым, тг	121680
Зерттеуге кеткен жинақ қоры, тг	39435
Бірінші жылда  зерттеуге  кеткен жинақ қоры, тг	43378,5
Екінші жылда зерттеуге кеткен жинақ қоры, тг	47716,35
Жобаның құны, тг	166577,35
Бірінші жылдағы  жобаның құны, тг	1705520,85
Екінші жылдағы  жобаның құны, тг	174858,7
Ақталу мерзімі, жыл	0,8
Бірінші жылдық 10 % рентабелінің экономикалық          тиімділігі, тг	42440,22
Екінші жылдық 10 % рентабелінің экономикалық тиімділіг, тг	148779,55

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

 

 Мыс-қорғасын  штейндерінде  оттегінің мөлшерлік  анықтамасы мен олардың формалары  туралы сұрақтары зерттелмегендігі  көрсетілген. Балқыту процесінде қоспалардың жүруі зерттелмеген, олардың балқыту өнімдері арасындағы негізгі металдардың бөлініп таралуына әсері анықталмаған.  Бұл штейнге және  шлакқа металдардың өтуін, осы өнімдердегі металдар формаларының мөлшерлік қатынастарын зерттеу сұрақтары бойынша қосымша тәжірибелік зерттеулерді  жүргізуді талап етеді.

"ҚазЦинк"  АҚ Өскемен МК қорғасын өндірісінің  қысқартып балқыту шартындағы  аралық өнімдер мен айналмалы  материалдарды  өңдеу кезінде  алынған өндірістік мәліметтердің  статистикалық талдауы жүргізілді;