Халықаралық қатынастардыжүк тасымалдау кезіндегі элактронды құжатайналымын енгізудің жұмысын ұйымдастыру

 

2 суретте ЦУТОның станция бөлімшелері мен басқа да тасымалдауға қатысушылармен өзара байланысының схемасы көрсетілген.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет  3 – жүктердің станциядан станцияға жөнелту және қабылдауы кезінде ақпараттың жүру схемасы

Басқару жүйеснің бүгінгі таңдағы күйі, техникалық жарақтандырылу деңгейі мен тасымалдау үдерісіне жетекшілік ету әдісі, тасымалдау үдерісін тиімді қылу және пойыз қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету тұрғысынан осы заманғы талаптарға сәйкес келмейді.

Пайдаланымдық ұзындығы 13,8 мың км-ге созылатын желінің тек 7,7 мың км-і ғана басқарудың әртүрлі диспетчерлік жүйелерімен жарақтандырылған, ал қалған телімдері телефон арқылы басқарылады. Бір мезгілде темір жол желілерінде 340 пойыз бен жеке қозғалмалы бірліктер қозғалыста болады. Ал ақпараттың уақытылы берілмеуіне орай вагондар мен жолға шығуға қалыптастырылған пойыздардың көп бөлігі стансаларда тұрып қалады, нәтижесніде пойыз құрамын қалыптастырудың икемді жоспарын жасау қиынға соғады. Пойыз құрамдарын қалыптастырған кездегі кемшіліктер 9 негізгі және 15 қосалқы сұрыптау стансаларындақұрамдарды қайтадан өңдеуден өткізуді талап етеді, нәтижесінде пайдаланымдық шығындар күрт артады.

Алдын ала анықталған мерзімде пойыздарды тапсыру стансаларына жеткізу ісін үйлестіру мәселесі мемлекетаралық тапсыру стансаларында жол бөлімшелері арасындағы вагондарды қабылдау және тапсыру стансаларына пойыздарды үйлестіре отырып жеткізуді біртұтас басқару орталығынан берілетін, пойыз қозғалысы туралы жедел ақпараттар негізінде жүзеге асыруға болады.

Көлік қызметі нарығындағы  кез келген өзгеріске жедел жауап  беру мен пойыздардың белгілі  бір санатын өткізу жұмыстарын ұйымдастыру  үшін, сонымен қатар пайдаланымдық  қызметке басқару жасаудың тиімділігін арттыру мақсатымен тасымалдау үдерісін басқарудың бүгінгі таңда қолданылатын үш деңгейлі жүйесін екі деңгейлі вертикаль жүйеге ауыстыру қарастырылады, атап айтқанда:

• тасымалдауды басқарудың автоматтандырылған орталығын – жоғарғы деңгейге;
• тасымалды басқарудың аймақтық орталықтары мен басқарудың аймақтық орталығы құқығына ие тораптық стансаларды * төменгі деңгейге.

«Қазақстан темір жолы»  ҰК ЖАҚ-ы тасымалдау үдерісін орталықтандырған жүйеден басқаруды басқарудың автоматтандырылған диспетчерлік орталығын (БАДО) құру арқылы жүзеге асырады. Бастапқы сатыда барлық тасымалдау бөлімдері диспетчерлік орталықтандырумен жарақтандырылады, екінші сатыда – басқарудың біртұтас диспетчерлік орталығына біріктірілсе, үшінші сатыда ол толық автоматтандырылады. БАДО құру пойыз қозғалысын станса кезекшілерінің тікелей қатысуынсыз, тасымалдауды басқарудың біріңғай орталығынан басқару, телім желісі арқылы пойыз қозғалысын жылдамдату, пайдаланымдық штатындағы қызметкерлер санын азайту мүмкіндігін береді. БАДО құру жөніндегі жобаның құны 19,7 млн. АҚШ долларын құрайды. Жобалық шығынды өтеу мерзімі – 4 жыл.

Жалпы алатын болсақ, аталмыш  жоба базистік жаңартпа санатына жатады. Жобаны қаржыландыру көздеріне компанияның  өз қаржысы мен қарыздық қаражаттар кіреді.

 

2.4 Қағазсыз технологиясымен жүктерді тасымалдауды ұйымдастыру

 

Жыл сайын желіде тасымалдауға 130 млн.жөнелтілімедер қабылданады. Оларды өқжаттарын рәсімдеуге шамамен 80 мың жұмысшы қатысады. Бұлардың саын қысқарту тек қана жаңа электрондық құжатайналым принципіне, яғни құжатсыз технологияға көшу керек. Бұл технологияда есептегіш техникалар, мағлұматтарды жіберу желілері мен электорндық құжаттарды қолдану арқылы орындалады.

ТЖБАЖ жүйелеренің ілгеру нақты басуына байланысты, жаңа тиімді тасымалдау үрдісінің ақпараттық қаматасызданыдырулына әкеледі және келесі мүмкіндіктер береді:

• тасымалданатын жүктердің рәсімдеудің біртұтас технологиясы үрдісін құру, бұл технологияда адам жұмысының азаюуы мен тасымалдау үрдісінің қатысушыларына кез келген уақытта жүкке қатысты ақпараттар алуға мүмкіндік береді;
• әр түрлі көлік түрлерімен аралас тасымалдаударда мен халықаралық қатынастарда электрондық құжаттардың реквизиттерінің біртектіленуне әкеледі;
• ақпараттарды тек бір рет енгізу мен оларды тасымалдау үрдісінің қатысушыларына кез келген уақытта жүкке қатысты ақпараттар алуға мүмкіндік береді
• шұғыл және статистикалық есеп беру жүйелерін біріктіре алады, инвентарлық паркті есепке алу жүйесі арқылы жылжымалы құрамдардың шұғыл есепке алады, осы арқылы ақпараттардың қайта өңделу мүмкіндігін  жояды, есеп қисаптарды құру уақытын қысқартады;
• қатаң ақпараттық бақылаулар арқылы жүкті жеткізу шарттарын кепілді түрде орындауға мүмкіндік береді, бұл келсілмелі тарифтерді ендіру мүмкіндігін береді, яғни сәйкесінше табысты арттырады;
• шұғыл басқару режимі арқылы жүк жөнелту мен жүк қабылдаушылардың нақты талаптарын зерттеу мүмкіндігін тудырады.

1990 жылы Целинный тасымалдау бөлімшесінде «Электронды жол ведомостарын қолдану арқылы жүктерді маршруттармен тасымалдауды ұйымдастыру автоматтық жүйесі» (АС ЭДВ-М). Оның құрамына мыналар енеді: тасымалдауды шұғыл басқарудың автоматтандырылған жүйесі (АСОУП), жол ведомостарын интегациялық өңдеу жүйесі (ИОДВ), маршруттық жөнелту бойынша тауар кассирінің автоматтаныдырылған жұмыс орны (АРМ ТВК-М).

Бұл жүйені қолдану барысында кемшіліктер ескеріле отырып келесі даму перспективалары пайда болды:

• басқа да жөнелту түрлеріне қолдану, тарату мен тарқару маршруттары,  вагондық және ұсақ, контейнерлік тасымалдарда, халықаралы және бір көлік түріенн басқа көлік түріне қайтар тиеу кезінде,
• қызмет аясын кеңейту мүмкіндігі, яғни көрші станциялардың жүйеге енуі;
• есепке алу карточкаларын автоматты түрде жүргізу және вагондардың аялдауы мен қосымша салықтарды есептеу; станция архиві мен бухгалтерлік есептер мен қаржы қызметтерін жүргізу, штрафтарды есептеу және т.б.

Электрондық накладнойлармен  жүктерді тасымалдау жүйесінің дамуының келесі этапы бұл «Тікелей қатынаста  электронды накладнойларды қолдану  арқылы жүктерді вагондық жөнелтудің автоматтық жүйесі» (АС ЭН-ВП).

(АС ЭН-ВП) қызметі келесі түрде жүгізіледі:

Тиеуді рәсімдеу кезінде  тасымалдау құжаттарының жинағының  орнына накладной (жүкті қабылдау түбіртегі) мен вагон қағазы беріледі, ал жол  ведомосты мен жол ведомосты  корешогы электронды накладноймен ауыстырылады. Құжаттарды жинақтаған соң АСОУП жүйесіне 403 хабарламасы беріледі, бұл ИОДВ макетінде ендірілетін жол ведомосты корешогынан ақпаратқа сай келеді. Бұл статистикалық есеп қисаптар, касса қаржы мен банктік құжат ретінде қызмет атқарады.

АС ЭН-ВП жүйесіндегі АРМ ТВК біршама құжаттарды автоамтты түрде жүргізу мүмкіндігін береді, бұл қағаз құжаттарды азайтады, құжатты рәсімдеуді жеңілдетеді, жұмысты шапшаңдатады.

Жоғарыда жүргізілдген талдау вагондарды бақылау мүмкіндігін  береді. Жүк және коммерциялық жұмыстардың  мәселелері жүк тасымалдарының ақпаратпен қамтамасыздандырудың жөнелтілімдік моделін құруды талап етеді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 4 – Темір жолдың жалпы технологиялық процесіндегі ТехПДның орны

 

 

2.5 Темір жол бағытында JAR-файл версиялары мен автоматты жүйеде құжаттарды дайындап,  әзірлеу жүйесінің қолданбалы модульдерін ендіру

Автоматты жүйеде құжаттарды дайындап әзірлеуде қолданбалы бағдарламаларды  жеткізудің екі амалын қолданамыз:

Java механизімін қолдануда тұтынушы  локалді компьютерге белгілі бір уақыт бойынша аплетті жіберу. Internet Explorer арқылы тұтынушы жүйеге қосылады. Internet Explorer уақытша файылында сақталады және аплеттер мүмкіндігінше  жиналады. Уақытша файлдар жойылғанда аплет класыда жойылады және келесі жұмыстар тұтынушылардың компьютеріне қайтадан көшіріп алынады. Internet-Intranet желісінде жеткілікті өткізу қабілетінде тұтынушылардың  қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.

JAR-файылын дайындағанда, басты бөлімдері мен тұтынушылардың  қолданбалы модулдердің барлық  классын қолданады. JAR-файылы құрастырылған соң қол қойылады (JAR-файылының кодының өзгеруінен қорғайды және JAR-файылылынан алынған заңды берілгендерімен кепілденеді). Арнайы Internet-беті арқылы автоматты жүйеде құжаттарды дайындап, әзірлеу жүйесінде алғашқы қолданғанда, автоматты жүйеде құжаттарды дайындап, әзірлеу жүйесінде көрсетілгендей, тұтынушы өзінің компьютеріне көшіріп алып, JRE орындалуын,  басқару модулдері JWS қосымшалары мен JAR-файылының қолданбалы модулдерін бекітеді. Автоматты жүйеде құжаттарды дайыдап, әзірлеу жүйесіне қосылғанда тұтынушылардың жұмыс үстеліндегі компьютерге қосады. Келтірілген амалдар тексеруді қажет етпейді және қолданбалы модулдердің орындалу жылдамдығын өсіреді. Internet желісінде тек классыз аплеттің берілгендері беріледі. Internet-Intranet желісінде өткізу қабілетінің талабын азайтады.

2.5.1 Автоматты жүйеде құжаттарды дайындап, әзірлеу жүйесінде қолданбалы модулдің кезектегі JAR-файл версияларында генерацияларын шешу

BuildMaker құралдарын дайындағанда  автоматты түрде дайындап алу және JAR-файылында жазу. JAR-файылының генерациясына үш берілген тізімде құралдарын жазады: қолданбалы класстың тізімі (*.class), ресурстар тізімі (*.GIF, *.propertyes) және кітапхана тізімі, қолданбалы модулдердің қажетті жұмыстары.

Қолданбалы модулдердің кезекті версияларын дайындаған соң, BuildMaker көмегімен арнайы мамандар JAR-файылын жасайды және оны сервер жүйесінде анықталған белгілі орындарға қояды. Тұтынушыны бағдарламамен қамтамасыз етудің кезекті версиясы дайын. Автоматы жүйеде құжаттарды дайындап, әзірлеуде тұтынушылардың жүйемен байланысуы Java Web Start бағдарламасымен қамтамасыз еткенде  JAR-файылы мен сервер жақтағы JAR-файылын қолданушылар версияларымен салыстырады.  Егер версиялар ерекшелінсе, онда тұтынушының версиясы ескірген болады,  JWS автоматты түрде қолданушының компьютеріндегі жаңа версияны көшіріп алады да, оны орындалуға жібереді. Желілік деңгейдегі серверде Web-ресурсындағы starthtmls папкасы ашық болуы керек.

2.5.2 Жүйені қолданушылардың қызметі

Үлкен жылдамдықтағы Internet-жүйесінде тұтынушылардың шыға алуы, starthtmls\start.html беттеріне көшіру. Бұл жағдайда Java Web Start (JWS) технологиясын қолданбай-ақ жұмыс істеу, тұтынушылардың жұмысын жайлатады. JWS технологиясын пайдаланбаса, онда тұтынушылардың жұмысы жай жүргізіледі.

Аз жылдамдықта Internet-жүйесіне кіретін тұтынушыларға,  starthtmls\jws\start.html бетіне көшіру және компьютерге бағдарлама құрылғылары JRE, JWS және JAR-файылын автоматты жүйеде құжаттарды дайындап әзірлеу жүйесі қолданбалы модулде пайдаланады. JWS технологиясын әрі қарай қолдану.

Жүйені қолданудағы  алгоритм жұмысы 5 суретінде көрсетілген

 

 

 

 

 

Жоқ

 

 

 

Сурет  5 – Жүйені қолданудағы алгоритм жұмысы

Тұтынушылардың сұранысын өңдеу  жүйесінде алгоритм жұмысы 6 суретінде көрсетілген

                 Иә

         

БД

Сурет  7 - Тұтынушылардың сұранысын өңдеу жүйесіндегі алгоритм жұмысы

 

 

 

 

2.5.3 Саланың құрылымдық өзгерткен кездегі стансадағы жұмыс қызметі

 

Станса – темір  жол көлігі жұмыстың негізі болып  табылады, ол жерде жүк ағындары туындалып-тоқтатылады, пойыздар қалыптасады  және таратылады, вагонар сұрыпталады, жүк жөнелтушілер мен жүк қабылдаушылар  бірлескен іс-әрекет атқарады, жүктер басқа темір жолдар мен көліктің басқа түрлеріне тапсырып-қабылданады. Стансаның жұмыс мүмкіндігі әр түрлі кәсіп иелерінің, атап айтқанда – пойыздар қозғалысы және локомотив шаруашылығы мен жол, байланыс және энергиямен жабдықтау саласы қызметкерлерінің тығыз бірлескен әрекеті арқылы қамтамасыз етіледі. Станса жұмысы «ҚТЖ» ҰК» АҚ филиалдарында жетекшілік етеді және ол стансаға жүктелген міндеттердің орындалуы үшін жауапты болады, технологиялық үрдіс, еңбектің озық  әдістерін енгізгенде оның жұмысын ұйымдастыру, жолаушыларға, жүк жөнелтушілерге, жүк қабылдаушыларға жоғары сапалы қызмет көрсетуді қамтамасыз ету, техникалық құралдардың дұрыс пайдалануына бақылау жасалынады.

Саланы қайта құрылымдау барысында, ұлттық және тәуелсіз жүк  тасымалдаушыларын құрған кездестанса жұмысын басқарудың жаңа тәсілдері қолданылады. Мысалы, тасымалдаушының жеке меншік ваон паркінің болуы мүмкін. Аталмыш үрдіс тасымалдау бизнесін жүк тасымалын дамытудың жаңа сатысына шығарады.

Қайта құрылымдау мақсаты: магистральді темір жол торабын  пайдалану кезінде тасымалдаушының барлығы үшін бірдей жағдай туғызу, бәсекелестік пен жүк тасымалдау үшін реттелмейтңн еркін тариф енгізу.