Нарық жағдайында кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығы

К_{ағымдағы 2004} = 1241096 / 689498 = 1,7

К_{ағымдағы 2005} = 2825866 / 1487298 = 1,89

Бұл көрсеткіштердің  ұсынылатын мәні 2 ≥ 1 болғандықтан, 2-ден  асуы кәсіпорынның өз қаржы-қаражаттарын  тиімсіз пайдаланылатын көрсетеді /35/.

3. Кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын талдау

 

      «Мақтаарал» АҚ-ы бәсекелестік қабілетін жоғарлату мақсатында кәсіпорынның реконструкциясымен, қайта жарақтанудың техникалық іс шараларының жүргізуі қажет. Осы бағытта инвестициялық қызметін жандандыру яғни кәсіпорынның инвестициялық тартымдығын арттыру қажеттілігі алға шығуда. Осыған орай АҚ-да инвестициялық жоба жасалынды. Бірінші кезеңінде кәсіпорынның ескірген негізгі құралдарын жаңартып, қазіргі қолданыстағы құрал-жабдықтарды монтаждау ісін қарастыруда. Сондай-ақ екінші кезеңде шетелдік жоғары технологияны қазіргі кезеңге сай құрал-жабдықтарды іске қосу. Бұл өз кезеңінде шикі мақта өңдеуді жылына 20 мың тоннаға арттыруға мүмкіндік береді деген ұстанымдар бар. АҚ басшылығының бұл шешімдерін негіздеу барысында мамандар шақыра отырып. Кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын арттыру мақсатында, инвестициялық жоба жасалынды. Бұл жобаны жасаудың негізделуі:

• отандық және шетел нарығында мақтаға сұраныстың әрдайым болуына;
• жобаны іске асырудың негізгі қозғаушы күші болып, тазаланған мақтаға ішкі нарықтың және алдын-ала жасалынған келісім шарт бойынша батыс Еуропаға жеткізулер;
• жобаны іске асыру үшін «Мақтаарал» АҚ-ы дамыған инфрқұрылымға, нарық жағдайында жұмыс істей алатын өндірістік және жоғары маманданған мамандардың құрамына иелік етеді;
• осы алғашқы жобаны іске асырғаннан кейін кәсіпорын өндірісті модернизациялаудың келесі кезеңіне өтуді көздейді. Ол – соңғы жаңа технико-технологиямен қаруланып тазаланған мақтадан, жіа еру үрдісіне көшу;
• «Мақтаарал» АҚ-ы жаңа технологияны меңгеру үшін қажетті кәсіпқойлық деңгейге ие болып отыр.

Жобаны іске асырудың негізгі мақсаты шетел нарығына жоғары сапалы мақталарды тазалап келісім бойынша жеткізу, соның нәтижесінде кәсіпорынды әрі қарай дамытып, тартылған қаражаттарды тарту ұдайы өндіріс циклін тұрақты қамтамасыз ету.

Жоғарыдағы шарттарды  орындау өнімінің бәсеке қабілеттілігін жоғарылатып және оған сыртқы нарықта  орнығуына оңтайлы жағдайлар  жасайды.

Өнімді өткізу саясаты  арнайы маманданған маркетингтік қызмет айналысады. Ол – отандық және шетелдік өткізу нарығындағы жағдайларды зерттеп, қадағалап отырады. Инвестициялық жобаны іске асырудың алғашқы жолында жарнамалық іс шараларға үлкен көңіл бөлінеді және компанияның сатып алушыларының әрекеттерін бақылауға арналады.

Кәсіпорынның инвестициялық  тартымдылығының жауапты кезеңі инвестициялық жобаны экономикалық негіздеу болып табылады. Нарық экономика жүйесінде қызмет ететін субъектілердің ерекшілігі олардың мақсаттарының айырмашылығынан көрінеді. Жобаның қаржылық негіздеушісі белгілі бір табыстылық мөлшерімен оның қатысушыларын қанағаттандыру негізінде анықталады. Инвестициялық жобаның тиімділігін негіздеуде ең жоғары табыстылық, ең төменгі еңбек шығындары, өтелу уақыты, залалсыздық, өнім сапасы, нарықтағы үлесі сияқты тағы да басқа көрсеткіштер болуы мүмкін. Жобаны іске асыруда шығындарды дұрыс есептеу өте маңызды сондай-ақ инфляция мен тәуекелділікті мөлшерін жіте бақылау алға шығады.

    Ұзақ мерзімдегі инвестиция салуда өнімнің өміршеңділігі есепке алынады. Дүние жүзінде инвестициялық жобалар оң сипаты болса да қоғам үшін экономикалық және әлеуметтік әсері болуы қажет. Тиімділігін бағалауда көбіне өтелу мерзімін қамтамасыз етуде табыс және инвестициялық рентабельділігі қарастырылады.

  “Мақтаарал” АҚ-ның басшылығының шақыруымен мамандардың есептеулері бойынша кәсіпорынға инвестиция тарту мақсатында барлығы 60000 мың теңге қаражат қарстырған. Оның 50000 мың теңгесі  көлеміне жаңа технология желісін сатып алуды қарастырған. Меншікті айналым капиталын 10000 мың теңгеге өсіру көзделіп отыр.5 жылға есептелінген бұл жобаның Соңғы бесінші жылы есептелінген нақты қаражаттарды мамандардың есептеулері “Мақтаарал” АҚ-ның деректері бойынша 32330 – 12500 = 1380 + 3275 = 4655 мың теңгені құраса, технологияның қалдық құны 3275 мың теңге болып отыр. Бұл қалдық құн пайдалану мерзімінен кейін, яғни бес жылда 10% құрауы мүмкін деген есептен шығады. Ал қалдық құн шығындары 5% есептелген. 5000*0,5=250 мың. Сонда операциялық табыс 5000-250=4750 мың теңге, бұдан алынатын кәсіпорын салығы ҚР салық кодексі бойынша 30%. 4750*0,30=1425 мың теңге. Таза қалдық немесе жою құны 500-1425 = 3575 мың теңге бойынша болып отыр. Бұл дегеніміз инвестиция әсері (эффектісі) 3575 мың теңгені құрайтынын көрсетеді. Жалпы “Мақтарал” АҚ-ның инвестициялық жобасын талдау барысы кәсіпорынның инвестициялық қаржыландырудың несиелік немесе қарыздық кәсіпорын мүлкін кепілге беру саясаты басшылықтың үлкен жауапкершілікке баратындығын көрсетудегі әдіс- намалық  шараларды қолдануы мүмкін.

4-кесте- “Мақтаарал” АҚ-ның инвестиция тарту мақсатында есептелінген инвестициялық жобасы.

 

№	Көрсеткіштер	Жылдар
		1-ші	2-ші	3-ші	4-ші	5-ші

                                         

1	Өнімді өткізуден түскен түсетінтабыс, мың тг.	75000	88000	102000	107000	105000
2	Жұмысшылардың жылдық еңбек ақысы, мың тг.	20000	21000	22000	23000	24000
3	Шикізат, материалдар  құны, мың тг.	25000	27500	30000	32500	35000
4	Тұрақты шығындар, мың  тг.	1000	1000	1000	1000	1000
5	Амортизациялық аударымдар, мың тг.	10000	10000	10000	10000	10000
6	Кредит пайыздары бойынша, мың тг.	12500	12500	9400	6300	3100
7	Салық салынғанға дейінгі  табыс, мың тг.	6500	16000	29600	34200	31900
8	Табыс салығы (30%), мың тг.	1950	4800	8880	10260	9570
9	Жобаланған таза табыс, мың.тг	4550	11200	20720	23940	22330
10	Операциялық қызметтен түсетін таза түсімдер, мың тг.	14550	21200	30720	33940	32330

 

Деректер көздері: “Мақтаарал” АҚ-ның мәліметтерінен.

Осы кесте нәтижесінде «Мақтаарал»АҚ-ның  инвестициялық түсімі инвестициялық жобаға байланысты табыс табуға бағытталған. Бұл кестеден көптеген мағлұмат алуға болады. Соның ішінде жобалық таза табысты атап өтетін болсақ бірінші жылы 4550 мың теңгеден жоспарланған таза табыс бесінші жылы 22330 мың теңгеге дейін өсетінін көреміз. 17780 мың теңге өсіп, 490 пайыздық көрсеткіште бес жыл ішінде жоспарланып отыр.

5-кесте- “Мақтаарал” АҚ-ның инвестициялық жобадағы  қаржылық қызметі.

 

1	Меншіктікапитал, мың  тг.	10000	-	-	-	-
2	Ұзақ мерзімді қарыздар, мың теңге.	50000	-	-	-	-
3	Қарызды өтеу, мың теңге.	-	-12500	-12500	-12500	-12500
4	Қаржылық қызмет сальдосы, мың теңге	60000	-12500	-12500	-12500	-12500
5	Нақты қаражаттар түсімі, мың теңге	-45450	21200	30720	33940	32330
6	Нақты қаражаттардың сальдосы мың теңге	14550	8700	18220	21440	19830
7	Жинақталған нақты қаражаттар сальдосы, мың теңге	14550	23250	41470	62910	41270

Деректер көздері: “Мақтаарал” АҚ-ның мәліметтерінен.

Кестенің нақты инвесторлардың зерделеп, қарастыратын позициясы. Нақты  қаражаттар түсімі сәйкесінше алғашқы  жылы теріс мән береді. Ал екінші жылдан бастап 21200 мың теңгеден жобаның  бесінші жылы 32330 мың теңгеге өседі. Бұл 11130 мың теңге айырмашылығы. “Мақтарал” АҚ-ның есебі бойынша жинақталған нақты қаражаттар 14550 мың теңгеден 41270 мың теңгесі банк несиесін қайтаруға.Сатылып алынатын технологияның бір қалыпты амортизациялық жылдық аударымдыр сомасымен қоса есептелінген қаражаттарпайыздық көрсеткіште бұл бап әр жылы 10000 мың теңгені құрайды. “Мақтаарал” басшылығының есептік саясаты бойынша бұл технологияға, сондай-ақ еліміздің қазіргі экономикалық-тұтұнушылық қабілетін талдау жасай отыра, инвестицияның несиелік жүйесін таңдағандылығын көреміз.

6-кесте- “Мақтаарал” АҚ-ы жобасының тиімділігінің негізгі көрсеткіштері

 

№	Көрсеткіштер	Жылдар
		1-ші	2-ші	3-ші	4-ші	5-ші
1	Инвестициялық қызметтің  әсері (тиімділігі) мың тг.	-60000	-	-	-	3575
2	Нақты ақшалай қаражаттардың  түсімі, мың тг.	-45450	21200	30720	33940	32330
3	Операциялық қызметтің  әсері (тиімділігі) мың тг.	14550	21200	30720	33940	32330

 

Деректер көздері: “Мақтаарал ” АҚ-ның мәліметтерінен.

  Бұл жоспарланған жоба әрине, Қазақстан Республикасының ішкі және сыртқы әлеуметтік-экономикалық факторларына тікелей байланысты екені белгілі.

 

 

 

 

 

 

3 кәсіпорындардың Инвеститциялық тартымдылығын АРттыру жолдары

3.1 Қазақстан  Республикасының инвестициялық  тартымдылығын жетілдіру                                                                             

      Қазақстан халқына ел Президентiнiң жолдаған “Қазақстан-2030” Жолдауында республика экономикасына инвестицияларды тарту маңызды стратегиялық мәселе ретiнде қарастырылған. Қазiргi таңда Қазақстан жан басына шаққандағы инвестиция тарту ауқымы алғанда ТМД елдерiнiң арасында көш басында келедi. Шетелдiк тiкелей инвестициялардың жыл сайынғы таза арасалмақ түсiмi орташа алғанда ЖIӨ-нiң 8-10% құрайд