Антарктиданың табиғаты

 

 

 

                                                    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Қорытынды

 

Антарктида-Жер  шарындағы  ең  биік  материк,  оның  мұз  жамылғысы  мен  қоса  есептегенднгі  орташа  биіктігі  2040 м.

Материктегі  мұздың  жалпы  көлемі 24  млн . Км  бұл  дүние  жүзіндегі  тұщы  су  қорының 80%-ын  құрайды.

Антарктида- Жер  шарының  суықтық  полюсі,  мұнда  1983  жылы  ғаламшарларымыздағы  ең  терең  температура (-89,2 С) тіркелген;

Материктің  ең  биік  нүктесі  биіктігі  5140  м  болатын  Винсон  тауы,  ал  теңіз  деңгейінен  ең  төмен  жатқан  жері  Бентли  ойысы (-2555 м);

  Антарктида  сөнбеген  жанартаулар  бар,  олардың   ең  ірісі  Эребус  жанартауы  (3794м);

Оңтүстік  полюс  үстінде  таңның  атуы  мен  күннің  батуын  жылына  бір  рет  қана     байқауға  болады.Ертеде  халықтар  арасында  оңтүстік  жер  шарының  үлкен  материгі  бар  деген  лақап  тарап,  оны  дүние  жүзінің  геогрофтары,  теңізшілері  ұзақ  уақыт  іздеген.  Бірақ  Антарктида  сыры  ғасырлар  бойы  ашылмай,  ғылыми  жұмбақ  болып  қала  берді.  Жер  шарының  алтыншы  материгін  ашып  анықтау  жұмысты  оның  белгісібес  материгіндегі асқар  тауын,  құлазыған  шөлдерін,  оларды  қоршап  жатқан  мұхиттар  мен  теңіздердібелгілегеннен  кейін  жедел  қолға  алынды. 

Тарих  1502  жылы  Америго  Веспуччи  қатысқан  Португалия  экспедициясы  тұңғыш  Антарктида  суында  болды  деп  есептеді. ,  экспедицияның  осы  сапарында  Оңтүстік  Георгия  аралын  ашты.  Бірақ  оның  жолы,  дәл  қай  жерлермен  жүзгені  осы  күнге  дейін  белгісіз.  1520  жылы  Антарктика  суына Магеллан  кемесі  жақын  келді.  1526  жылы  теңізші  Франциско  Осеса   басқарған  испан  кемесі  Отты  Жер  аралының  оңтүстігін  аралап  шықты,  1548  жылы  пират  Ф. Дрейк  басқарған  ағылшын  кемесі де  сол  маңда  болды. Оның  өзі  де  белгісіз  жерде  қалайда табамын деген үмітте  болады.  Шетел теңізшісі-- географтары алтыншы материкті Джемс Кук ашады десті. Ол  үш  жыл бойы  оңтүстікке  аттаныс жасады,  қайтсе  де  кемесін құрлық жиегіне тоқтатамын  деген ниетпен екі рет поляр шеңберінде  болды.  1774 жылы 72 10/ оңтүстік ендікпен 100-120 батыс байлық арасында суда қалқып жүрген  айсбергтерді  көріп, кейін  қайтты. Д. Кук  қайтып  оралған соң << Мен  болған  жерден  әрі  оңтүстікке  ешкім  бара  алмайды,  оңтүстік  материгі  жоқ >> дегенді  айтты. Әрине, ол  кезде  атақты ағылшын теңізші-географның  бұл  пікірі теңізшілерге әсер  етпей  қоймады.Бұдан  кейін де  көпке  дейін жұрт Антрактидаға  экспедиция жібермеді,  тіпті оны  географиялық  карталарда да  көрсетпейтін  болды.

Олар  ауыр  климат  жағдайына  аз  уақыттың  ішінде  Антарктиданың  жағалауларында  ғана  емас,  қатар  оның  бұған  дейін  адам  аяғы  баспаған,  жетуге  қиын  ішкі  бөліктерінде (аяқ  жетпеген  полюс)  бірнеше  ғылыми  станциялар ( Мирный,Пионерская,  Восток  және  басқаларды)  салды.  Қазіргі  кездегі  негізгі  және  ең  ірі  станциялар  Молодежная  станциясы.  Мұнда  Антакрктиданың  аэрометометриялық  орталығы  бар. 

Кеңес  мамандары  Антарктидада  отыз  жылдам  астам  уақыт  бойы  ойдағыдай  жұмыс  істеп  келді,  зор  ғылыми  материал  жинады  көптеген  еңбектер  жазылды.  Антакрктиданың  тұңғыш  атласы  жөнінде мәліметтер  алуға болады.  Жүздеген  орыс  және  кеңес зерттеушілерінің  есімі Антарктиданың картасына мәңгілікке  жазылды. 

Антарктиданың  басқа  материктерден  өзгешелігі:  мұнда  тұрақты  халық  жоқ  және  оның  құқықтық  жағдайы  мүлде  басқаша.   Ол  бірде-бір  мемлекеттің  қарамағына  жатпайды.  Халықаралық  келісім  бойынша  оның  территориясында  әскери  сипаттағы  кез-келген  шараларды  өткізуге,  қарулар мен ядролық жарылыстарды  сынауға тиым  салынған.  Антакрктиданың  табиғатын қорғау  заңды баянды  етілген.     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                 Пайдаланған әдебиттер тізімі

 

 

Қазақ Энциклопедиясы, 1 том

Қазақ тілі терминдерінің  салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География және геодезия. — Алматы: "Мектеп"

Антарктиданың ашылу  тарихы мен зерттелуі. — М.: Географгиз, 1963. — 432 б.—1962 жыл.

Магидович И. П.Антарктиданың  ащылу тарихы мен зерттелуі. —  М.: Географгиз, 1962. — 476 б.—1963жыл.

Трёшников А. Ф.антарктида. — М.: Географгиз, 1963. — 432 б. —1965

Л. Почивалов (Антарктиданың  ақ түсі).

Н.П. Смирнова, А.А. Шибанова (Материктер мен мұхиттар).

Т.С. Майорова (Оқущы анықтамасы).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Антарктиданың физикалық картасы(Сурет А)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Геологиялық карта(сурет Б)

 

 

 Климат картасы (Сурет В)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Император пингвиндері(Сурет  Г)