Пәнді оқыту үрдісінде қолданылатын оқыту технологиялары

Әдістемелік - сабаққа кабылданған талаптар негізінде сабаққа талдау жасау;

Рефлексивті - себептері және одан шығатын нәтижені айкындау. Бүл талдаудың жоғары түрі, оны іске асыру үшін психолого - педагогикалык теорияны да қатыстыру қажет.

Сабақты өзіндік талдау

Оқушылардың көтерілуін, жетістігін ескере отырып іс-жүзінде орындалган мен жоспарлангғанды салыстыру арқылы өз іс-әрекетінің соңғы нәтижесін бағалау мақсатында жүргізілген мақсаттың мазмұны мен міндеттеріне шын жүректен ой -тұрғысында жүйелеп орналастыру болып табылады.

Мүғалімнің сабақты талдауга қойылатын негізгі талаптары:

- талданатын такырыптың мақсаты мен міндеті;

- дидактика, психология, әдістеме, бағдарлама, нормативтік талаптар мен әдістемелік ұсыныстардың негізін білу;

- өз сабағына талдау жасайтын позиция мен көрсеткіштерді айдындай білу;

окушылардың ерекшеліктерінің мінездемесі  және сабақтағы жұмыста оның ескерілуі;

сабақтың жоспарын, түрін, құрылымын, мазмұнын, әдіс - тәсілдерін дәлелдеу;

- сабақ барысында оқушылардың орындайтын жаттығулар мен тапсырмалардың оқу міндеттерінің жүйесінде психологиялык және педагогикалық бағалау;

- сабақтың әртүрлі кезеңдерінде оқушылардың ойлау қабілетінің өз бетінше дамуын бағалау;

- сабақтың жоспарланған міндеттерін жүзеге асыру;

сабақта    фактілер    мен    әрекеттердің    педагогикалық    мақсатқа лайыктылыгын багалау;

- сабактың кезеңдерінің өзара байланысын көрсету мен бағалай білу;

жүргізілген   сабақка   (немесе   кейбір   кезеңдеріне)   қанағаттануы (қанағаттанбауы);

- сәтсіздіктерді немесе кемшіліктерді жоюды іске асыру жолдары;

Сабақты өзіндік талдау

1. Сабақтың жалпы құрылымын бағалау: Бұл өткізілген сабақ сабақтың қандай түріне жатады? Бұл сабактың бөлім, тарау, тақырып ішіндегі орны қандай? Осы үлгідегі сабақтардың ішінде элементтері нақты белгіленген бе? Сабақтың әр бөлігіне жұмсалатын уақыт мөлшері дұрыс белгіленген бе?

2. Сабактың дидактикалык мақсатын жүзеге асыру: Осы тақырыптағы 
(сұрактағы) бағдарламаның талаптарының барлығы байқалды ма?

Жаңа материалды түсіндірген кезде  оқушылар каншалықты белсенді болды(қабылдауы, түсінуі, танымдылык қызығушылықтын оянуы)? Жаңа материалдың жеке «бөліктерінің» шешілу жолдары дұрыс тандалды ма? Жаңа материалды оқыту кезінде нені озгертуді кажет етті және калай? Алғашқы, жалғасқан бекіту өз орнын таба алды ма? (сабақтың арнайы тандалған кезеңінде жаңа материалмен түсіндіру барысында бекіту орын алды ма). Оқушылардың білім, білік, дағды деңгейінің сапасы калай бағаланды (оқушылардың камтылуы қаншалыкты, тақтаға шығару принципі т.б.)?

3. Оқыту үрдісінде оқушылардың дамуын жүзеге асыру: оқушылардың 
ойлау операцияларының негізіне (талдау, синтез, жалпылау, топтастыру, 
жүйелеу) қамтылуы орын алды ма?

Пәннің ішінде және пен аралық байланыс құру жүзеге асырылды ма? Шығармашылық ойлауды дамыту әдістері қолданылды ма?

Жалпы дамуына қатысты қандай да бір ақпарат орын алды ма? Оқушылардың эстетикалық дамуы орын алды ма?

4. Сабақ барысында тәрбиелеу. Оқу материалының мазмұнындагы барлық  тәрбие мүмкіндіктері колданылды ма?

Дүниетанымын қалыптастыруда қандай жұмыс жүргізілді? Сабақта оқытудың өмірмен байланысы қалай жүзеге асырылды? Мұғалім тұлгасының тәрбиелік әсері қандай болды?

5. Дидактиканың негізгі принциптерін сақтау. Оқытудың принциптерін 
жүзеге асыруда мұғалімнің іс - әрекеті мен оқушы іс - әрекеті дұрыс 
ұйымдастырылды ма?

Оқыту әдістерін таңдау. Оқытудың әдістерін тандауда жалпы талаптар ескерілді ме (дидактикалык мақсаты, оқу материалының спецификасы, пәннің, оқушының жас ерекшелігі мен жеке қабілеттерінің жалпы мақсаттық бағытылыққа байланысы т.б.)?

Сабақтағы мұғалімнің жұмысы. Сабақта мұғалімнің қандай іс-әрекеті орын алды қандай келемде (сөйлеу іс-әрекеті, тыңдау, жазу, оқушыларға кемек т.б.)?

Сынып пен қарым-қатынаска орнатылды ма?

8. Оқушылардың сабақтағы жұмысы. Сабақтың әртүрлі кезеңдеріндегі 
оқушылардың белсенділігі қандай болды?

Сабақта оқушылардың қандай іс-әрекеті орын алды? Сабақта қандай тәртіп болды және неге?

9. Сабақтың гигиеналык жағдайы. Сынып бөлмелері жеткілікті жарык 
болды ма?

Оқушылар денсаулығы, бойы, үлгерімене байланысты отырғызылған ба? Сабақ кестесіне дұрыс койылған ба?

10. Кейбір әлеуметтік міндеттер. Педагогикалык кеңес, әдістемелік 
бірлестік немесе мектептің зерттеуімен қабылданған шешімімен байланысты 
міндеттер. Жағдайға байланысты талдау барлық параметр негізінде 
аталғандардың ішінен талдаудың бір-екі түрін ғана алуға болады.

Өзіндік талдау - мүғалімнің келесі сабаққа дайьндалудың бастамасы. Қазіргі  сабаққа   қойылатын   талаптар:   Сабақ   сапасының   негізгі критерийі - оқушылардың білімділігі, сабақтың мақсатына жету. Сабақтың нәтижелі болуының алғы шарттарының бірі - мүғалімнің мәдениеті, жан-жақтылығы мен адамгершілігі.

- Мақсаттылық 

Жинақтылық, тәрбиелілік, дамытушылық;

Сәйкестілік (жеке оқушыны дамыту, оның мүмкіндіктерін ашу мақсатында)

Мазмұндық

Жас ерекшеліктеріне сай.

- Мазмұндык критерий. Қағидаларға сүйену Маңыздылық

Құрылымның, мазмұнның қисындылығы

- Әдістемелік критерийі мақсаттылык мазмұндық

мұғалімнің жеке басының мүмкіндігі оқушының мүмкіндігі жұмыс жағдайы

қызметтің жаңаша ұйымдастырылуы

- Оқушының іс- әрекетін ұйымдастыру критерийі тиімділік; (жалпылама, топтык, жеке, жүппен)

тәртіптілік, реттілік жэне бірқалыптылық) мұғалімнің басқару кызметі d) үжымды игеру ;

- Оқу  құралдар критерийі а) тандау және тиімді пайдалану Ь) сәйкестілік с) негізгіні айқындаушылық d) нәтижелілік критерийі е) білім мен біліктілік, шығармашылық тәжірибе жинақтау; f) тәрбиелік, дамытушылық, білімділік жағынан алға жылжыту.

Кәсіптік мектептерде  оқытудың мынадай формалары қолданылады:

1. Теориялық оқыту: түрлі типтегі сабақтар, лекциялар, зертханалық – сарамандық жұмыстар, теориялық және практикалық семинарлар, экскурсиялар, оқу конференциялары, үй тапсырмалары.

2. Өндірістік оқыту:оқу шеберханасындағы сабақ, кәсіпорынның өндірістік цехында оқыту, қызмет көрсету аясындағы еңбек, өндірістік практика, жұмыс орны, диплом алдындағы практика т.б.

3. Сыныптан тыс жұмыстар мен қосымша сабақтар: факультативті сабақтар, үйірме жұмыстары, консультациялар, үлгермеушілермен қосымша сабақтар т.б.

4. Оқушылардың білім, білік және дағдыларын тексеру: коллоквиумдар, сынақтар, емтихандар, қорытынды конференциялар, біліктілік байқау жұмыстары жатады.

Сабақ – оқу- тәрбие барысының  нақты түрі. Мұның нәтижесінде  оқушы тұлғасын тәрбиелеу, дамыту, білім  беру міндеттері арнайы дайындығы бар  маман басшылығымен жүзеге асады. Сабақ  беру – білім беру және тәрбиелеу  мақсаттарына бағытталған мұғалім ұйымдастыратын оқушылар іс - әрекетінің түрі.

Кәсіби оқытуда сабақ  берудің мына түрлері қалыптасқан:

- Теориялық оқыту сабағы;

- Практикалық оқыту сабағы.

Теориялық оқыту сабағы оқушыларға болашақ кәсіби - еңбек қызметін жүзеге асыруда ғылыми - теориялық  білім мен парасатты,  білікғ дағылық  қабілеттерін жетілдіруге арналған оқу үрдісі. Кәсіптік мектептерде  сабақ мынадай түрлерге жіктеледі: жаңа білім негіздерін игеру; білім  мен дағдыны жетілдіру; қайталама-жалпылау; бақылау тексеру; аралас сабақтар және т.б [ ].

Кәсіптік - техникалық мектептерде оқытудың мынадай формалары қолданылады:

1. Теориялык. оқыту: түрлі типтегі сабақтар, дәрістер, зертханалық-сарамандық жүмыстар, теориялық жэне практикалык, семинарлар, саяхаттар, оқу конференциялары, үй тапсырмалары.

2. Өндірістік окыту: оку шеберханасындағы сабақ, кәсіпорынның өндірістік цехында оқыту, кызмет көрсетудегі еңбек, өндірістік практика, жүмыс орны т.б.

Кәсіби білім берудегі сабақ  өту барысында инженер - педагог оқушыларды білім деңгейі бірдей нақты топтарга, бригадаларға біріктіріп, белгілі бір мерзім ішінде, ақпарат береді. Кәсіби оқытуда сабақ берудің мына түрлері қалыптасқан: теориялық оқыту сабағы; практикалық оқыту сабағы.

Теориялық оқыту сабағы оқушыларға болашақ кәсіби - қызметін жүзеге асыруда гылыми - теориялық білім мен парасат, білік, дағдылық қабілеттіліктерін жетілдіругё арналган оқу үрдісі.

Кәсіптік мектептерде (дидактикалык мақсатына қарай) сабақ мынадай  түрлерге жіктеледі.

Жаңа білім негіздерін игеру;

Білім мен дагдыны жетілдіру  жэне бекіту;

Қайталама - жалпылау;

Бақылау - тексеру;

Аралас сабақтар т.б.

Теориялық оқыту урдісінде негізінен  аралас сабақтар түрі жиі пайдаланылады. Мұнда сабақтың ұйымдастыру жэне дидактикалық қүрылымы болады. Ұйымдастыру  құрылымы мыналардан тұрады:

-үйымдастыру кезеңі;

үй тапсырмасын орындауын тексеру;

оқушылардан өтілген материалдарды  сүрау;

жаңа сабақ түсіндіру;

жаңа сабақты игеруде оқушылардың  өз бетінше жүмысы;

жаңа сабақ материалдарын бекіту;

сабақты корытындылау;

үйге тапсырма.

Өндірістік оқытудың мынадай формалары бар:

оқу шеберханаларында оқыту;

өндірісте оқыту.

 

 

1.1 Оқыту үрдісінде интерактивті технологияны тиімді қолдану жолдары

 

 

Соңғы жылдары елімізде экономиканың өсіп өркендеуіне орай, білім беру саласында да елеулі өзгерістер жүргізілуде. Оқытудың,  тәрбиелеудің мазмұнын қоғам  дамуының қарышты қадамына сәйкестендіріп, оны шырқау биіктерге көтеруге бағытталған  тың әдіс-тәсілдер жасалуда. Нәтижесінде  тұтас педагогикалық үрдістер өзгертіліп, білім берудің тиімді деп танылған жаңа технологиялары дүниеге келуде. Кез-келген оқыту технологиясы мұғалімнен терең теориялық, психологиялық, әдістемелік  білімді, үлкен педагогикалық шеберлікті, шәкірттердің жан дүниесіне терең  үңіліп, оны ұғына білуді талап  етеді.

Қазіргі кезде мектептің  оқу-тәрбие үрдісінде 50-ден астам  педагогикалық технологияларды  қолданып жүргені мәлім. Бұл технологиялардың бәрін бір сабақта қамту мүмкін емес. Сондықтан мектептегі әрбір  пәнді оқыту технологиясын таңдап, іріктеу және оны іс-әрекеттік  тұрғыда жетілдіру мұғалімнің, әсіресе, бастауыш сынып мұғалімінің педагогикалық  шеберлігіне тікелей байланысты.

ХХІ ғасыр – жаңа технология мен ақпараттандыру ғасыры. Тәуелсіз Қазақстан да сол ғасырға нық  қадам басты. Ел өңірінің барлық саласы компьютерлендіріле бастады. Ендігі кезекте  еліміздің ертеңі болар бүгінгі  жас ұрпақ компьютердің қыр-сырын  терең меңгеруі тиіс.

Ақпараттық-коммуникациялық  технологияны дамыту білім берудің  бір бөлігі. Соңғы жылдары заман  ағымына сай күнделікті сабаққа  компьютер, электрондық оқулық, интерактивті тақта қолдану айтарлықтай нәтиже беруде. Білім беру жүйесі электрондық  байланыс, ақпарат алмасу, интернет, электрондық пошта, телеконференция, On-line сабақтар арқылы іске асырылуда. Мұғалім  компьютер желісі арқылы әрбір оқушымен тығыз байланыста болғандықтан, оқытуға  тиянақты түрде көңіл бөлініп, әрбір  баланың жеке деңгейін анықтап, оларға жеке шаралар қолдануға мүмкіндік  береді.

Жалпы орта білім беру жүйесін  ақпараттандыру дегеніміз компьютерлерді қолдану арқылы осы жүйеде ақпараттық жабдықтамаларды барынша тиімді пайдалану. Мұндағы басты жаңалық  компьютер тек оқушы қолындағы  құрал ғана емес оған қоса төмендегідей маңызды педагогикалық мәселелерді шеше алады:

• оқушының қабілетіне қарай үйрету ісін ұйымдастыру;
• сабақтағы жұмыс тәсілдерінің тиімді түрін таңдау;
• сабақ жүргізудің ыңғайлы жүйесін жасау.

Қазір бүкіл әлемде индустриялық қоғамнан интерактивті қатынас жасауға, оны жүзеге асыратын техникалық мүмкіндіктерді дамытып отыра алатын ақпараттық қоғамға көштік. Бүгінгі күні инновациялық әдістер мен ақпараттық технологиялар  қолдану арқылы оқушының ойлау қабілетін  арттырып, ізденушілігін дамытып, қызығушылығын  тудыру, белсенділігін арттыру ең негізгі мақсат болып айқындалады.

Оқушылардың танымдық көзқарасын байыту, ақыл-ой қабілетін жетілдіру, өзіндік ойлау және өмірлік ұстанымын  қалыптастыру мұғалімнің шеберлігіне, шығармашылық қабілетіне байланысты. Теориялық білімді игерту мен  жаңғырту және жаңа жағдайға іс жүзінде  лайықтап қолдануға үйреткенде ғана оқушылардың алған білімі мен  біліктілігі шынайы да нақтылы қалыптасады. Осындай жолмен қалыптасқан білім  мен біліктіліктің танымдық маңызы да зор болады.

Ақпараттық және педагогикалық  технологиялар негізінде мұғалімнің рөлін түбегейлі өзгертуге мүмкіндік  туды. Мұғалім тек қана білімді  алып жүруші ғана емес сонымен қатар  оқушының өзіндік шығармашылық жұмысының  жетекшісі және бағыт берушісі болып  анықталды. Осыған орай сабақ беру үрдісінде  қазіргі күннің, яғни инновациялық әдістерді оқытудың интерактивті оқыту  моделі болып табылады. Инновациялық әдістердің ең негізгісінің бірі - «интерактивті  оқыту әдісі». Негізгі қағидасы-педагогикалық  қарым-қатынас пен қарым-қатынас  диалогы арқылы жеке тұлғаны қалыптастырып  дамыту.