Қабылдау түрлері , қабылдау дегеніміз не?

 

Ең бастысы- баланың көңілін аудару, оны қызық сынақтар және қызықты есептер күтіп тұрғанын түсіндіру. Белсенді қызығушылық, қуанышты көңіл-күй және жақсылыққа үміттену жағдайындя балаға өз қабілетін толық көрсету жеңіл болады, қиындықты жеңуге барлық күш-жігерін салады.

 

"Цифрлық кесте" әдістемесі

Зейіннің көлемін,оның бөлінушілік және аударылу жылдамдығын анықтау ( санай білуін тексеру үшін қолданылады)

Балаға 1 ден 25 ке дейінгі еркін орналасқан сандар жиынтығынан тұратын кесте көрсетіңіз. Бала осы цифрларды білетіндігіне көз жеткізіңіз.Одан соң оған нұсқау беріңіз:Мүмкіндігіңше1 ден 25 ке дейінгі сандарды тауып, көрсетіп және дауыстап атап шығуға тырыс.

 

Барлық тапсырманы орындауға жұмсалған уақытты, және де қателер санын белгілеп отырыңыз.

6-7 жасар балалардың көпшілігі  бұл тапсырманы 1,5-2 минут ішінде  және қатесіз орындайды.

 

 

Қабылдауды зерттеу әдістемесі

 

1. "Не аяқталып салынбаған?" әдістемесі

Қабылдаудың тұтастығын бағалау

Балаға таныс заттар бейнеленген суреттерді ұсыныңыз. Оның әрбір суретке мұқият қарауын және жетіспей тұрған бөлігін атауын сұраңыз (2 сурет. не аяқталып салынбағанын айту).

 

 

 

 

 

Қорытынды.

      Бақылауға  зерттеушінің бала психологиясындағы  өзін қызықтыратын белгілерді  табуына әсер ететін неғұрлым  белсенді әдіс – психологиялық  эксперимент.Экспиримент кезінде  зерттеуші баланың іс-әрекеті  өтетін жағдайды әдейі жасайды  және түрін өзгертеді, олардың  алдына белгілі міндет қояды.Мұның  ерекше айырмашылығы психикалық  процестер мен сапаларды қалыптастыруға  немесе жетілдіруге үйретуге  бағытталғандығында.

Балалар қабылдауына арналған бақылау мен экспирименттерден олардың мектепке дейінгі шақта заттардың түрін жекелеп бөлек-бөлек қабылдай алмайтыны,яғни оның нендей бөлшектерден тұратынын, олардың қалай орналасқанын айыра алмайтыны бұрыннан белгілі. Мектеп жасына дейінгі бала не заттың жалпы құрылымына,не оның жеке бір бөлшегіне көңіл бөледі де,оны қалған бөлшектерімен байланыстыра қарамайды. Көптеген жылдар бойы мұны баланың жасына байланысты ерекшелік,басқаша болуы мүмкін емес деп есептеп келді.Алайда кейінгі зерттеулер совет психологтарына мәселе  жас айырмашылықтарында емес, баланың нәрсеге қалай қарайтынында,соның өзінде оның ойша қандай қимыл жасайтынында деген қорытынды жасауына мүмкіндік берді. Заттың түрін жекелеп бөлек-бөлек қабылдау үшін оны ойша әр бөлшектен қайта құрып шыға алатындай,оның ішкі моделін жасайтындай болу керек. Ол үшін мектеп жасына дейінгі балаларға олардың қабылдауын дамытуға арналған жаттығулар мен әдістемелерді қолдану керек. Осындай арнайы психологиялық жаттығуларды 5-7 жастағы балаларға өткізу арқылы олардың қабылдауының жоғары дәрежеде болатындығына көз жеткіздік.

        Жалпы  қабылдауды дамыту арнайы ұйымдастырылған  сенсрлық тәрбие болған жағдайда  тиімді өтеді.Сондықтан арнайы  ұйымдастырылатын сенсорлық тәрбиеге  назар аудару керек. Екі жас  пен жеті жас арасында ақыл  ой тұрғысында міндеттерді шешу  нақтылы қабылдау эксперименті  ретінде өте алатыны Ж.Пиаженің  тәжірибелерінде анықталған болатын. Ол бала ойының қайтымдылығының болмауы және міндеттің шешілуі барысында көрнеке жағдайдың ықпал етуі сияқты ерекшеліктерін байқаған. Сонымен қатар қабылдауды дамытудың айрықша саласы ретінде көркем туындылары  мен эстетикалық қабылдауды қалыптастыруды қаруға болады.Салынған суретті дұрыс қабылдау үшін бала бейнелеу ерекшеліктерін ескеруі тиіс. Қабылдауды қалыптастырудың жолдарының А.Ф.Говоркова,О.И.Галкина.А.А.Люблинская теориялары әртүрлі болуы ықтимал екенін көздеді. Барлық зерттеушілер негізгі жайларды бір ауыздан қабылдап,жалпы қабылдауға үйретуде сөзді кірістірудің зор ролі бар екенін,сонымен бірге сөз қабылданған затты сипаттау үшін қолданылатынын дәлелдеді. Мектеп жасына дейінгі балалардың қабылдауының дамуында сонымен қатар сурет салу,жапсыру мен техникалық құрастырулармен айналысудың маңызы өте зор.

          5-6  жастағы балалар үшін заттарды  қабылдаудағы сипап сезу,көрудің  ұштастырылуы маңызды роль атқарады.

           Н.Н.Корников сияқты ғалымдардың  қорытындылары мен зерттеулері  көрсеткендей, бала кеңістіктің  белгілерін меңгеріп алмай тұрып,таныс  жағдайда дұрыс бағыт алады. Мектеп  жасына дейінгі балада қабылдау  іс-әрекеттерін жетілдіру өзінің  негізінде бізге бұрыннан таныс  заңдылықты,яғни сыртқы бағдарлау  іс-әрекетінің қабылдау іс-әрекетіне  айналуын көрдік. Осы мектеп жасына  дейінгі балалардың қабылдау  ерекшеліктерін қалыптастыруға  негіз болатын Б.Г.Ананьев, А.А.Люблинская  сияқтылардың әдебиеттері көмекшісі  болады.

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Аймауытов Ж. Психология.- Алматы, 1995. Алдамұратов Ә. Қызықты психология.- Алматы, "Қазақ университеті”, 1992.

Актуальные вопросы организационно-психологического обеспечения работы с кадрами. Тематический сборник научных трудов. – М., 1989.

Алдамұратов Ә. Жалпы психология.- Алматы, "Білім” 1996. Әбдірахманов А.,Жарықбаев Қ. Психологиялық орысша- қазақша сөздік.- Алматы, "Мектеп”, 1976.

Аникеева Н.П. Психологический климат в коллективе. – М.: Просвещение, 1989. – 224 с.

Ахметқалиева Ғ.М. Мектепалды сыныбында балалардың өзін-өзі тануы арқылы адамгершілік құндылықтарын қалыптастыру. Арнайы курс бағдарламасы. Өскемен, 2009. – 44 б.

Басов М.Я. Методика психологических наблюдений над детьми //Избр. психологические произведения. – М., 1975. – С. 27-189.

Бескаравайная Л.С, Перекатьева О.В. Этикет для малышей или Что такое хорошо и что такое плохо? Ростов на Дону. Феникс, 2003.

Божович Л.И. Личности и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.

Божович Л.И. Личность и ее формирование в детском саду.-М., 2003.

Божович Л.И. Психологические вопросы готовности ребенка к школьному обучению //Вопросы психологии ребенка к дошкольного возраста /Под ред. А.Н.Леонтьева, А.В.Запорожца. – М., 1995. – С. 132-142.

Бурлачук Л.Ф., Морозов С.М. Словарь-справочник по психодиагностике. Киев, 1989. с. 178-179.

Валлон А. Психическое развитие ребенка. М., 1965.

Венгер Л. Психологическая характеристика ребенка //Дошкольное воспитание. – 1977. - №5. – С. 40-46.

Венгер Л.А. Восприятие и обучение. М., 1969.