Психологически конфликт

АДАМ ДАМУЫ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Студент адам дамуы  курсында алған білімдерді психологияның  қолданбалы мәнін және денсаулық  сақтауда, оқыту мен тәрбиеде, диагностика  мен коррекцияда практикалық  мәселелерді шешуде   қолдана  алады.

 

 

Курстың мақсаты –онтогенездің  әртүрлі сатыларындағы психикалық  даму мәселелері бойынша негізгі  теориялар мен тұжырымдамалар  туралы студенттерде жүйелі түсініктерді  қалыптастыру.

 

Қысқаша мазмұны:

 

Оқу барысында студенттер төмендегідей маңызды дағдылар мен ептіліктерді, негізгі білімдерді біледі:

• Адам дамуы пәні, теориялық және практикалық міндеттері, салалары,психикалық дамудың әрбір сатысындағы адамдардың арасындағы дара ерекшеліктерді зерттеу, негізгі категориялар;
• Адам дамуының  зерттеу әдістері;
• Адам дамуы қысқаша тарихы,шетелдік психологиялық концепциялардағы (тұжырымдамалардағы) психикалық даму мәселелері;
• Әр түрлі жас сатыларындағы психикалық даму ерекшеліктері;
• Теориялық білімдерді практикада адекватты қолдану;
• Зерттеу іс-әрекетіне деген дағдылар(өзін-өзі зерттеу, өзін-өзі тану).

 

    

 

 

Адам дамуы -  адамның  жас ерекшелік  динамикасы мен  даму заңдылықтарын  зерттейтін  психологияның ғылым саласы

 

 

 

Адам дамуы пәнінің  зерттеу  объектісі – антогенезде  дамып,  өзгеретін дені сау  адам.

 

 

Даму психологиясы -  адамның  мінез-құлқындағы  жас ерекшелік  өзгерістерін  түсіндіретін психологиялық  ғылым.

Адам дамуының міндеттері:

 

• 1) Жас ұғымының психологиялық ерекшеліктерін, жас даму заңдылықтары мен механизмдерін зерттеу.
• 2) адам дамуының жалпы және жеке әдістерімен танысу.
• 3) Кәсіби, сараптау ойлауды байқағыштықты, зейінділікті дамыту

Адам дамуының  теориялық  міндеттері:

 

• Психологиялық дамудың итеруші күштері мен механизмі;
• Онтогенезде  психологиялық дамудың кезеңдерінің ауысуы;
• Психологиялық процесстердің заңдылықтары мен мәселелері;

 

Адам дамуының  теориялық  міндеттері:

 

• Білім меңгеру әрекетінің іске асу заңдылықтарын, ерекшеліктерін қарастырады;
• Тұлғаның жалпы даму  мәселелерін қарастыратын ғылым саласы.

 

Адам дамуының  практикалық  міндеттері:

 

 

• Тұлғаның шығармашылық потенциалын  ашу;
• Баланың психологиялық дамуын  талқылап, туындаған жағдайға байланысты  ата-анасына көмек көрсету;

 

 

• Адам дамуының дағдарыстық кезеңдерінде  психологиялық  көмек көрсете алу;
• Жас кезеңдеріне байланысты  оқу процесін ұйымдастыру.

 

 

Адам дамуының  практикалық  міндеттері:

Адам дамуының  детерминация  мәселесі

 

 

Адам дмауына әсер етуші  фактор:

• Биологиялық (ішкі табиғи,  тұқым қуалаушылық);
• Әлеументтік (сыртқы әсерге, мәдениетке,  тәрбие мен біліміне байланысты).

 

ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУДЫҢ САТЫЛЫҒЫ

 

 

ЖАСҚА БАЙЛАНЫСТЫ ДАМУДЫҢ 
КЕЗЕҢГЕ БӨЛІНУ ӨЛШЕМІ

 ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУ ТЕОРИЯЛАРЫ

 

Дамудың биогенетикалық тұжырымдамасы

Дамудың әлеуметтік генетикалық тұжырымдамасы

Бала дамуының екіфакторының конвергенциясы тұжырымдамасы

 ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУ ТЕОРИЯЛАРЫ

 

Бала дамуның психоаналитикалық тұжырымдамасы

Тұлғаның эпигенетикалық теориясы (Эрик Эриксон)

Әлеуметтік үйрету теориясы

Дамудың когнитивті теориясы (Ж.Пиаже)

Мәдени-тарихи тұжырымдама

Психикалық даму тұжырымдамасы (Д.Б.Эльконин).

 

 

 ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУ ТЕОРИЯЛАРЫ

Дамудың көзі, қозғаушы  күші, жағдайы

 

• Бала дамуының әлеуметтік жағдайы – психикалық даму механизмдерінің негізгі түсінігі. Әр даму кезеңі, баланың ересектермен қарым қатынасының сипатына қатысты, өзінің әлеуметтік жағдайымен ерекшеленеді.

Дамудың көзі, қозғаушы  күші, жағдайы

 

• Жетекші әрекет - белгілі даму сатысында балада жаңа психологиялық қырлардың қалыптасуын анықтайтын әрекеті.

Дамудың көзі, қозғаушы  күші, жағдайы

 

• Даму дағдарысы – қалыпты психикалық дамудағы өтпелі кезең. Ол екі жас кезеңінің түйісінде көрінеді. Ол адамның дамып келе жатқан физикалық және психикалық мүмкіндіктері мен үйреншікті әрекеттері арасындағы қарсылықтан туындайды. Бұл қарсылық дамудың қозғаушы күші болады.

Іс-әрекет дамуы – тұлға  дамуының жағдайы мен шарты

 

• Іс-әрекет (А.Н.Леонтьев, С.Л.Рубинштейн) психиканы тудырушы процесс, ал іс әрекеттің даму механизмдері тұлғаның интеллектуалды, аффективті, мотивациялық сфералардың қалыптасу шарты.
• Іс әрекет мотивтерінің бірлескен жүйесі тұлғаның психологиялық негізін құрайды.

 

Тұлға дамуы мен оқытудың  байланысы

 

 

Оқыту мен даму тұжырымдамалары:

• Э.Торндайк: Оқыту дегеніміз дағдыларды игеру процессі, ал дағды психикалық дамумен байланысты.

Тұлға дамуы мен оқытудың  байланысы

 

Оқыту мен даму тұжырымдамалары:

2. Ж.Пиаже: Оқыту дамудан кейін жүруі керек. Психикалық даму дегеніміз интеллект дамуы, ал оқыту интеллектіге негізделеді.

Тұлға дамуы мен оқытудың  байланысы

 

  Оқыту мен даму тұжырымдамалары:

3. Л.С.Выготский: Оқыту өз соңынан дамуды ерте жүреді. “Жақсы құрылған оқыту дамытады ...”.

Тұлғаның даму процесі

 

• Тұлға – адамға онтогенезден біткен, күрлелі әлеуметтік даму процессінің жемісі – даму принципі.
• Өсу – психикалық процесстердің сандық артуы;
• Даму – психикалық процесстер, механизмдер, құрылымдардың сапалық артуы;

Тұлғаның даму процесі

 

Даму типтері:

• Эволюциялық даму;
• Инволюциялық даму;
• Гетерохронды даму;
• Биологиялық даму;
• Әлеуметтік даму;
• Арнаулы даму;

Психикалық даму тұжырымдамасы (Д.Б.Эльконин)

 

Бала дамуының векторлары (жетекші әрекеттері):

• Баланың заттар әлемімен қатынасы;
• Баланың адамдармен қатынасы.

Психикалық даму тұжырымдамасы (Д.Б.Эльконин)

 

.

Психикалық даму кезеңдері (векторлардың ауыспалылығы арқылы):

• Баланың мотивациялы –қажетті сферасы;
• Әрекет тәсілдері мен эталондарды игеру.

Мәдени-тарихи тұжырымдама 
(Л.С.Выготский. 1927 жыл)

 

Психикалық дамудың негізгі заңдылықтары:

• Бала дамуы уақытқа қатысьы күрделі ұйымдасқан: өз ритмі уақыт ритмімен сәйкеспейді (нәрестенің бір жылы жасөспірімнің бір жылына тең емес);
• Бала дамуындағы метамарфоза заңдылығы (бала тек кіші ересек емес, ол психикасы сапалы түрде ерекшеленген тіршілік);

Мәдени-тарихи тұжырымдама 
(Л.С.Выготский. 1927 жыл)

 

Психикалық дамудың негізгі  заңдылықтары:

• Дамудың біртексіздік заңдылығы: бала психикасының әр қырының өзіндік тиімді даму кезеңі болады.
• Жоғарғы психикалық “сырттан ішке” қызметінің даму заңдылығы. Жоғарғы психикалық қызметтің ерекше сапалары: жанамалық, саналылық, ырықсыздық, жүйелілік.

Интеллектің даму кезеңдері: 
(Ж.Пиаже)

 

• Сенсомоторлы интеллект кезеңі (0-2 жас);
• Нақты амалдар кезеңі (2-11\12 жас);

амалға дейінгі деңгей (2-6\7 жас);

нақтылы амалдар деңгейі (6\7-11\12 жас).

• Формальды амалдар кезеңі (11\12-14\15 жас).

Әлеуметтік үйрету теориясы

 

• Баланың еліктеу және мінез-құлықты қайталау арқылы үйренуі (А.Бондура);
• Тұлғаның дидактикалық талдауы принципі (Р.Сирс):

Әлеуметтік үйрету теориясы

 

Рудиментарлы мінез-құлық  фазасы;

Алғашқы мотивациялық  жүйелер фазасы;

Екінші ретті мотивациялық  жүйелер фазасы.

• Баланың ересекке үйір боуы (Дж.Гевриц);
• Кросс-мәдени зерттеу (Дж.Уайтинг, М.Мид).

Өмір жолының деңгейлері: 
(Эрик Эриксон)

 

Нәрестелік кезең (оральды  деңгей)-сенім-сенбеушілік;

Ерте балалық шақ (анальды  деңгей) – автономия, күмән, ұят;

Өмір жолының деңгейлері: 
(Эрик Эриксон)

 

Ойын шағы (фаллистік деңгей) – бастамашылдық-кінәлілік сезімі;

Мектеп шағы (латентті  деңгей)-жетістік –өзіне сенімсіздік;

Жасөспірімдік (латентті  деңгей)-сәйкестік –диффузды сәйкестік;

 

Өмір жолының деңгейлері: 
(Эрик Эриксон)

 

Жастық шақ - интимділік-оқшаулану;

Кемелденген шақ - шығармашылық-тежелу;

Қартаю - ықпалдастық-өмірден  түңілу.

 

Э.Эриксон   бойынша  тұлғаның  даму  сатылары

 

Даму  сатысы

 

Әлеуметтік  қа- рым –  қатынас  орыны 

 

Тұлғадағы   полярлық        сапа 

 

Прогресивті  даму- дың  қорытындысы 

 

1.Нәрестелік

(0 – 1) 

 

Ана  немесе оны

алмастырушы түр 

 

Дүниеге  сену- шілік –  дүниеге сенбеушілік 

 

Энергия  және  өмірлік  қуаныш 

 

2.Ерте бала- лық шақ            (1-3) 

 

Ата- аналар 

 

Дербестік – ұят, күдік 

 

Тәуелсіздік 

Э.Эриксон   бойынша  тұлғаның  даму  сатылары

 

Даму  сатысы

 

Әлеуметтік  қа- рым –  қатынас  орыны 

 

Тұлғадағы   полярлық        сапа 

 

Прогресивті  даму- дың  қорытындысы 

 

3.Балалық  шақ (3 -6  жас)

 

Ата – анасы, ағасы,  апайы 

 

Енжарлық  бастау- пасивтік, айып