Мектепке дейінгі баланың
әлеуметтік жағдайы;
Мектепке дейінгі баланың
жетекші әрекеті;
Ойынның психикалық дамудағы
орыны;
Сюжетті-рөлдік ойынның
құрылымы;
Мектепке дейінгі баланың
танымдық әрекеті;
Мектепке дейінгі баланың
сөйлеуі;
Мектепке дейінгі шақтағы
эмоциональды сфера мен еріктің
дамуы;
Мектепке дейінгі кезеңдегі
тұлғалық қалыптасу;
Жеті жас дағдарысы;
Баланың мектепке даярлығы.
Мектепке дейінгі баланың
әлеуметтік жағдайы
- Әлеуметтік жағдай өзгерісі: бала алғаш рет отбасынан тыс ортаға шығады, ересек адамдар өміріне араласады.
- Әлеуметтік жағдайдағы қарсылықтар: бала – қоғамның бір мүшесі, ол қоғамнан тыс өмір сүре алмайды. Өз қатарластарымен тең дәрежедегі қарым қатынас орнай бпстайды.
Мектепке дейінгі баланың
жетекші әрекеті
- Ойын – адам әрекеттерінің негізгі мән-мағынасын игереді. Мұнда ересектер әрекетінің амалдық-техникалық қыры қысқартыла қайталанады.
Мектепке дейінгі баланың
жетекші әрекеті
- Ойын әрекетінің пәні: белгілі әлеуметтік қызмет атқратын ересек адам.
Мектепке дейінгі баланың
жетекші әрекеті
- Ойын әрекеті арқылы бала осы шақта әрекеттің ішкі жобасын құрып үйренеді.
Сюжетті-рөлдік ойынның
құрылымы
- Бірлік, орталық ойын – баланың өзіне алатын рөлі. Балабақшада өмірде бар барлық кәсіб әрекет түрлерін көруге болады. Бала әр кәсіпті жалпыланған, белгілік сипатта қайталайды.
Сюжетті-рөлдік ойынның
құрылымы
- Ойын әрекеті – амалдық –техникалық – қырларынсыз, таңдамалы сипатты.
- Ойын белгілері – бала үнемі бірге ойнайтын адамның болуын қалайды, мұнда адамлар арасындағы қарым –қатынас модельінің жүйесін құрайды.
Сюжетті-рөлдік ойынның
құрылымы
Бала қасығ ұстайды;
Қасықпен тамақтандырады;
Қуыршақты қасықпен тамақтандырады;
Қуыршақта анасы сияқты
қасықпен тамақтандырады.
- Ереже – қойылған талаптарды орындағанына бала алғаш рет қуанады. Ойын барысында бала пациент тәрізді жылайды, ойыншы тәрізді қуанады. Бұл ырықсыздықтың даму жолы.
Сюжетті-рөлдік ойынның
құрылымы
- Ереже – қойылған талаптарды орындағанына бала алғаш рет қуанады. Ойын барысында бала пациент тәрізді жылайды, ойыншы тәрізді қуанады. Бұл ырықсыздықтың даму жолы.
Ойынның психикалық дамудағы
орыны
- Ойын әрекеті – ырықты психикалық процесстердің дамуына, зейін, есте сақтау процесстерінің дамына ықпал етеді.
Ойынның психикалық дамудағы
орыны
- Бала – заттың орынбасары: ойын барысында бала затқа нұсқау бере отырып, зат рөлінде өзі соны орындайды. Зат-орынбасар ойлауға негіз болады.
Ойынның психикалық дамудағы
орыны
- Рөлдік ойын кезінде баланың қиялы, қарым қатынас дағдылары, сезімдері, еркі дамиды;
- Ойын әрекеті кезінде оқу әрекеті қалыптасады;
- Ойын кезінде рефлексивті ойлау қалыптасады.
Мектепке дейінгі баланың
танымдық әрекеті
- Қабылдау: сенсорлы және ана тілі эталондарын қабылдайды.
- Ойлау: шындықты объективті, элементарлы-ғылыми түрде қабылдайды.
- Ес: ырықты есте сақтау дамиды.
- Қиял: ойын әркекеті барысында, заттарға қатысты қиял қалыптасады.
Мектепке дейінгі баланың
сөйлеуі
- Тілдің дыбыстық қыры дамиды. Фонематикалық есткі қалыптасады.
- Сөз құрамы жетіледі. Баланың өмір сүру жағдайы мен ересектермен қарым қатынасқа түсу жиілігіне қатысты сөздік қоры жинақталады. 1,5 жаста бала 100 сөз, 3жаста – 1000-1500 сөзді, 6 жаста -2500-3000 сөзді белсенді қолданады.
Мектепке дейінгі баланың
сөйлеуі
- Тілдің грамматикасы. Бала тілдің морфологиялық, синтаксистік қырларын меңгереді. Ересектердің сөзін дұрыс түсінеді.
- Сөз құрамын таниды, қажетті формада қолдана алады.
Мектепке дейінгі шақтағы
эмоциональды сфера мен еріктің
дамуы
- Баланың танымдаң процесстерінің дамуы үйлесімді эмоционалды дамусыз мүмкін емес.
- Эмоционалды процесстердің құрылымы өзгереді.
Мектепке дейінгі шақтағы
эмоциональды сфера мен еріктің
дамуы
Эмоцияларға “ақыл кіреді”,
интеллектуалданады, танымдық процесстер
аффективті сипат алады, сезімдерге
толады.
- Эмоцианалды даму көзі – балалар ұжымы (А.В.Запарожец).
- Адамгершілік нормасы ретінде эмпатия қалыптасады.
Еріктің мінез-құлықты
реттеуші қабілет ретіндегі дамуы
- Мотивтердің өзара тәуелділігі: осыған дейін бірнеше қалаулары қатар келетін бала енді ең маңызды қажеттілігі қайсы екенін анғара алады.
Еріктің мінез-құлықты
реттеуші қабілет ретіндегі дамуы
- Мектепке дейінгі баланың ерік күшінің дамуы:
- Әрекетті мақсатқа бағыттап орындау;
- Мақсат, әрекет, мотив арасындағы ара қатынасты ажырату;
- Әрекетті орындауда реттеуші тілдік құралды қолдану.
Мектепке дейінгі кезеңдегі
тұлғалық қалыптасу
- Өзіндік таным – қарқынды интеллектуалды және тұлғалық даму негізінде мектепке дейінгі кезеңнің соңында қалыптасады. Қоғамдық қатынастар жүйесінде 3 жаста «сыртқы» өзіндік таным болса, 7 жаста даралық өзіндік таным болады.
Мектепке дейінгі кезеңдегі
тұлғалық қалыптасу
- Өзін-өзі бағалау. Бала алдымен өзгелердің әрекетін бағалайды, кейіннен өз әрекеттеріне баға бере алады. 7 жаста өзін адекватты бағалайды.
- Өз көңіл-күйін бағалау. Кезең сонында бала өзінің эиоционалды күйіне баға бере алады.
- Жыныстық сәйкестік. Өз жынысына тән мінез-құлық танытады.
Жеті жас дағдарысы
- Негізгі көрсеткіштері:
- Еркіндіктің жоғалуы (тілек пен әрекет арасына “бұл маған керек пе?” күйзелісі кірігеді).
Жеті жас дағдарысы
2. Мәнерлену (бала әлдебірді
жасырады, өзін керемет етеі
көрсетпек болады).
Жеті жас дағдарысы
3. “Ащы конфет” көрінісі
(баланың көңіл күйі нашар болса
да, оны көрсетпеуге тырысады).
Дағдарысты “еркіндікті жоғалту көрсеткіші” деп
те атайды (Л.С.Выготский).
Баланың мектепке психологиялық
даярлығы
- Мектепке психологиялық даярлық – мотивациялық, интеллектуалды, ырықсыздық аяларының жоғары дәрежеде даму деңгейін көрсететін күрделі білім.
Баланың мектепке психологиялық
даярлығы
- Даму жолдары (П.Я.Гальперин):
- Ырықсыз қылықтардың қалыптасу жолы;
- Танымдық әрекет эталондары мен тәсілдерін игеру жлды;
- Эгоцентризмнің децентрацияға алмасу жолы.
Баланың мектепке психологиялық
даярлығы
- Интеллектуалды даярлық.
- Мотивациялық даярлық.
- Ерік жігер даярлығы.
КІШІ МЕКТЕП ЖАСЫ
Кіші мектеп оқушысының
әлеуметтік жағдайы;
Оқу әрекеті;
Кіші мектеп оқушысының
әлеуметтік статусы мен “Мен”-концепциясы;
Кіші мектеп оқушысының
ойлау ерекшеліктері;
Кіші мектеп оқушысы
тілінің дамуы.
Кіші мектеп оқушысының
әлеуметтік жағдайы
“Бала – ересек” және
“Бала – бала” қатынасы
“Бала – мұғалім”, “Бала
– қатарлас”,
“Бала – ата-ана”, “Бала
– қоғам”
қатынасына алмасады.
- Жаңа әлеуметтік жағдай бала өмірін күрделендіріп, стрессогендіге айналдырады.
- Баланың жаңа ортаға бейімделуі оның дамуынан және тұлғалықсезімдерінен анықталады.
ЖАСӨСПІРІМДІК КЕЗЕҢ
Жасөспірім дамуының әлеуметтік
жағдайы;
Психологиялық тұжырымдамалардағы
жасөспірімдік кезең дағдарысы;
Жасөспірімдер дағдарысы;
ЖАСӨСПІРІМДІК КЕЗЕҢ
Жасөспірімдердің жыныстық
сәйкестіктері мен сексуалды
мінез құлқы;
Жасөспірімдердің қатарластары
және ересектермен қарым қатынасы;
Жасөспірімдердің жетекші
әрекеті;
Жасөспірімдердің мотивациялық,
адамгершілік, тұлғалық дамуы;
Жасөспірімдер мінезінің
акцентуациясы;
Жасөспірім дамуының әлеуметтік
жағдайы
- Әлеуметтік жағдай тәуелді балалық шақтан жауапкершілікті ересектік өмірге алмасумен ерекшеленеді. Жасөспірім – балалық шақ пен ересек арасындағы аралық кезең. Жасөспірім құндарықтары өзгереді.
Жасөспірім дамуының әлеуметтік
жағдайы
- Жасөспірім даму барысында ұлы жол кешеді: өзімен және қоршаған адамдарымен қарсылыққа түсе отырып тұлғалықты иеленеді.
Жасөспірім дамуының әлеуметтік
жағдайы
- Ересек статусына жасөспірім қол жеткізе алмағандықтан есею сезімін емес, толымсыздық сезінеді.
Жасөспірім дамуының әлеуметтік
жағдайы
- Айналасындағы ересектер жасөспірімнің есеюін қабылдап, қоғамдық пайдалы істерге араластырса, жасөспірімдік дамудың әлеуметтік жағдайы сәтті болады.
Психологиялық тұжырымдамалардағы
жасөспірімдік кезең дағдарысы
- Рекапитуляция теориясы (Ст.Холл): жасөспірімдік романтизм кезеңі, сондықтан стресс, қақтығыс, тұрақсыздық, энтузиазм, қарсылықпен сипатталады.
Психологиялық тұжырымдамалардағы
жасөспірімдік кезең дағдарысы