- Э.Шпрангер: жасөспірімдік кезеңде “Мен” ашылады, рефлексия қалыптасады, өз индивидуалдылығын таниды.
Психологиялық тұжырымдамалардағы
жасөспірімдік кезең дағдарысы
- В.Штерн: тұлғалық қалыптасудың бір кезеңі.
- Ш.Бюлер: жасөспірімдікжыныстық жетілумен байланысты.
Психологиялық тұжырымдамалардағы
жасөспірімдік кезең дағдарысы
- Э.Эриксон: адам өміріндегі аса маңызды, ең күрделі кезең.
- Ж.Пиаже: 11-15 жас аралығындағы балада соңғы децентрация қалыптасып, әлемді қалай өзгертуге болады көзқарасынан қарастыра бастайды.
- Л.С.Выготский: жасөспірімдердің қызығушылықтарының, ойлауының, қиялдуының өзгерісін, өзіндік таным негізінде рефлексияның қалыптасуын көрсетті.
- Д.Б.Эльконин: әлемге бағытталған оқу әрекетіжасөспірімнің өзіне бұрылады, “Мен кіммін?” сұрағына нақты әрекеттермен қатынасуы барысында жауап алады.
Психологиялық тұжырымдамалардағы
жасөспірімдік кезең дағдарысы
Жасөспірімдер дағдарысы
- Жасөспірімдік дағдарыс – балалық шақтан ересектік өмірге өту шегі. Дағдарыс қанағаттандырылуы күрделі жаңа қажеттіліктірдің туындауымен сипатталады. Сырт көзге қатаңдық, қырсықтық, тұйықтық т.б. көрініс береді.
Жасөспірімдер дағдарысы
- Дағдарыс себептері:
- Сыртқы факторлар: несектердің үздіксіз бақылауы, қамқорлығы, ал жасөспірім мәселелерін өзбетті шешуге ұмтылады.
- Ішкі факторлар: ойлағанына қол жеткізуде кедергі жасайтын әдеттер мен мінез сапалары (тыйымдар, әдеттер, ересектерга бағыну әдеті)
БОЗБАЛАЛАР МЕН БОЙЖЕТКЕНДЕР
ПСИХОЛОГИЯСЫ
Бозбалалық - өмір жолының
бастамасы ретінде;
Кәсіби оқу – бозбалалардың
жетекші әрекеті;
Бозбалалардың өзіндік
танымы;
Бозбалалардың қарым-қатынасы;
Бозбала тұлғасының қалыптасуы.
Бозбалалық - өмір жолының
бастамасы ретінде
- Бозбалалық – жасөспірімдік пен ересектік арысындағы кезең (15-25 жас аралығы). Бұл кезеңде адам өзіне қатысты ішкі ұстанымын тағайындайды. “Мен кіммін?”, “Мен қандай болуым керек?”
- Зейіні: қарсылықты тенденция.
Бозбалалық - өмір жолының
бастамасы ретінде
- Шығармашылық қабілеттіліктер. Жаңа ақпаратқа қатысты интеллектуалды бастамалық танытады.
- Әрекеттің индивидуалды стильі. Танымдық әрекетте интелектуалды стиль ретінде көрінеді.
Кәсіби оқу – бозбалалардың
жетекші әрекеті
- Кәсіби ізденіс – бозбалалықтың басты мәселесі.
Кәсіби оқу – бозбалалардың
жетекші әрекеті
- Кәсіби талғамның қалыптасу кезеңдері:
- Әр кәсіби әрекетті қайталаушы бала ойыны.
- Ұнамды кәсібін жасөспірімдік кезеңде қиялдайды.
Кәсіби оқу – бозбалалардың
жетекші әрекеті
- Кәсіби талғамның қалыптасу кезеңдері:
3. Құндылықтарына негізделе
отырып мамандық таңдау.
4. Қолданбалы қырын
ескере отырып мамандық таңдау.
ЕРЕСЕКТЕР ПСИХОЛОГИЯСЫ
Акмеологиядағы жас жіктелуі;
Оқу әрекетінің ересектер
интеллектісіне әсері;
Еңбек – кемелденген
шақтың жетекші әрекеті;
Қабілеттіліктер;
ЕРЕСЕКТЕР ПСИХОЛОГИЯСЫ
Адам жасы және еңбек;
Адамның өзін іс жүзінде
көрсетуі;
Ересектердің психологиялық
ерекшеліктері (20 жастан 40 дейін);
ЕРЕСЕКТЕР ПСИХОЛОГИЯСЫ
Орта жастағы психологиялық
ерекшеліктер (40 жастан 60 дейін);
Орта жас дағдарысы;
Кемелденген шақ психологиясы
(60 жастан бастап).
Акмеологиядағы жас жіктелуі
Физиологиялық
Антропологиялық
Демографиялық
Психлогиялық.
Акмеологиядағы жас жіктелуі
- 18-46 жас аралығы есте сақтау, ойлау,зейініне қатысты үш макродеңгейлерге бөлінеді: 18-25 жас, 26-35 аралығы, 36-46 жас аралығы.
Оқу әрекетінің ересектер
интеллектісіне әсері
- Оқу мен жас ерекшелігі жеке дара емес, бірлікте қызмет атқарады. Б.А.Греков 30, 70, 90 жас аралығындағы адамдардың есте сақтауын салыстыра келе, тек 90 жаста есте сақтаудың нашарлайтындығын анқтаған. Танымдық әрекеттер салыстырылғанда, хат танымаған адамдардың барлықпсихикалық процесстері төмен деңгейін көрсеткен.
Еңбек – кемелденген
шақтың жетекші әрекеті
- Еңбек кемелденген шақтаға жетекші әркекет, дамытушы әсері бар.
- Психофизиологиялық әрекеттердің екі фазалығы (Б.Г.Ананьев).
- Фронтальдылық;
- Мамандану.
Қабілеттіліктер
- Қабілеттіліктер - белгілі әрекетті тиімді орындауға мүмкіндік беретін индивидуалды психологиялық әрекет.
- Репродуктивті қабілеттіліктер;
- Шығармашылық қабілеттіліктер.
Қабілеттіліктер
- Икемділік - белгілі әрекетпен айналысуға ұмтылыс.
- Жалпы икемділік;
- Жанама икемділік.
Адам жасы және еңбек
- Қабілеттіліктердің көрінуінің шекті жас арлығы:
- спортта 25-30 жас;
- ақындықта 25-29 жас;
- прозада 30-35 жас;
- сурет өнерінде 30-40 жас;
- Философия мен медицинада 35-39 жас;
- Шахмат спортындағы шарықтау 35 жас, ал құлдырау 41-43 жаста, толық бәсеңдік 47 жаста.
Адамның өзін іс жүзінде
көрсетуі
- Адам өзінің мүмкіндіктері мен потенциалын іс жүзінде толық көрсету үшін дүниеге келеді. Оған өзіндік күш, шығармашылық, басқа адамдармен әрекеттестік қажет.
Адамның өзін іс жүзінде
көрсетуі
- Өзін іс жүзінде көрсете алмаған адамныңпсихикалық жай күйі тоқырайды.
Ересектердің психологиялық
ерекшеліктері
(20 жастан 40 дейін)
- Танымдық әрекеттері: интеллектуалды даму қарқында дамиды.
- Эмоционалды сала: сәйкестік пен жақындыққа бағытталған.
Ересектердің психологиялық
ерекшеліктері
(20 жастан 40 дейін)
- Мотивациялық сала: неке, отбасы, бала мәселесіне қатысты қызығушылықтары мен құндылықтары өзгереді.
- 30-33 жас аралығында мүмкіндіктері мен өмірлік жоспары арасындағы сәйкеспеушілікке қатысты дағдарыс болады.
Орта жас дағдарысы
- 40-45 жаса аралығындағы адамдарөмірде қол жеткізген, жеткізбегеніне қатысты өзгелердің бағасына қатыста дағдарысқа ұшырайды. Көбінесе “өмірім текке өтті” ойы мазалайды.
- Дағдарыстан шығу үшін жаңа өмірлік мән игеру керек.
Кемелденген шақ психологиясы
(60 жастан бастап)
Кемелденген адамдар;
Қарттар;
Ұзақ өмір сүрушілер.
- Сенсорлы әрекеттері нашарлайды,бақылаудан шыққан эмоционалды күйге енеді.